Đổi tên công ty, liệu Mark Zuckerberg có thể tái khởi động Facebook?

Ảnh minh họa. FT

Facebook Papers

Nhờ vào một trong những vụ rò rỉ lớn nhất trong lịch sử, Facebook đang đấu tranh với những tuyên bố rằng họ đã làm rất ít để loại bỏ văn hóa “tăng trưởng bằng mọi giá” đã thúc đẩy sự gia tăng của nó để thu hút 3,58 tỷ người dùng và doanh thu hàng quý hơn 29 tỷ đô la.

Thực tế là các tài liệu nội bộ cho thấy Facebook nhận thức rõ ràng về tác hại của nền tảng này và các thuật toán của nó có thể gây ra: làm trầm trọng thêm sức khỏe tinh thần kém của thanh thiếu niên, đẩy nhanh sự phân cực ở các quốc gia nơi bối cảnh chính trị còn mong manh, thúc đẩy thông tin sai lệch và các thuyết âm mưu.

Trong nhiều trường hợp, các nhà nghiên cứu của Facebook đang tích cực tìm cách giải quyết những vấn đề hóc búa này. Khi những nỗ lực thiện chí này không thành công, đôi khi chúng bị cản trở bởi áp lực từ trên xuống, mà còn bởi những thách thức kỹ thuật và quan liêu đi kèm với việc quản lý một công ty trị giá 915 tỷ đô la.

Mặc dù giá cổ phiếu của nó vẫn ổn định, nhưng vụ rò rỉ cũng cho thấy những vấn đề trong tương lai của Facebook có thể nằm ở đâu, khi các nhà quản lý toàn cầu xoay quanh công ty và các đối tác Big Tech của nó.

Theo Benedict Evans, một nhà phân tích công nghệ độc lập, Facebook có “rất nhiều người làm việc để phân tích và sửa chữa” các vấn đề về nội dung của mình. “Nhưng sự đánh đổi, cấu trúc tổ chức, các ưu tiên xung đột, ngôn ngữ, giới hạn công nghệ, chính trị và sự phát triển lớn có nghĩa là rất nhiều công việc đó bị phá vỡ”.

Đánh mất người trẻ

Các tài liệu tiết lộ Facebook nhận thức sâu sắc rằng nó được các thế hệ trẻ coi là vô cảm. Đó không phải là một hiện tượng mới nhưng đã trở nên rõ rệt hơn trong những năm gần đây.

Theo một tài liệu tháng 3 năm 2021, số lượng người dùng hàng ngày ở Mỹ trên Facebook dành cho thanh thiếu niên và thanh niên - từ 18 đến 29 tuổi - đang giảm và dự kiến sẽ giảm lần lượt 4 và 45% trong hai năm tới.

“Những người trẻ tuổi cảm nhận nội dung trên [Facebook] là nhàm chán, gây hiểu lầm và tiêu cực”, một bản trình bày nghiên cứu vào tháng 11 năm 2020 cho biết.

Instagram, ứng dụng ảnh mà họ mua vào năm 2012 với giá 1 tỷ đô la cho đến nay vẫn là một nam châm thu hút giới trẻ, cũng cho thấy xu hướng "đáng lo ngại" trong việc tiêu thụ và sản xuất nội dung của người dùng.

Nguyên nhân một phần do sự trỗi dậy chóng mặt của đối thủ TikTok do Trung Quốc sở hữu trong thời kỳ đại dịch và theo các chuyên gia, điều này không mang lại điềm báo tốt cho công ty.

Hôm thứ Hai, Zuckerberg đã cố gắng để bác bỏ những cáo buộc rằng Facebook đang che giấu những thách thức như vậy từ các nhà đầu tư bằng cách tuyên bố rằng công ty sẽ "trang bị lại" các đội của mình "để biến việc phục vụ thanh niên trở thành ngôi sao phương bắc, thay vì tối ưu hóa cho số lượng lớn người lớn tuổi hơn".

Đối với bối cảnh căng thẳng này, Facebook đã đưa ra nhiều quyết định được nêu trong các tài liệu. Trong số đó, công ty đã chấp nhận những nỗ lực gây tranh cãi để xây dựng một phiên bản Instagram cho trẻ dưới 13 tuổi, Instagram cho trẻ em.

Facebook cho biết nỗ lực thu hút những người dưới 13 tuổi là một nỗ lực để cung cấp cho các bậc cha mẹ thêm quyền kiểm soát khi con họ có thể sẽ truy cập internet.

Nhưng hai nhân viên cũ bác lý luận đó. Họ cho rằng những nỗ lực này được thiết kế để thu hút những người trẻ tuổi tham gia vào nền tảng sớm.

Xấu hổ khi làm việc cho Facebook

Brian Boland, cựu Phó Chủ tịch tiếp thị quan hệ đối tác của công ty, đồng ý rằng Facebook quan tâm đến sự an toàn “ở một mức độ nào đó” nhưng “sai lầm ở khía cạnh tăng trưởng”.

Một nhân viên của Facebook đã viết trả lời một bài báo nghiên cứu vào tháng 8 năm 2019 rằng công ty có “bằng chứng thuyết phục” rằng “cơ chế sản phẩm cốt lõi” của họ như giới thiệu nhóm hoặc người cho người dùng và tối ưu hóa sự tương tác là một phần quan trọng giải thích tại sao lời nói căm thù và những điều không mong muốn khác đã có thể "phát triển" trên nền tảng.

Có bằng chứng về một số nỗ lực để đo lường và giảm thiểu vấn đề. Một tài liệu được trình bày cho Zuckerberg vào tháng 2 năm 2020 đã phác thảo Dự án Daisy, một sáng kiến để ẩn "lượt thích" và các chỉ số khác với người dùng để xem liệu việc xóa bỏ thước đo mức độ phổ biến có khiến người dùng cảm thấy tốt hơn khi sử dụng nền tảng này hay không.

Một nghiên cứu nội bộ sau đó đã phát hiện ra những tác động của Dự án Daisy đối với sức khỏe là không đáng kể. Tuy nhiên, nó đã có tác động rõ rệt hơn nhiều đến quảng cáo - làm giảm hiệu suất.

Một dự án khác, có tên mã là Drebbel, đã tìm cách theo dõi các tác động xoắn ốc của cái gọi là "lỗ thỏ", nơi người dùng bị các thuật toán đề xuất của trang web hướng tới tài liệu độc hại.

Trong số những lời buộc tội mạnh mẽ nhất của Haugen đối với Facebook là công ty đã không chỉ phớt lờ mà còn cố ý thổi bùng ngọn lửa bạo lực và thông tin sai lệch trên toàn thế giới, và đặc biệt là ở bên ngoài thế giới nói tiếng Anh.

Các tài liệu nội bộ cho thấy sự thiếu kiểm duyệt trong nước và hỗ trợ ngôn ngữ địa phương cho các ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi như tiếng Ả Rập, đã góp phần tạo nên những tác hại khủng khiếp trong thế giới thực từ việc thanh lọc sắc tộc đến buôn bán tình dục và bạo loạn tôn giáo ở những nơi như Dubai, Ethiopia, Ấn Độ và Myanmar.

Các tài liệu khác cho thấy Facebook đã trở thành món ăn cho các nhóm cực đoan phối hợp trên khắp thế giới.

Sophie Zhang là một cựu nhà khoa học dữ liệu trong nhóm "tương tác giả" của Facebook, được tạo ra để xác định và chặn hoạt động không xác thực. Cô đã thổi còi về quán tính chống lại thao túng chính trị của công ty và nói rằng cô đã bắt đầu phát hiện ra bằng chứng về hoạt động thao túng trên nền tảng này vào tháng 9 năm 2018 ở nhiều thị trường ngoài Hoa Kỳ.

Một nhân viên viết: “Thật khó để không có cảm giác như công việc mà nhóm của tôi và tôi thực hiện trong việc ngăn chặn kích động bạo lực bị xóa bỏ hoàn toàn bởi các lực lượng trong công ty mà nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng tôi. Thật là xấu hổ khi làm việc ở đây."

Zhang nói, đối với các nước nghèo hơn, nhỏ hơn, thường sẽ phải nhận các báo cáo từ bên ngoài và áp lực thúc đẩy sự thay đổi. Điều này bao gồm các khiếu nại từ các tổ chức phi chính phủ, các đảng đối lập hoặc các phương tiện truyền thông có uy tín của Hoa Kỳ. Zhang đã mô tả một lần cô phát hiện ra một ví dụ về thao túng chính trị nhưng Facebook không muốn hành động cho đến khi một bên bên ngoài đe dọa đưa lên The New York Times. Facebook cho biết các cáo buộc là không đúng sự thật.

Nhưng Zhang không đơn độc trong trải nghiệm của mình. Các tài liệu cho thấy sự thất vọng trong nội bộ công ty trước những thất bại của công ty trong việc kiềm chế lời nói căm thù và thông tin sai lệch trước cuộc nổi dậy ngày 6 tháng 1 ở Điện Capitol ở Washington. Ở những người khác, các nhân viên thất vọng nói trên bảng tin nội bộ rằng nỗ lực của họ để làm sạch nền tảng bị cản trở bởi lãnh đạo cấp cao.

'Lợi nhuận hơn sự an toàn'

Rõ ràng các tài liệu cho thấy rằng trong công ty có các nhóm cạnh tranh với các ưu tiên khác nhau, dẫn đến các khiếu nại về việc thực thi chính sách không nhất quán. Và bất cứ điều gì xảy ra, Zuckerberg, với tư cách là giám đốc điều hành, chủ tịch và cổ đông kiểm soát với khoảng 58% cổ phần có quyền biểu quyết, có lời cuối cùng.

Trong một tình tiết được công bố trong các tài liệu, anh bị cáo buộc đã chặn một thay đổi có thể giúp ngăn chặn nội dung thù địch trong nguồn cấp dữ liệu tin tức của người dùng trước cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2020 vì lo ngại nó có thể ảnh hưởng đến sự tương tác tích cực. Facebook phủ nhận điều này, chỉ ra những thay đổi có hiệu lực vào tháng 9 năm 2020.

Một cựu nhân viên cấp cao nói với Financial Times: “Điều này đáng để cố gắng suy nghĩ ra các cách để có quy trình phù hợp. Anh ta không thể bị sa thải và điều đó có vẻ không công bằng".

Những người bảo vệ Facebook lưu ý rằng đây là một công ty đại chúng, hoạt động vì lợi nhuận, có nghĩa vụ với các cổ đông. Các nhà phê bình hy vọng, với những gì họ coi là quyền lực không thể vượt qua của Zuckerberg trong khoảng trống pháp lý, rằng đợt tràn lan báo chí xấu mới nhất sẽ thúc đẩy Quốc hội can thiệp, chẳng hạn như giải quyết các bài phát biểu có hại hoặc yêu cầu các công ty minh bạch hơn về cách các thuật toán của họ hoạt động .

Thật vậy, trong một thử nghiệm gây bối rối cho đến nay trong việc tự điều chỉnh, Ban Giám sát của chính Facebook, được đưa ra cách đây 12 tháng để giúp họ đưa ra các quyết định kiểm duyệt khó khăn, đã phàn nàn rằng công ty đã không phản hồi các yêu cầu cung cấp thông tin.

Boland nói: “Có đủ ví dụ về việc [Facebook lựa chọn lợi nhuận thay vì an toàn] khiến nó xứng đáng với sự giám sát của quốc hội.

Câu hỏi đặt ra là điều này sẽ như thế nào và liệu có bất kỳ lĩnh vực nào của pháp luật cần kiếm được sự ủng hộ của lưỡng đảng. Các vấn đề xung quanh quyền tự do ngôn luận ở Mỹ có xu hướng chia rẽ trái và phải, mặc dù các nhà lập pháp đang hợp tác trên các lĩnh vực như cải thiện bảo vệ trực tuyến cho trẻ em.

Vinh Trang