Đối diện, giải quyết mọi vấn đề để gỡ thẻ vàng của EC

Trao đổi với Báo Phú Yên xung quanh nội dung nói trên, ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết:

- Sau khi có Chỉ thị 32 của Ban Bí thư Trung ương, Nghị quyết 52 của Thủ tướng Chính phủ, hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ ngành liên quan thì sự vào cuộc của hệ thống chính trị địa phương rất mạnh mẽ, mang lại những hiệu quả rõ rệt, đặc biệt là trong việc xử lý các đội tàu “3 không” và kiểm soát nguyên liệu nhập khẩu vào Việt Nam. Cơ sở dữ liệu về nghề cá quốc gia và Hệ thống giám sát tàu cá (VMS) của chúng ta cũng đã được hoàn thiện, góp phần hỗ trợ địa phương giám sát các đội tàu. Các dữ liệu về tàu cá, dữ liệu VMS đã được minh bạch hóa. Đây là những kết quả tích cực mà các bộ, ngành trung ương và các địa phương đã nỗ lực thực hiện trong suốt những năm qua nhằm gỡ thẻ vàng cho ngành Thủy sản Việt Nam.

Ông Vũ Duyên Hải

* Theo kế hoạch, dự kiến cuối tháng 3/2025, Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ sang làm việc với Việt Nam. Vậy chúng ta đã chuẩn bị các nội dung như thế nào để giải đáp tốt nhất các vấn đề EC quan tâm, kiểm tra?

- Trong quá trình theo dõi các địa phương, chúng tôi nhận thấy có sự chuyển biến rất rõ rệt trong các vấn đề mà EC đề cập. Việc xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, tàu vi phạm VMS, tàu không vào cảng thực hiện bốc dỡ theo quy định, tàu không đủ điều kiện hoạt động đã được các địa phương vào cuộc xử lý vi phạm hành chính rất tích cực… Toàn bộ thông tin này đã được thống nhất giữa trung ương và địa phương. Tất cả dữ liệu đã được các địa phương tổng hợp báo cáo, đảm bảo đầy đủ, đúng, chính xác và minh bạch.

Nhiều địa phương đã có các biện pháp linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tiễn, nguồn lực tại cơ sở. Công tác quản lý, giám sát đội tàu trên cạn, cũng như hoạt động khai thác trên biển có kết quả tốt khi ứng dụng CNTT. Vì vậy, tất cả cơ sở dữ liệu tàu cá đang hoạt động trên các vùng biển đều được thu thập. Khi có trường hợp tàu cá vi phạm thì dữ liệu được chuyển về cho các địa phương để thực thi pháp luật.

Đặc biệt, hiện nay, toàn bộ dữ liệu tàu cá xuất nhập bến đều được nhập lên Cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử của Việt Nam. Có thể nói rằng, Việt Nam là quốc gia đi đầu khu vực trong việc phát triển hệ thống truy xuất điện tử. EC bắt đầu áp dụng truy xuất điện tử từ tháng 10/2026, nhưng Việt Nam đã bắt đầu triển khai từ tháng 1/2024. Việc giám sát toàn bộ tàu ra vào cảng, giám sát sản lượng từng loại thủy sản… đều được cập nhập trên Cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử của Việt Nam, là điểm cộng của chúng ta với EC. EC cũng khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng một cách chính thức, bắt buộc hệ thống truy xuất này. Tuy nhiên, trong điều kiện hạ tầng thông tin của các cảng cá, trạm, đồn biên phòng và trình độ ứng dụng CNTT của ngư dân còn hạn chế nên bộ chưa bắt buộc áp dụng hệ thống truy xuất điện tử. Hy vọng trong năm 2025, các địa phương tiếp tục vào cuộc, ưu tiên bố trí nguồn lực, tập huấn, hướng dẫn ngư dân truy cập vào hệ thống này để đến cuối năm đủ điều kiện đưa hệ thống truy xuất điện tử này vào quy định bắt buộc đối với các tàu cá. Đây sẽ là giải pháp bền vững để chúng ta có thể dễ dàng giải trình với EC, giúp chúng ta không chỉ dễ dàng gỡ được thẻ vàng của EC mà còn có thể vượt qua mọi rào cản của tất cả thị trường quốc tế.

Vấn đề xử lý vi phạm trong khai thác thủy sản cũng đã được thực thi dựa vào nguồn dữ liệu thu được từ VMS. Đây là bằng chứng để xử lý theo quy định pháp luật đối với các trường hợp tàu cá vi phạm, ngư dân phải chịu xử phạt và cam kết không vi phạm, giúp ngư dân nâng cao ý thức. Đồng thời, hiện tại tất cả cảng cá, chi cục, nơi cấp giấy xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác (SC) và giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác (CC) để hoàn thiện hồ sơ truy xuất nguồn gốc đã được tăng cường, hướng dẫn đảm bảo Cơ sở dữ liệu về truy xuất điện tử của Việt Nam cho nên tất cả thông tin về truy xuất nguồn gốc đảm bảo trung thực, chính xác, khách quan và không điều chỉnh được.

Đến nay, 4 vấn đề mà EC quan tâm, Việt Nam đã nỗ lực khắc phục và có những chuyển biến rõ rệt. Tuy nhiên, cách mà các địa phương báo cáo, tổng hợp thông tin chưa làm rõ nét được những chuyển biến này. Vì vậy, trước khi làm việc với EC, chúng tôi sẽ tiếp tục điều chỉnh các báo cáo để làm rõ, nêu bật được những vấn đề cốt lõi để thấy được những tiến bộ của Việt Nam một cách rõ ràng hơn.

Các địa phương khu vực miền Trung cùng tham gia góp ý kiến tại một hội nghị về chống khai thác IUU tổ chức tại Phú Yên. Ảnh: THỦY TIÊN

* Theo ông, những việc gì là quan trọng nhất mà các tỉnh, thành khu vực miền Trung cần tập trung đảm bảo khi EC kiểm tra?

- Khu vực miền Trung có sự phức tạp chung đó là các đội tàu của 8 tỉnh này luôn luôn di chuyển ra ngư trường miền Bắc và miền Nam, thường xuyên không về địa phương. Để giải quyết thách thức này và xử lý các tồn tại, chúng tôi đã hệ thống hóa toàn bộ dữ liệu trên Cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử của Việt Nam, đặc biệt, sắp tới sau khi Cơ sở dữ liệu truy xuất được áp dụng chính thức thì chúng ta quản lý tàu cá và hoạt động của các tàu cá không cần ranh giới. Đây là điều kiện cốt lõi để chúng ta quản lý và nắm bắt được chính xác thông tin. Để làm tốt việc này, các địa phương nên quan tâm, bố trí nhiều hơn nữa nguồn lực; tăng cường ứng dụng, nâng cao sự am hiểu về Cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử, ứng dụng CNTT trong quản lý tàu cá.

Vấn đề quan trọng nữa là lượng tàu nhỏ ở các tỉnh miền Trung còn nhiều, các bến ngang, cảng tư nhân vẫn còn tồn tại ở một số tỉnh. Vì vậy, các địa phương cần bố trí thêm nhân lực kiểm tra, giám sát tất cả tàu và cảng cá.

Ngư dân Phú Yên sơ chế cá ngừ đánh bắt được để đưa đi tiêu thụ. Ảnh: THỦY TIÊN

* Riêng Phú Yên nên tập trung vào vấn đề nào để việc chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đạt hiệu quả nhất, thưa ông?

- Qua kiểm tra, chúng tôi thấy rằng Phú Yên là một trong những tỉnh đi đầu trong việc giải quyết vấn đề tàu cá “3 không” và quản lý tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Phú Yên đã xử lý triệt để những tàu cá chưa đăng ký, chưa được đăng kiểm, chưa được cấp phép và tỉnh đã lập được danh sách các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao cho cán bộ cấp cơ sở quản lý. Đây là những tiến bộ rất rõ ràng.

Thời gian tới, Phú Yên nên tập trung giải quyết 2 vấn đề cốt lõi gồm quản lý đội tàu không đủ điều kiện hoạt động và kiểm soát số lượng tàu cập cảng. Hiện tỉnh có số lượng tàu cá không đủ điều kiện hoạt động nhiều nhất cả nước với hơn 1.800 tàu, vì vậy địa phương phải quản lý cho được đội tàu này, đảm bảo các tàu không được phép hoạt động. Theo tôi, giải pháp phân công cho cán bộ cơ sở, cấp thôn, đảng viên ở cấp ủy theo dõi, quản lý mà Phú Yên đang thực hiện sẽ rất khả thi. Ngoài ra, số tàu cá của Phú Yên cập cảng địa phương và các tỉnh khác khoảng 20%; 80% tàu cá còn lại khả năng vào các cảng tư nhân hoặc là bốc dỡ cá ở các nơi không đúng quy định. Vì vậy, tỉnh cần tăng cường kiểm tra các cảng cá tư nhân, đảm bảo các tàu cá đi hoạt động phải vào cảng đúng quy định.

* Xin cảm ơn ông!

THỦY TIÊN (thực hiện)