Đổi mới giáo dục nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu tăng trưởng hai con số

Trong hơn 53 triệu lao động hiện nay, khoảng 45 triệu người cần được đào tạo lại hoặc nâng cấp kỹ năng – con số phản ánh thách thức lớn đối với hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Sự dịch chuyển nhận thức xã hội về học nghề và giá trị nghề nghiệp

Đáp lại yêu cầu này, nhiều cơ sở dạy nghề đã tăng tốc cải tiến: nâng cấp chương trình, ứng dụng công nghệ đào tạo tiên tiến, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp để gia tăng thực hành và khả năng làm việc thực tế. Đáng chú ý, nhận thức xã hội cũng đang dịch chuyển rõ rệt, coi trọng năng lực và vị trí nghề nghiệp hơn là tấm bằng. Nhận xét về tín hiệu đáng mừng này, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, cho biết:

"Năm nay, trong công tác tuyển sinh, chúng ta nhận thấy xã hội bắt đầu có sự thay đổi trong cách nhìn nhận. Thay vì tập trung vào văn bằng, người ta chú trọng hơn đến công việc, vị trí nghề nghiệp, và đặc biệt là tính cá nhân hóa trong hệ thống giáo dục. Hệ thống giáo dục cá nhân hóa giúp chuyển đổi nguồn nhân lực từ mô hình đầu tư cố định, bất biến sang một dạng tài sản sáng tạo. Đây chính là sự chuyển đổi trong tư duy về giáo dục nghề nghiệp."

PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội.

Những thay đổi trong cách xã hội nhìn nhận về học nghề không chỉ phản ánh sự dịch chuyển tư duy, mà còn mở ra cơ hội để giáo dục nghề nghiệp trở thành một đòn bẩy chiến lược cho phát triển kinh tế. Khi người học lựa chọn nghề nghiệp dựa trên năng lực và định hướng cá nhân, các cơ sở đào tạo cũng buộc phải thay đổi phương pháp giảng dạy, cập nhật công nghệ, và gắn kết chặt chẽ hơn với nhu cầu doanh nghiệp. Tuy nhiên, để chuyển biến nhận thức thành sức mạnh cạnh tranh thực sự, cần một hệ thống đào tạo được thiết kế đồng bộ, đáp ứng cả yêu cầu trước mắt và dài hạn của thị trường lao động. Ở góc nhìn này, TS Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ GD&ĐT), đưa ra khuyến nghị:

"Hiện nay, chúng ta đang hướng tới một nền giáo dục thực học, thực làm, chú trọng hiệu quả, nâng cao tính cạnh tranh và vai trò, vị trí của từng cá nhân trong nền kinh tế. Điều quan trọng là phải nhận thức rằng kỹ năng và hiệu quả công việc là yếu tố cốt lõi. Chúng ta cần xây dựng một hệ thống giáo dục mở, linh hoạt, hiện đại, hội nhập và mang tính bao trùm.

Thứ nhất, cần đẩy nhanh việc đào tạo, đào tạo lại, chuyển đổi nghề nghiệp và đào tạo thích ứng cho lực lượng lao động đang hoạt động trên thị trường, với quy mô khoảng 45 triệu người trong tổng lực lượng lao động (khoảng 53 triệu người).

Thứ hai, cần thúc đẩy đào tạo ban đầu, nhưng phải đảm bảo đào tạo này tiếp cận với công nghệ mới và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này giúp lực lượng lao động sẵn sàng đón đầu các xu hướng mới, đóng vai trò tiên phong để thu hút các dự án đầu tư lớn từ nước ngoài."

TS Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ GD&ĐT)

Cá nhân hóa để mỗi người lao động trở thành "tài sản sáng tạo" của nền kinh tế

Trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế nhanh và hội nhập sâu, lợi thế cạnh tranh bền vững của Việt Nam sẽ được xác lập từ năng lực đổi mới và thích ứng của lực lượng lao động. Điều này chỉ đạt được khi giáo dục nghề nghiệp được tổ chức như một hệ thống mở, cá nhân hóa, hội nhập và bao trùm, bảo đảm mỗi người lao động trở thành "tài sản sáng tạo" của nền kinh tế. Khi từng cá nhân chủ động nâng cấp kỹ năng, làm chủ công nghệ và tạo ra giá trị mới, Việt Nam sẽ có đủ điều kiện để dịch chuyển từ nền kinh tế dựa trên lợi thế chi phí thấp sang nền kinh tế dựa trên tri thức, sáng tạo và giá trị gia tăng cao.

Đào Tuấn