Doanh nghiệp nâng tính minh bạch, tuân thủ thuế để củng cố niềm tin

Còn khoảng trống trong quản lý tuân thủ thuế

Cơ chế quản lý thuế “tự khai - tự nộp” đã được luật hóa từ năm 2007 theo Luật Quản lý thuế. Cơ chế này đã đánh dấu bước ngoặt cải cách từ mô hình cũ (cơ quan thuế tính thuế, thu thuế, tiền kiểm) sang mô hình hiện đại: người nộp thuế tự tính, tự khai, tự nộp và tự chịu trách nhiệm; cơ quan thuế chuyển sang vai trò đồng hành, hỗ trợ, hậu kiểm và quản lý rủi ro. Từ đó đến nay, ngành Thuế đã không ngừng cải cách, hiện đại hóa, đạt nhiều tiến bộ, góp phần nâng cao mức độ tuân thủ thuế của người nộp thuế.

Thống kê của Cục Thuế cho thấy, đến nay, 99,6% doanh nghiệp đã khai thuế điện tử, 98,9% nộp thuế điện tử, 100% hoàn thuế điện tử và hệ thống đã xử lý gần 19 tỷ hóa đơn điện tử. Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho rằng, kết quả quá trình số hóa này không chỉ giảm thời gian, chi phí, mà còn củng cố niềm tin về sự minh bạch. Khi doanh nghiệp cảm nhận được sự thuận tiện, công bằng và tôn trọng, họ sẽ coi việc nộp thuế là trách nhiệm tự nhiên, không còn coi là gánh nặng.

Củng cố niềm tin để người nộp thuế tuân thủ pháp luật thuế. Ảnh tư liệu

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những khoảng trống trong quản lý tuân thủ thuế. Theo phân tích của lãnh đạo Cục Thuế, khu vực hộ kinh doanh cá thể (đặc biệt trong lĩnh vực ăn uống, dịch vụ, kinh doanh trực tuyến) vẫn là nhóm nhiều thách thức trong nâng cao tuân thủ tự nguyện. Phần đông hộ cá thể là những người kinh doanh nhỏ lẻ, lớn tuổi, ít có thói quen ghi chép sổ sách kế toán và ngại tiếp cận thủ tục hành chính, nhất là thủ tục điện tử.

Ông Mai Sơn cho biết, qua đối thoại, ngành Thuế nhận thấy họ rất băn khoăn khi phải minh bạch doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử, ghi chép sổ sách đầy đủ. Nhiều người lo rằng, minh bạch doanh thu đồng nghĩa với việc bị “nhìn thấy” toàn bộ hoạt động, dễ bị kiểm tra. Mặt khác, việc người tiêu dùng còn có thói quen “không lấy hóa đơn” càng khiến các hộ kinh doanh chưa thấy động lực phải xuất hóa đơn theo quy định.

Bên cạnh đó, vẫn còn một số người nộp thuế cố tình vi phạm pháp luật thuế như kê khai gian dối, trốn thuế, mua bán hóa đơn bất hợp pháp hoặc cấu kết vi phạm. Nhóm này tuy nhỏ nhưng lại có tác động lớn tới tính công bằng, minh bạch của pháp luật, cũng như lòng tin và sự đồng thuận trong xã hội nếu không được phát hiện, xử lý nghiêm.

Cải cách chính sách, giảm sâu chi phí, nâng cao tính tuân thủ

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc cũng thẳng thắn chỉ ra rằng, bên cạnh ý thức tuân thủ, tính tự nguyện của đa số người nộp thuế, thì còn một bộ phận người nộp thuế vẫn cố tình vi phạm pháp luật về thuế, không khai hoặc kê khai doanh thu thấp, kinh doanh hàng giả, hàng nhập lậu, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ; đặc biệt là nhóm hàng hóa liên quan đến đồ ăn, thức uống, thuốc chữa bệnh, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm... hành vi vi phạm trên vừa gian lận, trốn thuế vừa ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Từ thực tiễn phục vụ hàng triệu người bán online, ông Hoàng Duy Chính - Phó Trưởng ban Ban Tài chính - Kế toán, Tổng Công ty cổ phần Bưu chính Viettel chỉ ra ba “điểm nghẽn” dẫn đến việc người nộp thuế chưa tuân thủ pháp luật thuế.

Thứ nhất, thiếu hiểu biết và sợ thuế: Phần lớn người bán nhỏ chưa hiểu rõ ngưỡng doanh thu tính thuế, loại thuế, và quy trình kê khai. Họ không trốn tránh, chỉ là chưa được hướng dẫn bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu.

Thứ hai, thủ tục phức tạp, trải nghiệm chưa thân thiện: Việc kê khai điện tử vẫn còn rườm rà, khiến người bán sợ sai, sợ bị phạt - dẫn đến tâm lý né tránh thay vì chủ động thực hiện.

Thứ ba, thiếu cơ chế “tự sửa sai lần đầu”: Nhiều trường hợp sai sót nhỏ, không phát hiện cảnh báo lỗi ngay, sau một thời gian vẫn bị xử lý hành chính, làm mất đi động lực tự giác - yếu tố quan trọng trong quản lý thuế thời đại số.

Để văn hóa tuân thủ thực sự bén rễ trong cộng đồng doanh nghiệp, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho rằng, phải tiếp tục cải cách chính sách, giảm sâu chi phí tuân thủ và tăng cường minh bạch. Bởi ngay cả khi hạ tầng công nghệ đã sẵn sàng, nhiều hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ vẫn ngại chuyển đổi do lo ngại truy thu, phạt chậm nộp hoặc vướng mắc về chứng từ hàng tồn kho.

Bà Cúc đề nghị, cần xử lý linh hoạt hàng tồn kho không có hóa đơn trong giai đoạn chuyển đổi để hộ cá thể yên tâm kê khai doanh thu thật. Khi doanh nghiệp nhỏ không còn lo bị truy thu hay phạt lỗi vô ý, họ sẽ mạnh dạn minh bạch và kê khai đúng thực tế.

“Đặc biệt, ngành Thuế nghiên cứu cơ chế “tự khai - tự sửa - tự chịu trách nhiệm”, cho phép người nộp thuế được điều chỉnh sai sót lần đầu mà không bị phạt, nhằm tạo tâm lý an tâm, củng cố niềm tin và khuyến khích tự giác khai đúng, nộp đủ” - bà Cúc đề xuất thêm.

Ông Bùi Ngọc Tuấn - Phó Tổng Giám đốc, Dịch vụ tư vấn Thuế & Pháp lý, Deloitte Việt Nam cho rằng, trong kỷ nguyên dữ liệu minh bạch, tuân thủ thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà đang trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi của doanh nghiệp. Nếu trước đây, hoạt động thuế chủ yếu mang tính đối phó và bị động, thì nay doanh nghiệp có thể tận dụng chính dữ liệu thuế để quản trị rủi ro, tối ưu chi phí và củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Văn Tuấn