Doanh nghiệp trước bài toán tiết kiệm năng lượng trong chuyển đổi xanh

Toàn cảnh Lễ phát động cuộc thi trực tuyến tìm hiểu kiến thức về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2025. Ảnh: BTC.

Chia sẻ tại tọa đàm “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Bài toán đầu tư bền vững cho doanh nghiệp” chiều ngày 2/10, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho biết, trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với những thách thức to lớn của biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và áp lực chuyển đổi xanh, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không chỉ là nhu cầu cấp thiết, mà còn là giải pháp chiến lược của mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam. “Đây vừa là điều kiện quan trọng để đảm bảo an ninh năng lượng, vừa là chìa khóa để đạt mục tiêu phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp”, ông Lợi nhấn mạnh.

Theo ông Lợi, với cộng đồng doanh nghiệp, tiết kiệm năng lượng không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn là bài toán đầu tư chiến lược, mang tính sống còn trong bối cảnh kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và hội nhập quốc tế sâu rộng. Mỗi quyết định đầu tư, lựa chọn công nghệ hay cách thức quản trị năng lượng của doanh nghiệp hôm nay sẽ góp phần định hình chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.

“Trong bức tranh chuyển đổi năng lượng quốc gia, doanh nghiệp không chỉ là đối tượng thụ hưởng chính sách, mà còn là chủ thể kiến tạo. Chính các quyết định của doanh nghiệp sẽ góp phần quan trọng để Việt Nam đạt được mục tiêu tiết kiệm từ 8 – 10% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn quốc giai đoạn 2019 – 2030 theo Chương trình VNEEP3, đồng thời thực hiện thành công cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050”, ông Lợi cho hay.

Trên góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Viết Thạch, Phó Trưởng ban Ban Môi trường phát triển bền vững Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, EVN đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và các Sở Công Thương để đồng hành cùng doanh nghiệp trong thực thi chính sách về năng lượng, tập trung vào hiện đại hóa hạ tầng đo đếm, nâng cao năng lực giám sát và cải thiện chất lượng dịch vụ khách hàng.

“EVN đang triển khai nhiều chương trình nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. Cụ thể, EVN thực hiện các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tiết kiệm điện thông qua truyền thông, phát hành tài liệu hướng dẫn, tư vấn giải pháp ngay tại hiện trường. Song song với đó, các chương trình tiết kiệm điện chuyên biệt theo vùng, ngành cũng được triển khai, điển hình như thay thế bóng đèn sợi đốt cho bà con trồng thanh long tại Nam Bộ, tư vấn vận hành tối ưu cho các mô hình nuôi tôm công nghiệp hay áp dụng máy nước nóng năng lượng mặt trời theo mô hình công ty dịch vụ năng lượng (ESCO)”, ông Thạch cho biết.

Ông Cù Huy Quang, Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và Khuyến công – Bộ Công Thương cho rằng, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là chủ trương lớn của Chính phủ, gắn liền với mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Bộ Công Thương hiện là cơ quan đầu mối triển khai Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019–2030.

Về chính sách, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 77) có hiệu lực từ ngày 1/1/2026). Luật đã đưa ra những chính sách về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đối với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm. Trong đó có nhiều quy định chú trọng hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ và thúc đẩy doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng. Luật đã đưa ra các yêu cầu về kiểm toán năng lượng, lộ trình áp dụng công nghệ tiên tiến, và tiêu chuẩn quản lý năng lượng, tạo hành lang pháp lý rõ ràng đối với Tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO) để thúc đẩy doanh nghiệp.

“Thời gian qua, Bộ Công Thương đã hỗ trợ doanh nghiệp trong tư vấn giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Hỗ trợ doanh nghiệp kiểm toán năng lượng để phát hiện những khâu tiêu tốn nhiều năng lượng, từ đó có giải pháp để sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng tại doanh nghiệp;…Đặc biệt, Bộ đang phối hợp với các tổ chức tín dụng, các quỹ quốc tế để tạo nguồn vốn xanh, hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các dự án tiết kiệm năng lượng, từ đó giảm bớt gánh nặng đầu tư ban đầu. Quỹ Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi được thông qua sẽ hỗ trợ được nhiều hơn cho doanh nghiệp trong việc thúc đẩy đầu tư dây chuyền công nghệ, áp dụng giải pháp về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả”, ông Quang cho hay.

Theo ông Tuấn, doanh nghiệp đang đối mặt với bốn khó khăn lớn trong việc sử dụng năng lượng hiệu quả. Đầu tiên là vấn đề thay đổi thói quen, ý thức và hành vi tiêu thụ năng lượng. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư cho đổi mới dây chuyền, công nghệ hiện đại vẫn còn quá cao. Một thách thức khác là chất lượng nguồn nhân lực tại nhiều địa phương chưa đồng đều, khiến khả năng tiếp cận và ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng còn hạn chế. Ngoài ra, hệ thống tiêu chuẩn, quy định và cơ chế chính sách vẫn trong quá trình hoàn thiện, chưa tạo đủ động lực để khuyến khích doanh nghiệp triển khai giải pháp tiết kiệm năng lượng.

“Để doanh nghiệp có thêm động lực đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng cần hoàn thiện cơ chế chính sách, tăng cường hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, đồng thời thúc đẩy xây dựng hạ tầng và mô hình quản lý năng lượng hiện đại, giúp doanh nghiệp vừa giảm chi phí vừa phát triển bền vững”, ông Tuấn cho hay.

Cũng theo ông Quang, Bộ Công Thương xác định đổi mới công nghệ phải đi đôi với sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Do vậy, khi xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ đổi mới công nghệ, yếu tố hiệu suất năng lượng luôn được coi là một tiêu chí quan trọng. Trong các chương trình, dự án hỗ trợ doanh nghiệp, Bộ luôn ưu tiên những giải pháp công nghệ vừa hiện đại, vừa tiết kiệm năng lượng, giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành và giảm phát thải.

“Về mức độ tuân thủ, phần lớn doanh nghiệp trọng điểm đã thực hiện nghiêm túc quy định, đặc biệt là báo cáo định kỳ và kiểm toán năng lượng. Một số doanh nghiệp điển hình đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng và đạt kết quả tiết kiệm 5–10% chi phí năng lượng mỗi năm. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp gặp khó khăn do hạn chế về vốn đầu tư, công nghệ lạc hậu hoặc thiếu nhân lực chuyên môn, nên việc triển khai còn chưa đồng đều. Bộ Công Thương đang tiếp tục phối hợp với các địa phương và đơn vị tư vấn để tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ tốt hơn”, ông Quang chia sẻ.

Trang Mai