Doanh nghiệp phải tiên phong trong mục tiêu chuyển đổi xanh

Đây là một trong nhiều nội dung nổi bật được chia sẻ trong khuôn khổ Diễn đàn Chuyển đổi xanh và Ngày hội tái chế 2025, tổ chức sáng ngày 31/7 bởi Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao (HVNCLC), Trung tâm BSA và Chương trình HVNCLC.

DN phải là lực lượng tiên phong trong mục tiêu chuyển đổi xanh

Theo Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được, trong bối cảnh mới, chuyển đổi xanh đòi hỏi Thành phố phải thay đổi tư duy và cách thức hành động. Đây không chỉ là việc triển khai những dự án riêng lẻ, mà cần được nhìn nhận như những mảnh ghép chiến lược, góp phần hình thành một bức tranh tổng thể, toàn diện về phát triển bền vững.

Trong đó,về hạ tầng phải chuyển từ tư duy "xây dựng" sang "kiến tạo" hệ sinh thái thông minh và bền vững. Tuyến Metro số 1 không chỉ là một công trình giao thông mà phải được xem là xương sống của một mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức, kết nối với xe buýt điện, giao thông đường thủy và các giải pháp di chuyển cá nhân thân thiện môi trường trong tiến trình chuyển đổi giao thông xanh.

Về quản lý tài nguyên, phải chuyển từ tư duy "xử lý" sang "tái tạo giá trị". Trong bối cảnh mới, rác thải cũng là tài nguyên. Việc giảm thiểu, tái sử dụng và phân loại chất thải tại nguồn là yếu tố tiên quyết. Bên cạnh đó, các nhà máy đốt rác phát điện không chỉ để xử lý ô nhiễm, mà còn đóng vai trò sản xuất năng lượng, mở đường cho sự hình thành một ngành công nghiệp tái chế hiện đại. Kế hoạch xây dựng trung tâm tái chế pin xe điện là bước đi mang tính đón đầu, khẳng định vị thế của Thành phố như một mắc xích quan trọng trong chuỗi cung ứng của nền kinh tế xanh toàn cầu.

Về phát triển công nghiệp, Thành phố cần chuyển từ thu hút đầu tư sang thu hút vốn đầu tư chất lượng cao và công nghệ nguồn. Định hướng chiến lược là phát triển và chuyển đổi các khu chế xuất, khu công nghiệp theo chiều sâu, ưu tiên công nghệ cao, kinh tế số, kinh tế xanh, tuần hoàn và sinh thái. Đây là cam kết mạnh mẽ của Thành phố với các nhà đầu tư toàn cầu rằng: đến với TP.HCM là đến với một môi trường sản xuất bền vững, đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe nhất. Đây chính là lợi thế cạnh tranh khác biệt trong cuộc đua thu hút FDI thế hệ mới.

Chủ tịch UBND Thành phố nhấn mạnh DN phải là lực lượng tiên phong trong hành trình chuyển đổi xanh của TP.HCM

Để hiện thực hóa những tầm nhìn này, Chủ tịch Nguyễn Văn Được cho rằng thể chế phải đi trước một bước. Các sở, ngành cần phải tư duy "vượt khung" bằng sự linh hoạt, mạnh dạn đổi mới cách làm, tận dụng công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi số để tham mưu tháo gỡ các điểm nghẽn nhằm giải phóng nguồn lực xã hội cho đầu tư xanh, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn.

Đồng thời, khoa học công nghệ phải là động lực dẫn dắt. Với hành lang pháp lý quan trọng là Nghị quyết số 57, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo định hình để khẳng định được vai trò hạt nhân, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, hướng tới phát triển bền vững. Thành phố sẽ ưu tiên nguồn lực cho các trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế (CoE), các start-up phát triển giải pháp công nghệ trong lĩnh vực môi trường, năng lượng và vật liệu mới.

Chủ tịch UBND Thành phố cũng nhấn mạnh DN phải là lực lượng tiên phong: "Cộng đồng DN hãy xem việc tuân thủ các quy định về môi trường, các tiêu chuẩn xanh không phải là rào cản, mà là cơ hội để đổi mới sản phẩm, chinh phục thị trường và nâng tầm thương hiệu. Chính quyền Thành phố cam kết sát cánh cùng DN trên hành trình này; luôn xem DN là nguồn lực, là động lực của sự phát triển".

Đặc biệt, nhận thức của người dân phải là nền tảng. Bởi vì chuyển đổi xanh phải bắt đầu từ những công dân, những cộng đồng dân cư với thói quen tiêu dùng bền vững, lối sống thân thiện môi trường.

Hành trình xanh còn nhiều thách thức

Trên thực tế, hành trình chuyển đổi xanh của DN Thành phố vẫn còn nhiều thách thức. Ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA) cho rằng, nếu như thế giới VUCA cho phép các nhà điều hành "dự đoán và kiểm soát phần nào", thì kỷ nguyên BANI (Brittle - Anxious - Nonlinear - Incomprehensible: Sự mong manh, lo lắng, phi tuyến tính và khó hiểu) không cho DN cơ hội đó. Các kế hoạch dài hạn - từng là niềm tin của nhiều lãnh đạo giờ đây có nguy cơ trở thành "di sản nguy hiểm" nếu thiếu sự linh hoạt và khả năng xoay trục nhanh chóng.

Cùng lúc, các quy định khắt khe từ thị trường quốc tế như CBAM, tiêu chuẩn ESG, yêu cầu về phát thải và minh bạch chuỗi cung ứng đang siết chặt tại EU, Mỹ, Nhật… tạo ra “lằn ranh sinh tử” cho DN Việt.

Một thách thức không kém phần nguy hiểm khác là tình trạng "xanh giả" (greenwashing). Nhiều DN công bố cam kết ESG, trung hòa carbon… nhưng thiếu minh chứng thực chất, thiếu dữ liệu minh bạch. Hệ quả là người tiêu dùng và nhà đầu tư dễ bị đánh lừa, còn thị trường rơi vào trạng thái bất công và méo mó.

Ngoài ra, công nghệ cũng đặt DN vào tình thế "con dao hai lưỡi". AI, IoT, blockchain hay năng lượng tái tạo là những công cụ cần thiết cho xanh hóa. Nhưng chi phí đầu tư cao là rào cản lớn, nhất là với SMEs. AI còn có thể tạo ra nghịch lý: vận hành hiệu quả nhưng lại cắt giảm lao động, gây lệch dữ liệu, thậm chí đi ngược với mục tiêu chuyển đổi xanh nếu không được tích hợp và kiểm soát chặt chẽ.

Tình hình càng đáng lo ngại khi theo ông Đinh Hồng Kỳ chia sẻ, có đến 90% DN trong nước vẫn chưa thực sự sẵn sàng cho hành trình chuyển đổi xanh. Phần lớn gặp khó khăn về vốn, thiếu hụt nhân lực chuyên môn và đặc biệt yếu kém trong năng lực thu thập, xử lý dữ liệu - yếu tố then chốt trong triển khai ESG.

Điều này cũng được phản ánh đúng thực tế qua những số liệu được bà Phạm Minh Hương - Giám đốc Dịch vụ Phát triển bền vững Deloitte Việt Nam viện dẫn. Theo báo cáo của Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể cho thấy, mặc dù hơn 60% DN đã nghe nói và bày tỏ mong muốn tham gia chuyển đổi xanh, chỉ 15% có chiến lược hoặc bắt đầu triển khai và vỏn vẹn 5% có kế hoạch hành động cụ thể...

Chủ tịch HGBA khuyến nghị, DN cần xác định chuyển đổi xanh không thể là những điều chỉnh nhỏ lẻ

Trước thực tế đó, ông Đinh Hồng Kỳ khuyến nghị DN cần xác định chuyển đổi xanh không thể là những điều chỉnh nhỏ lẻ. Đây phải là quá trình tái cấu trúc toàn diện, từ sản phẩm, chuỗi cung ứng, quy trình vận hành cho đến văn hóa và sứ mệnh của DN.

Mô hình kinh doanh cần chuyển đổi mạnh mẽ, từ chuỗi giá trị khép kín sang hệ sinh thái mở. Thay vì vận hành độc lập, DN cần chủ động tham gia hoặc kiến tạo các hệ sinh thái hợp tác với đối tác, khách hàng, nhà cung ứng, cộng đồng… để cùng tạo giá trị và chia sẻ trách nhiệm trong mục tiêu phát triển xanh.

Đặc biệt, cần nâng tầm vai trò lãnh đạo chiến lược. Theo đó, người lãnh đạo DN phải trở thành kiến trúc sư của chuyển đổi xanh - người định hình tầm nhìn, dẫn dắt văn hóa và truyền cảm hứng bền bỉ cho toàn tổ chức. Đây là yếu tố quyết định để biến áp lực thành cơ hội và duy trì lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Hưng Khánh