Độc đáo tục 'làm vía' buộc chỉ cổ tay của người Mường

Người thân trong gia đình đang buộc chỉ vào cổ tay cho chị Mùi Thị Nga, bản Mường.

Cầu bình an và may mắn…

Người Mường ở xã Tà Hộc (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) quan niệm rằng, vía có lúc bị cõi âm bắt chuyện và rủ đi theo sang bên thế giới bên kia, nên quên cả lối về với chủ hoặc vía dễ bị ma mãnh xứ người đùa giỡn làm hại. Vì vậy người Mường thường làm lễ buộc chỉ cổ tay để vía luôn ở bên người và cầu giúp cho sức khỏe, bình an, may mắn.

Xuất phát từ cuộc sống đời thường, trong sinh hoạt, lao động và sản xuất, con người phải gồng mình chống chọi với quy luật sinh tồn của thiên nhiên. Chính vì lẽ đó, người Mường quan niệm mỗi con người đều tồn tại hồn vía song hành và được coi là một thực thể siêu hình vô cùng quan trọng. Hồn vía con người luôn gắn bó với thân xác của cuộc sống đích thực, của đời người bắt đầu từ lúc sinh ra đến khi trở về cõi vĩnh hằng. Mỗi khi bị ốm, gia đình có người qua đời hoặc gặp những chuyện không may trong cuộc sống, người Mường thường làm lễ buộc chỉ cổ tay.

Để tìm hiểu rõ hơn về tục buộc chỉ tay của người Mường, chúng tôi tìm đến nhà thầy mo Hà Văn Hướng ở bản Mường, xã Tà Hộc. Tiếp chuyện, ông Hướng kể, người Mường thường quan niệm đàn ông có 7 hồn vía, đàn bà có 9 vía, khi hồn vía lìa khỏi thân xác thì những người đàn ông và đàn bà đó sẽ không còn tồn tại trên thế gian này, hoặc người đó bị lạc đi vài vía sẽ sống trong cảnh ốm đau, bệnh tật, gặp phải tai ương trong cuộc sống. Chính vì lẽ đó, mà từ thời cha ông đã nghĩ ra tục buộc chỉ vào cổ tay để giữ hồn vía không rời khỏi thân xác. Và cầu mong cho sức khỏe, gia đình bình an hơn.

Thầy mo Hà Văn Hướng (giữa) đang khấn trước mâm cỗ “làm vía” buộc chỉ cổ tay.

Trong vô số các phong tục của người Mường, tục buộc chỉ cổ tay là một trong những phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người về sự bình yên, may mắn, sau thời gian gặp những chuyện không may trong cuộc sống.

Người Mường họ tin vào những lực lượng “siêu nhiên, quyền năng”, tin vào sức mạnh của thần linh. Nếu trong cuộc sống sinh hoạt, lao động bị tai nạn ngoài ý muốn, gặp những chuyện xui xẻo thì thầy mo sẽ là người có quyền năng, đứng ra cưu mang giúp đỡ cho họ, để hướng họ có suy nghĩ lạc quan và tin vào cuộc sống hơn.

Gửi gắm ước vọng...

Ông Hà Văn Bui, bản Mường cho biết: “Để làm lễ buộc chỉ vào cổ tay, gia chủ phải bày biện mâm cỗ mời anh em họ hàng đến nhà. Trong mâm cỗ bắt buộc phải có 1 con gà luộc, cá nướng, gạo nếp, bát nhang (chủ yếu dùng bằng bát gạo trắng cắm ba nén hương)... sau đó mời thầy mo đến khấn. Chỉ buộc cổ tay bắt buộc phải có 2 màu xanh và hồng, để xua đuổi tà ma đeo bám, mang lại may mắn cho gia chủ. Sau đó cuốn chỉ đều vào nhau đặt ở gần bát hương, chờ thầy mo khấn vái khoảng 2 giờ đồng hồ mới được lấy ra buộc.

Mâm cỗ và một số đồ cúng được gia chủ bày biện ngăn nắp.

Đặc biệt, lễ buộc chỉ cổ tay còn được thực hiện đối với gia đình có người thân mất. Việc làm này mang ý nghĩa cầu cho linh hồn người đã khuất sớm được siêu thoát, đồng thời đem lại sự bình an cho con cháu trong nhà ở lại trần gian.

Sau khi các công việc chuẩn bị cho lễ buộc chỉ vào cổ tay xong xuôi, thầy mo mời người thân của gia chủ rút các sợi chỉ đặt bên bát hương xuống buộc, để giữ cho vía luôn ở bên người gia chủ, mọi điều xui xẻo đều tai qua nạn khỏi... Thời gian buộc chỉ vào cổ tay kết thúc, các anh em họ hàng cùng quây quần bên mâm cỗ, nâng những chén rượu chúc nhau những lời hay ý đẹp, sức khỏe dồi dào.

Ông Hướng cho biết: “Lễ buộc chỉ tay của người Mường xuất phát từ mong muốn của một gia đình, cá nhân, do trong nhà vừa gặp chuyện không may, tai nạn, ốm đau... ập đến bất ngờ trong khi người đó vẫn có sức khỏe lao động bình thường. Việc làm lễ buộc chỉ cổ tay đối với người Mường rất quan trọng, người đứng ra làm lễ phải là thầy mo có uy tín, có lối sống tốt, trung thực mới xua đuổi tà ma. Chứ không phải ai cũng có thể đứng ra làm thầy mo được”.

Có thể nói lễ buộc chỉ cổ tay là một nghĩa cử cao đẹp, được người Mường ven sông Đà gìn giữ qua nhiều thế hệ và tổ chức nhiều, bất kể thời gian nào trong năm. Phong tục này mang đậm bản sắc dân tộc Mường. Đây là nét văn hóa tín ngưỡng độc đáo riêng có, rất cần được gìn giữ và huy.

Hà Hoàng