Đơn vị hành chính hai cấp: Giữ lại thành phố, thị xã là vẫn còn cấp trung gian

Thực hiện sắp xếp, sáp nhập, hợp nhất các tỉnh, thành, một trong những chủ trương của Đảng ta là tổ chức đơn vị hành chính hai cấp, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, sát dân, phục vụ nhân dân. Nghị quyết số 60-NQ-TW, ngày 12/4/2025, Ban chấp hành Trung ương Đảng đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 1/7/2025.

Liên quan đến góp ý vào dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp 2013, nổi lên vấn đề tiếp tục giữ hay bỏ thành phố, thị xã…, liên quan trực tiếp đến việc sửa đổi Điều 110, Điều 111 Hiến pháp.

Thành phố Hạ Long được đề xuất phương án sắp xếp thành 11 đơn vị hành chính cấp xã.

Mới đây, Báo cáo kết quả lấy ý kiến trong hệ thống MTTQ Việt Nam đối với dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cũng đề cập đến một số ý kiến đề nghị giữ lại thành phố, thị xã, thị trấn trực thuộc tỉnh với tính chất là đơn vị hành chính thuộc tỉnh. Từ đó, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam, đề nghị nghiên cứu kỹ việc giữ lại đơn vị hành chính dưới tỉnh là thị xã và thành phố thuộc tỉnh, thị trấn.

Vậy việc giữ lại những đơn vị hành chính này có trái với tinh thần cải cách? Trao đổi với phóng viên, một chuyên gia trong lĩnh vực tổ chức hành chính nhà nước, phân tích, đợt sửa đổi Hiến pháp lần này liên quan đến tổ chức đơn vị hành chính, hướng đến mô hình chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu), bỏ cấp trung gian (cấp huyện).

“Ban đầu tổ chức chúng tôi cũng đề xuất giữ lại thành phố, thị xã thuộc tỉnh. Nhưng sau thấy thành phố, thị xã thuộc tỉnh, theo quy định Hiến pháp 2013 là những đơn vị hành chính cấp huyện, thực ra cũng là cấp trung gian. Việc giữ lại thành phố, thị xã sẽ không bãi bỏ hoàn toàn cấp huyện và các đô thị đó vẫn là cấp trung gian, dưới đó vẫn còn phường. Sẽ khó cho việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Chủ trương của Đảng là bỏ cấp trung gian để tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp thay cho 3 cấp như hiện nay, bảo đảm tinh gọn bộ máy, tổ chức chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ dân”, vị chuyên gia này cho biết.

Vì thế, việc giữ lại tên gọi đơn vị hành chính thuộc nội hàm cấp huyện sẽ xảy ra tình trạng khó đồng nhất về tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính xã, phường mới, tạo tâm lý băn khoăn khi chủ trương của Trung ương là bỏ cấp huyện nhưng vẫn giữ lại thành phố, thị xã lại cũng là cấp huyện.

Liên quan đến nội dung đơn vị hành chính, ông Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc bày tỏ quan điểm tán thành nội dung sửa đổi Điều 110 như trong Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 để thực hiện yêu cầu tinh gọn tổ chức, khắc phục chồng chéo, trùng lặp trong tổ chức, hoạt động của đơn vị hành chính và chính quyền địa phương, bỏ cấp trung gian (cấp huyện), tổ chức chính quyền địa phương phù hợp đặc điểm nông thôn, đô thị và miền núi hải đảo.

Thậm chí, ông Phan Trung Lý còn đề nghị cân nhắc quy định rõ, hai cấp hành chính ở địa phương nên là: Cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cấp xã, phường (cấp cơ sở). “Theo tôi, nên xác định rõ như vậy để khẳng định đây là một cấp hành chính và cấp chính quyền địa phương hoàn chỉnh, có địa vị pháp lý rõ ràng…”, ông Phan Trung Lý nêu quan điểm.

Ông Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, bày tỏ quan điểm tán thành các nội dung dự thảo Nghị quyết của Quốc hội. Đồng thời, đánh giá cao việc dự thảo sử dụng cụm từ “các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” trong sửa đổi khoản 1 Điều 110.

Theo ông Tuấn, việc sử dụng cụm từ này, không chỉ thể hiện tính khái quát và bảo đảm tính ổn định của Hiến pháp mà còn thể hiện được tư duy về “tính đa dạng trong sự thống nhất” khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh), đáp ứng yêu cầu phát triển và nhu cầu hình thành các đô thị ở các đơn vị hành chính với quy mô khác nhau, tên gọi khác nhau trong tương lai.

“Với việc sửa đổi khoản 1 Điều 110 của Hiến pháp 2013 như dự thảo, các đơn vị hành chính dưới tỉnh có thể được thành lập dưới nhiều tên gọi, như: xã, phường, đặc khu, … và thậm chí trong tương lai, khi đất nước phát triển có thể có các đơn vị hành chính với các tên khác như thành phố, phủ, trấn, hương,… Dù có đa dạng tên gọi các đơn vị hành chính ở cấp xã như thế nào chăng nữa, thì chính quyền địa phương ở đó cũng vẫn nằm trong khuôn khổ chỉ và chỉ một cấp chính quyền dưới tỉnh”, ông Tuấn phân tích.

Để bảo đảm cải cách đồng bộ, tránh duy trì cấp trung gian, cần thiết thực hiện đúng lộ trình kết thúc hoạt động đơn vị cấp huyện từ ngày 1/7/2025.

“Qua tổng hợp ý kiến của một số chuyên gia, nhà khoa học và một số ý kiến từ địa phương, Ban Thường trực đề nghị nghiên cứu kỹ việc giữ lại đơn vị hành chính dưới tỉnh là thị xã và thành phố thuộc tỉnh, thị trấn, để bảo đảm giữ và tiếp tục phát huy các giá trị của đô thị đã hình thành trong nhiều năm, gắn với các yếu tố lịch sử, truyền thống và các yêu cầu của quản lý, phát triển đô thị”, báo cáo của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam do Phó Chủ tịch Hoàng Công Thủy ký.

Quang Tuấn/VOV.VN