Đổi mới phương thức triển khai hoạt động tư vấn, phản biện xã hội

Tiến sĩ khoa học Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. (Ảnh: BÍCH LIÊN)

Chiều 18/12, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã tổ chức Hội thảo “Đánh giá kết quả hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội năm 2025 của Liên hiệp Hội Việt Nam và các Hội thành viên”.

Nhiều sáng tạo trong triển khai hoạt động tư vấn, phản biện

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Tiến sĩ khoa học Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết: Hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội được xác định là một trong những hoạt động quan trọng của Liên hiệp Hội Việt Nam và các Hội thành viên. Năm 2025 cũng là năm Liên hiệp Hội Việt Nam và toàn hệ thống các Hội thành viên thực hiện nhiều thay đổi lớn về tổ chức và phương thức hoạt động theo chủ trương tinh gọn bộ máy.

Trong bối cảnh nhiều thuận lợi và không ít khó khăn, thách thức đan xen, với tinh thần trách nhiệm cao, đội ngũ trí thức cả nước, Liên hiệp Hội Việt Nam và các Hội thành viên đã nỗ lực, chủ động triển khai hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội và đạt được những kết quả quan trọng, đáng ghi nhận.

Trong đó, điển hình như các hội thảo góp ý Văn kiện Đại hội XIV của Đảng; góp ý sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; góp ý đối với các dự thảo luật lớn như Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Xây dựng (sửa đổi), Luật Đường sắt (sửa đổi)... đã thể hiện rõ vai trò của Liên hiệp Hội Việt Nam là cầu nối quan trọng giữa đội ngũ trí thức, nhà khoa học với Đảng, Nhà nước và Quốc hội.

Cùng với Liên hiệp Hội Việt Nam, các Hội ngành toàn quốc và các Liên hiệp Hội địa phương đã có nhiều nỗ lực, sáng tạo trong triển khai hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội với nội dung ngày càng phong phú, bám sát yêu cầu thực tiễn phát triển của ngành, lĩnh vực và địa phương.

Nhiều ý kiến phản biện khoa học, tâm huyết, có giá trị lý luận và thực tiễn cao đã được các cơ quan soạn thảo tiếp thu, góp phần nâng cao chất lượng các văn bản, đề án, dự án quan trọng.

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh: BÍCH LIÊN)

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong năm 2025 còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc từ cơ chế chính sách, quy trình tổ chức thực hiện, đến điều kiện bảo đảm về tài chính, tổ chức và nhân lực, nhất là trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy và điều chỉnh địa giới hành chính.

Hội thảo nhằm đánh giá một cách toàn diện, khách quan những kết quả đã đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội năm 2025 và đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động tư vấn, phản biện và giám định.

Báo cáo kết quả hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội năm 2025, ông Lê Như Quân, Phó ban Ban Tư vấn, phản biện (Liên hiệp Hội Việt Nam) cho biết: Trong năm, Liên hiệp Hội Việt Nam đã chủ trì hoặc phối hợp thực hiện 56 nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội gồm 12 đề tài, 26 hội thảo và 18 nhiệm vụ đột xuất, cấp bách.

Các hoạt động tập trung tư vấn, phản biện nhiều văn kiện của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật, đề án theo yêu cầu của cơ quan Trung ương; đồng thời tổ chức lấy ý kiến trí thức gửi tới Kỳ họp thứ 9 và Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

Thực tiễn cho thấy, các cơ quan Trung ương và địa phương ngày càng nhận thức rõ vai trò của tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong việc bổ sung luận cứ khoa học, thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng, tính khả thi của văn bản, dự án; nhiều ý kiến của Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên được đánh giá cao và tiếp thu. Nhu cầu tư vấn, phản biện và giám định xã hội tiếp tục gia tăng trong bối cảnh nhiều chủ trương, chính sách mới cần được cụ thể hóa ở các ngành, lĩnh vực và địa phương.

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động trong toàn hệ thống, Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên sẽ tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý, hoàn thiện quy trình thực hiện; tăng cường xây dựng, chia sẻ cơ sở dữ liệu chuyên gia; đẩy mạnh tập huấn chuyên môn, hỗ trợ địa phương huy động chuyên gia; đồng thời kiến nghị hoàn thiện cơ chế đãi ngộ nhằm thu hút đội ngũ trí thức, nhất là trí thức trẻ, tham gia hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội.

Hiện đại hóa tư vấn thông qua nền tảng số

Theo ông Phạm Văn Tân, Ủy viên Hội đồng Trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam, hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp Hội là hoạt động khoa học mang tính đặc thù, mang tính xã hội cao trong việc huy động các chuyên gia, nhà khoa học, đội ngũ trí thức, đại diện cho tiếng nói của các tầng lớp nhân dân tham gia tư vấn, phản biện, giám định các vấn đề về đường lối, chủ trương, chính sách quan trọng và những chương trình, dự án lớn về khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, về chính sách xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức.

Vì vậy, Liên hiệp Hội Việt Nam cần đổi mới phương thức triển khai nhiệm vụ, chủ động đề xuất việc hoàn thiện môi trường pháp lý tạo điều kiện cho hoạt động phản biện và giám định xã hội.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Phú Hùng, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Lâm nghiệp Việt Nam, công tác tư vấn, phản biện đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm của Liên hiệp Hội Việt Nam, được triển khai thường xuyên với mạng lưới chuyên gia rộng, đa ngành, gồm nhiều giáo sư, tiến sĩ, nhà khoa học và nhà quản lý giàu kinh nghiệm, nhất là trong các lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ, tài nguyên và môi trường, giáo dục, y tế và phát triển bền vững.

Hoạt động này góp phần giúp cơ quan quản lý hoàn thiện quy hoạch, dự án, giảm rủi ro kỹ thuật, tăng tính minh bạch trong hoạch định chính sách. Tuy nhiên, năng lực triển khai giữa các địa phương còn chưa đồng đều; nhiều nơi thiếu chuyên gia, dữ liệu và hồ sơ đầu vào phục vụ phản biện.

Để đổi mới nội dung và phương pháp triển khai công tác tư vấn phản biện góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TW, ông cho rằng cần tập trung vào các lĩnh vực trọng tâm; nâng chuẩn nội dung theo hướng phân tích dữ liệu, đánh giá tác động, mô phỏng kịch bản; đồng thời xây dựng mạng lưới chuyên gia trong và ngoài nước, tăng cường cơ chế đặt hàng, bảo đảm kinh phí, đào tạo kỹ năng phân tích chính sách và đẩy mạnh truyền thông khoa học.

Đề xuất các khuyến nghị chính phù hợp với Nghị quyết 57-NQ/TW, Tiến sĩ khoa học Nghiêm Vũ Khải cho rằng, các hội thành viên thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam cần hiện đại hóa các thiết chế tư vấn thông qua nền tảng số và công cụ phân tích chính sách có hỗ trợ của AI; phát triển năng lực AI cho đội ngũ tư vấn và phản biện; thể chế hóa cơ chế phản hồi chính sách liên tục, thay thế cho tham vấn mang tính thời điểm; tăng cường giám sát đạo đức và phản biện phê phán đối với các quyết định dựa trên AI; thúc đẩy tính mở và sự tham gia xã hội trong tư vấn và phản biện thông qua minh bạch dữ liệu.

BÍCH LIÊN