Đông Âu lạnh nhạt với Bắc Kinh khi căng thẳng EU-Trung Quốc gia tăng

Nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Dương Khiết Trì, phải, và Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị: Bắc Kinh đã tăng cường các hoạt động đối phó với Trung và Đông Âu khi quan hệ nguội lạnh. Reuters

Ủy viên Bộ Chính trị Dương Khiết Trì, nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, đã gặp Tổng thống Slovenia Borut Pahor hôm thứ Tư (26/5) trong chuyến thăm nước này. Hai bên kêu gọi tăng cường quan hệ giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu và tổ chức các cuộc đối thoại Brussels-Bắc Kinh thường xuyên, theo văn phòng Tổng thống. Ông Dương đến Croatia vào ngày hôm sau để nói chuyện với Thủ tướng Andrej Plenkovic.

Cũng trong ngày thứ Tư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói chuyện qua điện thoại với người đồng cấp Montenegro Milo Djukanovic. Bộ Ngoại giao Bắc Kinh cho biết ông Tập đề nghị cung cấp "nhiều hỗ trợ trong khả năng của Trung Quốc cho phép" để giúp Montenegro đối phó với đại dịch COVID.

Những đề nghị hỗ trợ của Trung Quốc là một phần của cuộc chiến để giành lại ảnh hưởng tại khu vực từng là một phần tương đối thân thiện của châu Âu khi quan hệ giữa Bắc Kinh và Brussels đang có mâu thuẫn. Nghị viện châu Âu đã bỏ phiếu vào tuần trước để đóng băng việc phê chuẩn thỏa thuận đầu tư với Trung Quốc trong bối cảnh xích mích về cáo buộc vi phạm nhân quyền của Bắc Kinh đối với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở khu vực Tân Cương.

Với việc Slovenia sẽ đảm nhận chức vụ chủ tịch EU vào tháng 7, chuyến thăm của ông Dương tới Ljubljana cho thấy rằng Bắc Kinh muốn đưa nước này đứng về phía mình để giúp thúc đẩy thỏa thuận một lần nữa.

Nhưng mối quan hệ giữa hai nước đang rạn nứt. Tháng 8 năm ngoái, Slovenia đã ký một tuyên bố về bảo mật không dây thế hệ thứ năm, về cơ bản sẽ chặn công ty Huawei Technologies của Trung Quốc khỏi mạng 5G của họ. Ljubljana cũng cấm các công ty Trung Quốc đấu thầu một dự án đường sắt, theo truyền thông địa phương.

Các quốc gia Trung và Đông Âu khác cũng đang rời xa Trung Quốc. Lithuania tuần trước cho biết họ đã rút khỏi khuôn khổ hợp tác kinh tế 17 + 1 của Trung Quốc với các nước trong khu vực.

Một dự án đường cao tốc ở Montenegro, được tài trợ chủ yếu bằng các khoản vay từ Trung Quốc, phải đối mặt với sự chậm trễ lớn. Reuters

Sự thiếu tiến bộ đối với các khoản đầu tư đã cam kết của Trung Quốc vào nhiều quốc gia góp phần gây ra sự thất vọng. Tổng công ty điện hạt nhân Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước đã đồng ý đầu tư và mở rộng một nhà máy hạt nhân ở Romania, nhưng sau khi kế hoạch bị đình trệ trong vài năm, Bucharest đã hủy bỏ thỏa thuận vào năm 2020 và thay vào đó ký một thỏa thuận với Mỹ.

Các nước Trung và Đông Âu cũng bày tỏ lo ngại về những vi phạm nhân quyền bị cáo buộc đối với người Duy Ngô Nhĩ và cuộc đàn áp của Bắc Kinh ở Hồng Kông. Quốc hội Lithuania ngày 20/5 đã thông qua nghị quyết mô tả việc Trung Quốc đối xử 'hủy diệt" với người Duy Ngô Nhĩ.

Các nước dường như đang chuyển trọng tâm sang Washington. Tổng thống Joe Biden trong tháng này đã tham dự một cuộc họp chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh NATO sắp tới. Chín quốc gia Trung và Đông Âu đăng cai tổ chức cuộc họp bày tỏ hy vọng cao vào khả năng quân sự của Mỹ.

Bắc Kinh trước đây đã tập trung vào các lĩnh vực đó, hy vọng rằng các thành viên không thuộc EU và các chính phủ như ở Hungary, có thể cởi mở hơn với những tiến bộ của Trung Quốc. Khu vực này đóng vai trò là một liên kết chiến lược với phần còn lại của châu Âu, và là một bên tham gia quan trọng vào sáng kiến xây dựng cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Ông Tập hiện đang phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn trong việc đánh giá lại chiến lược của Trung Quốc đối với khu vực, nhưng không rõ bằng cách nào Bắc Kinh có thể đảo ngược mối quan hệ đang trở nên tồi tệ.

Atsuko Higashino, phó giáo sư tại Đại học Tsukuba của Nhật Bản và là một chuyên gia về khu vực cho biết: “Các nước Trung và Đông Âu sẽ tiếp tục rời xa Trung Quốc. Bà nói: “Cơ chế 17 + 1 đang ở một ngã ba đường".