Đổi mới xây dựng và thẩm tra luật: Trách nhiệm đến cùng của cơ quan trình dự án

Nhờ đổi mới cách làm luật, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua 34 luật cùng với 14 Nghị quyết quy phạm pháp luật và cho ý kiến 6 dự án luật. Đây là khối lượng công việc khổng lồ.

Trách nhiệm giải trình đến cùng của cơ quan trình dự án

Theo đánh giá của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Kỳ họp thứ 9 là kỳ họp có khối lượng nội dung về công tác lập pháp nhiều nhất từ trước đến nay; tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” nhưng vẫn đảm bảo nền nếp, cẩn trọng, kỷ cương, đúng quy định của pháp luật và hiệu quả. Quốc hội đã thông qua 34 luật, chiếm 52,3% tổng số luật được ban hành tại 17 kỳ họp của nhiệm kỳ khóa 15; Quốc hội cũng đã thông qua 14 nghị quyết quy phạm pháp luật và cho ý kiến 6 dự án luật.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy trả lời câu hỏi của phóng viên tại buổi họp báo. Ảnh: Phi Long

Trước khối lượng Luật và Nghị quyết thông qua rất lớn cùng với nguyên tắc: Cơ quan trình phải chịu trách nhiệm đến cùng với dự án của mình được cho là nguyên nhân chính giúp các dự án Luật và Nghị quyết quy phạm pháp luật đảm bảo chất lượng trình Quốc hội thông qua kịp thời đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong tình hình mới.

Tại buổi Họp báo công bố kết quả Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV diễn ra vào trưa ngày 27/6, phóng viên Báo Công Thương đã đặt câu hỏi về cơ chế giám sát của Quốc hội để đảm bảo việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý các dự án luật, nghị quyết do các cơ quan trình được thực hiện một cách nghiêm túc, thực chất, tránh tình trạng hình thức, đối phó.

Trả lời câu hỏi của phóng viên, bà Nguyễn Phương Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội - cho biết: Đây là kỳ họp đầu tiên chúng ta thực hiện các quy định mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đã được sửa đổi, bổ sung tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV. Theo đó, trách nhiệm giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội và ý kiến của các cơ quan Quốc hội đối với dự án luật, nghị quyết được giao soạn thảo được đặt rất rõ ràng và trực tiếp lên vai các cơ quan trình, cụ thể là Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và trong kỳ họp này có cả Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tùy từng dự án luật cụ thể.

Theo bà Thủy, trước đây, theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, cơ quan chủ trì thẩm tra của Quốc hội giữ vai trò chính trong việc tiếp thu, giải trình. Nhưng từ lần sửa đổi này, việc tiếp thu, giải trình được xác lập là trách nhiệm chính của cơ quan trình. Nghĩa là sau khi các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ và hội trường, chính các cơ quan soạn thảo phải trực tiếp chỉ đạo nghiên cứu, tổng hợp, xây dựng phương án giải trình, tiếp thu.

Nhìn tổng thể, quy trình mới này làm rõ trách nhiệm của các cơ quan soạn thảo, buộc họ không chỉ giải trình bằng văn bản mà phải trực tiếp chịu trách nhiệm cuối cùng về nội dung dự thảo.

Giám sát chặt chẽ quá trình chỉnh lý và tiếp thu ý kiến

Trong thời gian Quốc hội tạm ngừng họp giữa hai đợt (thường khoảng một tuần), Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức các phiên họp liên tục, thường xuyên để xem xét, cho ý kiến về báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý do cơ quan trình chuẩn bị.

Theo bà Thủy, tại những phiên họp này, các ủy ban của Quốc hội, đặc biệt là ủy ban chủ trì thẩm tra, tiếp tục rà soát, phản biện, có văn bản góp ý chi tiết về các nội dung giải trình, tiếp thu. Nhiều vấn đề tồn tại sự khác biệt quan điểm giữa cơ quan trình và cơ quan thẩm tra, đều được thảo luận rất kỹ lưỡng, đồng thời tham vấn ý kiến chuyên gia, cơ quan, tổ chức liên quan.

Tổng Thư ký Quốc hội Lê Quang Tùng điều hành buổi họp báo. Ảnh: Phi Long

Sau các phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành kết luận rõ ràng về từng nội dung dự án luật: nội dung nào đồng ý, nội dung nào cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, hoặc phải có phương án giải trình thuyết phục hơn.

“Trên cơ sở đó, Chính phủ và các cơ quan trình tiếp tục chỉ đạo cơ quan soạn thảo phối hợp cùng các cơ quan của Quốc hội chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật, nghị quyết, hồ sơ kèm theo, chuẩn bị trình Quốc hội biểu quyết thông qua”- bà Thủy cho hay.

Theo bà Thủy, sau khi cơ quan trình có báo cáo giải trình, tiếp thu lần cuối, các Ủy ban của Quốc hội vẫn tiếp tục xem xét, cho ý kiến. Văn bản cuối cùng trình ra Quốc hội luôn kèm theo báo cáo giải trình, tiếp thu.

“Những nội dung đã được cơ quan trình tiếp thu, chỉnh lý, giải trình và đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất. Việc này nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch, tạo cơ sở để các đại biểu cân nhắc, quyết định biểu quyết thông qua”- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp khẳng định.

Bà Thủy cho rằng, đây chính là điểm đổi mới quan trọng, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm giải trình của các cơ quan trình, đồng thời tạo điều kiện để Quốc hội giám sát chặt chẽ, bảo đảm chất lượng văn bản quy phạm pháp luật.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua được khối lượng lớn các dự án luật và nghị quyết với chất lượng cao. “Chúng tôi coi đây là kinh nghiệm quý, cơ sở để tiếp tục tổng kết, hoàn thiện quy trình, nâng cao hơn nữa hiệu quả xây dựng pháp luật trong thời gian tới”- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh.

Thu Hường