Đổi thay vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi Thủ đô:Bài 2: Khai thác tiềm năng lợi thế tạo sinh kế bền vững

Phát huy lợi thế để thoát nghèo, làm giàu

Bảo tồn văn hóa cồng chiêng người Mường ở Yên Xuân.

Triển khai Kế hoạch 253/KH-UBND giai đoạn 2021-2025, thành phố Hà Nội cơ cấu nguồn vốn cho nội dung 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch”, với kinh phí hàng chục tỷ đồng.

Thành phố quan tâm hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa cơ sở, các nhà văn hóa ở các thôn vùng DTTS và miền núi trong danh mục các dự án thuộc Chương trình nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của cộng đồng vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Ngày 26-4-2024, Sở Du lịch phối hợp UBND huyện Ba Vì (cũ) tổ chức Lễ công bố Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền với chủ đề “Chữa lành - Tịnh tâm - Dưỡng tuệ”. Đây là mô hình du lịch cộng đồng gắn với các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số đầu tiên trên địa bàn Hà Nội. Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền được xây dựng tại thôn Hợp Sơn, xã Ba Vì - nơi có trên 98% là đồng bào người Dao sinh sống với nghề làm thuốc nam truyền thống.

Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang cho biết, đây là dự án nổi bật nhằm góp phần thực hiện các kế hoạch của thành phố và của ngành về triển khai xây dựng thí điểm mô hình du lịch cộng đồng gắn với trải nghiệm thực tế tại làng nghề và điểm du lịch gắn với giá trị văn hóa truyền thống của các DTTS tại huyện Ba Vì.

Xã Ba Vì được hình thành từ 3 xã của huyện Ba Vì (trước đây) gồm: xã Khánh Thượng, xã Ba Vì, xã Minh Quang, hiện xã có 30 người có uy tín/30 thôn. Người có uy tín là người tiêu biểu, gương mẫu, là điểm tựa tinh thần của cộng đồng, là “cầu nối” quan trọng của các cấp ủy Đảng, chính quyền và đồng bào các dân tộc.

Việc phát huy vai trò của người có uy tín đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền và các ngành đặc biệt quan tâm, trong những năm qua Đảng, Nhà nước và thành phố đã dành nhiều sự quan tâm tới đội ngũ người có uy tín, kịp thời động viên, khích lệ người có uy tín phát huy vai trò tích cực trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Cùng với đó là sự quan tâm, tạo điều kiện của cấp ủy, chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội.

Ông Đinh Công Minh, dân tộc Mường là người uy tín thôn Nội, xã Ba Vì, được nhân dân trong thôn bầu là người có uy tín từ năm 2012 đến nay. Ông Đinh Công Minh chia sẻ: "Hằng năm chúng tôi được tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng; được thăm quan, học tập, trao đổi kinh nghiệm về phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn bản sắc văn hóa và đoàn kết dân tộc, qua đó vượt qua mọi khó khăn, đoàn kết vươn lên xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn...".

Các địa phương chú trọng bảo tồn và phát triển văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ảnh: CTV

Đặc biệt từ năm 2022, theo Nghị quyết số 16/2021/NQ-HĐND của HĐND thành phố chúng tôi được hưởng mức hỗ trợ hàng tháng bằng 50% mức lương cơ sở/người/tháng. Với những chính sách đặc thù được thụ hưởng, người có uy tín chúng tôi nhận thấy rõ đây là sự quan tâm, động viên rất lớn của thành phố Hà Nội trong việc hỗ trợ cho đội ngũ người có uy tín trên địa bàn thành phố.

Tạo sinh kế bền vững

Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số mang ý nghĩa to lớn. Ảnh: CTV

Xã Yên Xuân được thành lập trên cơ sở sáp nhập các xã Tiến Xuân, Yên Trung, Yên Bình (huyện Thạch Thất) và xã Đông Xuân (huyện Quốc Oai) trước đây, xã có diện tích tự nhiên 78,01km2, dân số 29.375 người. Trong đó, văn hóa các dân tộc thiểu số là bộ phận không thể tách rời, làm nên sự đa dạng và phong phú của nền văn hóa Việt Nam.

Với hàng nghìn năm lịch sử, các dân tộc thiểu số đã kiến tạo nên kho tàng văn hóa đồ sộ, đặc sắc, thể hiện qua ngôn ngữ, chữ viết, trang phục, lễ hội, tín ngưỡng, tri thức dân gian, nghệ thuật trình diễn, ẩm thực và lối sống. Những giá trị này không chỉ là di sản quý báu của mỗi dân tộc mà còn là tài sản chung của quốc gia, là “hồn cốt của dân tộc”, “sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc”.

Ông Bùi Tiến Linh, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Yên Xuân cho biết, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số mang ý nghĩa to lớn. Cụ thể, văn hóa truyền thống bao gồm ngôn ngữ, chữ viết, trang phục, ẩm thực, phong tục tập quán, lễ hội, tín ngưỡng và nghệ thuật trình diễn, là những yếu tố cấu thành nên cốt lõi của bản sắc mỗi dân tộc.

Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số mang ý nghĩa to lớn, góp phần thu hút du lịch, tạo sinh kế bền vững. Ảnh: CTV

Vì thế, xã đã tổ chức các hội thi biểu diễn văn nghệ, thi kể chuyện về văn hóa dân tộc Mường, thi kể chuyện bằng tiếng dân tộc Mường trong các nhà trường trên địa bàn vùng đồng bào DTTS và miền núi. Đồng thời, khuyến khích người dân tộc Mường thường xuyên giao tiếp bằng tiếng dân tộc Mường, các bậc ông bà, cha mẹ tích cực trao truyền ngôn ngữ Mường cho thế hệ trẻ.

Cùng với đó, xã còn tổ chức được 8 lớp truyền dạy, bồi dưỡng nghệ thuật diễn tấu chiêng Mường cho từ 200 đến 400 người thuộc xã Yên Xuân, trong đó tập trung vào nhóm người tuổi trẻ, có triển vọng phát triển. Tổ chức giao lưu diễn tấu chiêng Mường, nhạc cụ dân tộc và các làn điệu hát múa dân tộc Mường (hát ru, hát đối, hát dân ca) giữa các thôn, trên địa bàn xã. Đồng thời, hỗ trợ 4 bộ Chiêng mường cho các nhà trường THCS của xã Yên Xuân, mỗi trường 1 bộ.

Hiện nay trên địa bàn xã Yên Xuân có 24 thôn và mỗi thôn đều có 1 đội văn nghệ thường xuyên tập luyện, biểu diễn vào các dịp lễ tết của đất nước, Thủ đô và của xã, các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Sự hiểu biết này giúp hình thành lòng tự hào dân tộc, tạo nên ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy di sản của cha ông. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế mạnh mẽ, nguy cơ mai một văn hóa do tác động của các luồng văn hóa ngoại lai là rất lớn.

Theo ông Bùi Tiến Linh, việc giữ vững bản sắc dân tộc thông qua bảo tồn văn hóa là lá chắn vững chắc, giúp cộng đồng không bị hòa tan, mà vẫn phát triển trong sự đa dạng và giàu có về văn hóa. Đây là nền tảng vững chắc để các dân tộc thiểu số phát triển bền vững mà không đánh mất đi những giá trị tinh thần cốt lõi.

Nhiều di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số đã được kiểm kê, lập hồ sơ khoa học, đưa vào danh mục di sản quốc gia. Đến nay đã có nhiều di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, như ở xã Yên Xuân có Di sản văn hóa Mo Mường. Các hoạt động lễ hội truyền thống, tiếng nói, trang phục, các trò chơi dân gian, được nhân dân lưu giữ và phát huy.

Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, thời gian qua công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS đạt được kết quả rõ nét. Thành phố đã quan tâm hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa cơ sở, các Nhà văn hóa thôn vùng DTTS, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của cộng đồng đồng bào DTTS.

Trong đó, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã được triển khai thực hiện sâu rộng, chất lượng nâng lên, qua đó góp phần xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, ngăn chặn, phòng ngừa các tệ nạn xã hội, xây dựng đời sống văn hóa tại các khu dân cư.

Cụ thể, trong giai đoạn 2022-2025, đã tổ chức 19 hội nghị trao đổi kỹ năng, ứng xử văn minh du lịch cho cộng đồng dân cư đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cho 2.280 lượt người tham gia tập huấn, qua đó đã góp phần nâng cao nhận thức của đồng bào DTTS về hoạt động du lịch và kỹ năng giao tiếp, ứng xử đối với khách du lịch. Tất cả các giải pháp này nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch, tạo sinh kế và công ăn việc làm, giúp cho bà con vùng đồng bào DTTS và miền núi giảm khó khăn, ổn định và từng bước phát triển, từ nghèo khó vươn lên làm giàu trên quê hương của mình.

(Còn nữa)

Đình Hiệp