Đổi mới sáng tạo là động lực để Việt Nam nâng hạng GII

Quang cảnh Hội thảo Giới thiệu Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2025 và kết quả của Việt Nam.

Hội thảo cung cấp thông tin về báo cáo GII 2025, các điều chỉnh về phương pháp luận, ý nghĩa của chỉ số, xu hướng đổi mới sáng tạo và triển vọng của Việt Nam trong những năm tới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, đổi mới sáng tạo của Việt Nam phải là đổi mới sáng tạo toàn dân. Đổi mới sáng tạo phải đưa khoa học công nghệ chạm vào, thay đổi và giải các bài toán thực tiễn của Việt Nam, hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân, đưa đổi mới sáng tạo trở thành lối sống, phong cách sống của mọi người dân, của mọi tổ chức, hình thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, dựa trên đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng cũng cho rằng, GII là bộ chỉ số đo đổi mới sáng tạo khá toàn diện, nhìn vào đây, chúng ta có thể biết cách nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Việc hướng dẫn, phân tích ý nghĩa của từng chỉ số sẽ giúp Việt Nam có căn cứ rõ ràng để nâng cao năng lực, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát triển bền vững.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại hội thảo.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đề nghị WIPO triển khai chương trình hỗ trợ Việt Nam nâng hạng GII, hướng tới mục tiêu lọt vào top 30 toàn cầu về GII trong 5-10 năm tới. Đây là một mục tiêu đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng khoa học công nghệ và doanh nghiệp.

Để vị trí của Việt Nam trên bảng xếp hạng GII tiếp tục được cải thiện, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra 4 nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và môi trường đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần tháo gỡ rào cản pháp lý, cơ chế tài chính, sở hữu trí tuệ; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho nghiên cứu–phát triển (R&D) và ứng dụng công nghệ mới.

Từ nay đến cuối năm, ba đạo luật quan trọng là Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ và Luật Công nghệ cao sẽ được sửa đổi theo hướng coi kết quả nghiên cứu là tài sản, có thể giao dịch, định giá, đưa vào báo cáo tài chính, dùng làm tài sản bảo đảm vay vốn hoặc góp vốn.

Thứ hai, đầu tư cho hạ tầng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng số. Việt Nam sẽ xây dựng các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm hiện đại, siêu máy tính, hệ thống dữ liệu mở và kết nối liên thông quốc gia – những nền tảng căn bản để đổi mới sáng tạo bứt phá.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách sẽ tập trung đổi mới giáo dục STEM, thúc đẩy liên kết giữa trường đại học-viện nghiên cứu-doanh nghiệp, đồng thời thu hút và trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước.

Thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Nhà nước sẽ đồng hành bằng các chương trình hỗ trợ tài chính, quỹ đầu tư mạo hiểm, cơ chế đặt hàng nghiên cứu và ưu tiên mua sắm công cho sản phẩm mới.

Tổng Giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới Daren Tang phát biểu tại Hội thảo.

Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang đánh giá cao những bước tiến mạnh mẽ của Việt Nam. Ông cho rằng, Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng đó là trở thành quốc gia công nghiệp có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được điều này, đổi mới sáng tạo và sở hữu trí tuệ sẽ là chìa khóa, với Nghị quyết 57 đóng vai trò định hướng, biến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành động lực trung tâm cho phát triển.

Theo báo cáo GII 2025, Việt Nam xếp hạng 44/139 nền kinh tế, đứng thứ 2/37 trong nhóm nước thu nhập trung bình thấp và thứ 9 trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương. Đặc biệt, Việt Nam luôn duy trì thành tích vượt trội so với nhóm thu nhập của mình trong suốt một thập kỷ qua.

Một loạt chỉ số cho thấy thế mạnh nổi bật như tỷ trọng xuất - nhập khẩu công nghệ cao trong thương mại, xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, tăng trưởng năng suất lao động, sáng tạo ứng dụng di động....

Một trong những nguyên nhân quan trọng giúp Việt Nam duy trì thành tích vượt trội là cách thức quản trị. Từ năm 2017, Chính phủ đã coi GII như công cụ quản lý và không ngừng đưa ra các giải pháp để cải thiện từng chỉ số.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã "nội địa hóa" GII thành Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII), giúp các địa phương tự đánh giá và cạnh tranh lành mạnh; đồng thời ban hành các chính sách sở hữu trí tuệ được gắn kết chặt chẽ với đổi mới sáng tạo.

Tại hội thảo, ông Sacha Wunsch-Vincent, chuyên gia WIPO cũng đưa ra khuyến nghị giúp Việt Nam tiếp tục nâng hạng GII, tập trung vào 5 trụ cột: Đầu tư nhiều hơn và hiệu quả hơn vào R&D; xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa khoa học và công nghiệp; từ “lắp ráp” tiến tới chủ động sản xuất; phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và tài chính tăng trưởng; hình thành và quản trị tốt tài sản vô hình để thu hút giá trị.

Hà Linh