Đồng bằng Sông Cửu Long: Nguồn cát thiếu hụt, 'cát tặc' lộng hành

Dùng flycam canh đường, hút trộm cát

Ngày 14/9, Công an tỉnh Đồng Tháp cho biết đang tạm giữ 7 phương tiện, lập hồ sơ xử lý và tiếp tục truy xét các đối tượng liên quan về hành vi khai thác, vận chuyển cát sông trái phép.

Theo Công an tỉnh Đồng Tháp, tối 04/9, Tổ phòng chống tội phạm thuộc Đội Cảnh sát đường thủy (CSĐT) số 2 chủ trì phối hợp với Trạm CSĐT Sa Đéc thuộc Phòng CSGT thực hiện công tác tuần tra công khai kết hợp mật phục trên nhánh sông Tiền. Lực lượng tuần tra qua thủy phận thuộc ấp Tân An (xã Hiệp Đức) đã phát hiện 7 phương tiện nghi vấn đang thực hiện hành vi khai thác, vận chuyển cát trái phép.

Các tổ công tác tiếp cận còn khoảng 1km, thấy có 3 Flycam bay trên bầu trời và khoảng 10 đối tượng đứng trên ghe canh hai bên bờ sông Tiền liền phát tín hiệu, chiếu đèn liên tục cảnh báo các phương tiện đang bơm hút cát nhằm đối phó lực lượng chức năng.

Hoạt động khai thác cát ở miền Tây

Lực lượng làm nhiệm vụ đã bố trí 3 tổ công tác truy đuổi. Tổ 1 truy đuổi chặn dừng được tàu gỗ bên bờ sông Tiền (thuộc địa phận Chợ Lách), bắt 1 đối tượng, còn 1 đối tượng nhảy sông tẩu thoát. Tổ 2 chặn dừng 1 tàu sang mạn của các đối tượng khai thác cát trái phép. Tổ 3 tiến hành xác minh, truy đuổi tìm kiếm, phát hiện 5 phương tiện gắn thiết bị bơm hút cát vừa tẩu thoát vừa bơm cát trong khoang tàu bỏ lại xuống sông đến đoạn thuộc Tân Bường A (xã Hiệp Đức).

Thời điểm này, 2 đối tượng trên ghe nhảy xuống sông bỏ trốn, lực lượng bắt được 1 tên. Qua kiểm tra, lực lượng làm nhiệm vụ phối hợp Công an xã Hiệp Đức, Công an xã Ngũ Hiệp tạm giữ 7 phương tiện nêu trên (khoảng 150m3 cát), tiến hành làm việc với 2 đối tượng liên quan.

Ngoài việc bắt giữ "cát tặc", lực lượng Công an còn tạm giữ nhiều phương tiện chở cát không rõ nguồn gốc. Theo đó, ngày 08/9, trong lúc tuần tra kiểm soát, bảo đảm trật tự an toàn giao thông trên tuyến sông Tiền (đoạn thuộc xã Bình Ninh, tỉnh Đồng Tháp), Tổ công tác Trạm CSĐT Vàm Kỳ Hôn (thuộc Phòng CSGT tỉnh Đồng Tháp) phát hiện phương tiện thủy mang số hiệu BTr-7066 đang neo đậu, do Hồ Minh Tiếng (SN 1993, ngụ xã Tân Xuân, tỉnh Vĩnh Long) quản lý có dấu hiệu vi phạm nên tiến hành làm việc. Qua kiểm tra, lực lượng Công an tìm thấy trên phương tiện đang tàng trữ gần 350m3 cát. Tại thời điểm này, ông Tiếng không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc số lượng cát trên.

Bằng các biện pháp nghiệp vụ, ngày 06/9, trên tuyến Kênh 28 (đoạn thuộc ấp Long Phước, phường Mỹ Phước Tây), Đội CSĐT số 2 phát hiện phương tiện thủy số hiệu TG-16365, do Lê Minh Chí (ngụ xã Tân Phước 1, tỉnh Đồng Tháp) điều khiển, đang vận chuyển gần 200m3 cát. Tại thời điểm kiểm tra, người điều khiển phương tiện không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc số lượng cát trên phương tiện.

Phương tiện khai thác cát trái phép

Ngoài ra, người điều khiển phương tiện cũng không xuất trình được giấy chứng nhận khả năng chuyên môn điều khiển phương tiện và phương tiện này vi phạm chở hàng hóa vượt quá dấu mớn nước an toàn trên ½ chiều cao mạn khô phương tiện. Qua làm việc ban đầu, Tiếng và Chí khai số lượng cát trên do hai người mua lại của các đối tượng khác từ tỉnh Vĩnh Long về bán lại để kiếm lời. Sau đó, Phòng CSGT Công an tỉnh Đồng Tháp lập đã biên bản tạm giữ phương tiện cùng số lượng cát, đồng thời tiếp tục điều tra để xử lý theo quy định.

Trước đó, trong lúc tuần tra trên tuyến sông Hàm Luông (thuộc khu phố Mỹ Hòa), Công an phường Bến Tre (tỉnh Vĩnh Long) phát hiện 4 ghe gỗ không biển kiểm soát đang neo đậu có biểu hiện nghi vấn nên tiến hành kiểm tra. Qua khám xét, 4 ghe gỗ có chứa gần 90m3 cát sông, 5 người trên các ghe không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của số cát trên. Công an phường Bến Tre tạm giữ toàn bộ tang vật để tiếp tục điều tra, làm rõ.

Công trình trọng điểm "đói" cát

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) TP.Cần Thơ, nhiều doanh nghiệp dù đã được cấp phép nhưng khai thác không đạt công suất, thậm chí có mỏ tạm ngưng hoặc chưa khai thác khiến các công trình trọng điểm thiếu cát san lấp.

Theo ông Ngô Thái Chân (Giám đốc Sở NN&MT Cần Thơ), đến nay thành phố đã cấp 7 giấy xác nhận khai thác, gia hạn 2 giấy phép với tổng trữ lượng gần 9 triệu m³ cát sông cho dự án thành phần 4 và cầu Đại Ngãi. Tổng công suất bình quân được phép hơn 25.000 m³/ngày, nhưng thực tế chỉ đạt khoảng 10.000 - 11.000m³/ngày, tương đương 43%.

Phương tiện chở cát không rõ nguồn gốc

Trong số đó, mỏ MS03 do Tổng công ty Xây dựng số 1 quản lý có trữ lượng hơn 1,2 triệu m³, công suất cấp 5.000m³/ngày nhưng thực tế chỉ đạt 1.650m³/ngày, mới khai thác gần 600.000m³. Mỏ MS12 của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn, trữ lượng 628.000m³, công suất 3.000m³/ngày, nhưng trung bình chỉ đạt 1.350m³/ngày đã khai thác gần 390.000m³. Mỏ MS04 của Công ty TNHH Hòa Tuấn có trữ lượng hơn 4,2 triệu m³, công suất 2.685m³/ngày nhưng đến nay mới khai thác được 213.000m³, đạt 4,98%, trung bình chỉ 725m³/ngày.

Các doanh nghiệp khai thác lý giải sản lượng thấp do mỏ cát lẫn nhiều tạp chất, tầng cát sâu tới 20m nên việc hút, bơm khó khăn và chi phí cao. Bên cạnh đó, việc sáp nhập đơn vị hành chính, thay đổi con dấu cũng làm chậm thủ tục. Nhà thầu còn gặp khó vì giá hợp đồng khai thác thường xuyên bị điều chỉnh tăng, trong khi huy động phương tiện vận chuyển thiếu ổn định.

Theo ông Chân, nếu duy trì công suất như hiện nay, đến hết tháng 12/2025, tổng trữ lượng khai thác chỉ đạt hơn 3,2 triệu m³, tức khoảng 43% công suất cho phép. Trước nguy cơ thiếu cát san lấp cho dự án thành phần 4 thuộc tuyến cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, Sở NN&MT Cần Thơ kiến nghị UBND thành phố chỉ đạo chủ đầu tư và các nhà thầu đẩy nhanh khai thác những mỏ cát sông chưa đạt công suất; đồng thời khẩn trương đưa mỏ cát biển tiểu khu B1.4 vào phục vụ dự án.

Sở NN&MT TP.Cần Thơ cho rằng, chủ đầu tư cần tiếp tục đôn đốc, nhắc nhở các nhà thầu, doanh nghiệp không bảo đảm công suất sớm khắc phục, nếu không sẽ đề xuất biện pháp xử lý dứt điểm. Đồng thời, cần chủ động tìm thêm nguồn vật liệu, áp dụng giải pháp kỹ thuật để rút ngắn thời gian chờ lún, đẩy nhanh tiến độ công trình.

Đối với một số doanh nghiệp xây dựng cũng đang rơi vào tình cảnh khó khăn khi phải tìm nguồn cát để phục vụ cho các dự án, công trình. Anh N.L (chủ doanh nghiệp tại Cà Mau) cho biết: "Mỗi ngày doanh nghiệp cần khoảng 7.000m3 cát để cung ứng cho các đối tác nhưng không có nguồn cát sông, do nguồn các mỏ chỉ cung cấp cho các dự án trong điểm. Do đó, doanh nghiệp phải nhập khẩu cát Campuchia về thay thế".

Tương tự, chủ một doanh nghiệp ở TPHCM, anh T.H chia sẻ: "Trước đây, doanh nghiệp chủ yếu lấy nguồn cát ở các tỉnh ĐBSCL. Thế nhưng mấy tháng nay bị đứt nguồn cát nên doanh nghiệp phải tìm nguồn cát Campuchia với giá cao. Hiện mỗi ngày doanh nghiệp mua 10.000m3 khiến chi phí tăng lên đáng kể, nhưng không còn cách nào khác".

Nguyễn Nhân