Đóng băng tài sản Nga: Bước đi mới của EU làm lộ rõ rạn nứt nội bộ
Dù EU đã đạt được bước tiến quan trọng về mặt kỹ thuật trong việc duy trì đóng băng tài sản Nga, song tranh luận về khuôn khổ pháp lý, trách nhiệm tài chính và các hệ quả địa chính trị của việc sử dụng nguồn tiền này để hỗ trợ Ukraine sẽ tiếp tục là phép thử lớn đối với sự đoàn kết nội khối.
Liên minh châu Âu (EU) ngày 12/12 đã đạt đồng thuận về việc đóng băng vô thời hạn khoảng 210 tỷ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang được nắm giữ tại châu Âu. Quyết định này tháo gỡ một trở ngại lớn trong kế hoạch hỗ trợ tài chính cho Ukraine, song cũng vấp phải phản ứng gay gắt từ Nga và cho thấy những khác biệt quan điểm ngay trong nội bộ EU.
Theo quyết định mới, các tài sản chủ quyền của Nga sẽ bị phong tỏa trong thời gian không xác định, thay vì phải gia hạn 6 tháng một lần như trước. EU cho rằng cơ chế này giúp bảo đảm nguồn tài chính ổn định cho Ukraine trong bối cảnh khối coi xung đột tại nước này là mối đe dọa trực tiếp đối với an ninh châu Âu.
Ảnh minh họa: Reuters
Việc đóng băng vô thời hạn được xem là bước then chốt nhằm thuyết phục Bỉ, quốc gia nơi lưu giữ phần lớn tài sản Nga bị phong tỏa thông qua trung tâm lưu ký Euroclear, ủng hộ kế hoạch cho Ukraine vay tới 165 tỷ euro trong giai đoạn 2026 - 2027 để đáp ứng các nhu cầu ngân sách quân sự và dân sự. Theo đề xuất, Ukraine chỉ hoàn trả khoản vay khi Nga thanh toán bồi thường xung đột, khiến cơ chế này trên thực tế mang tính hỗ trợ dài hạn.
Tuy nhiên, quyết định trên vẫn gây tranh cãi trong nội bộ EU. Hungary và Slovakia công khai phản đối kế hoạch, cho rằng việc sử dụng tài sản Nga có thể làm gia tăng căng thẳng và cản trở các nỗ lực hòa bình. Thủ tướng Slovakia Robert Fico trong một tuyên bố nhấn mạnh:
“Thưa ngài Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, tôi muốn tuyên bố rất rõ ràng rằng tại Hội đồng châu Âu sắp tới, tôi không thể ủng hộ bất kỳ giải pháp nào cho nhu cầu tài chính của Ukraine, bao gồm việc chi trả chi phí quân sự trong những năm tới. Chính sách hòa bình mà tôi luôn ủng hộ không cho phép tôi ủng hộ những quyết định có thể kéo dài xung đột quân sự”.
Trong khi đó, theo truyền thông Mỹ, một số quốc gia khác, trong đó có Italy, Malta và Bulgaria, cũng đã bày tỏ lo ngại về các rủi ro pháp lý, tài chính và tiền lệ lâu dài của việc sử dụng tài sản bị đóng băng, đồng thời kêu gọi Liên minh tiếp tục xem xét các phương án thay thế, như phát hành nợ chung của EU để hỗ trợ Ukraine.
Hội đồng châu Âu dự kiến họp vào ngày 18/12 tới để hoàn tất các chi tiết liên quan, trong đó có việc bảo đảm chia sẻ rủi ro pháp lý cho Bỉ trong trường hợp Nga tiến hành kiện tụng.
Về phía Nga, giới chức nước này đã nhiều lần phản đối quyết định của EU kể từ khi ý tưởng đóng băng vô thời hạn tài sản Ngân hàng Trung ương Nga được đề xuất. Phát biểu tại một cuộc họp báo gần đây, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, bà Maria Zakharova, nhấn mạnh rằng bất kỳ động thái “thao túng” nào của EU đối với các tài sản bị đóng băng của Nga đều sẽ vấp phải sự đáp trả.
Bà Zakharova nói: “Tôi xin nhắc lại rằng bất kỳ hành vi thao túng nào đối với tài sản của Nga do EU và các đồng phạm thực hiện sẽ không thể không bị đáp trả mạnh mẽ. Trách nhiệm đối với mọi hậu quả tiêu cực đối với nền kinh tế toàn cầu sẽ thuộc về những bên khởi xướng các kế hoạch này”.
Trong một động thái cho thấy Nga đang có các bước đi pháp lý cụ thể, Ngân hàng Trung ương Nga mới đây khẳng định việc EU sử dụng tài sản bị đóng băng là bất hợp pháp và trái với luật pháp quốc tế, đồng thời đã khởi kiện trung tâm lưu ký Euroclear tại Tòa án Trọng tài Nga để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Moscow cũng cảnh báo sẽ sử dụng mọi biện pháp pháp lý và đáp trả cần thiết nếu các tài sản của mình tiếp tục bị “thao túng”.
Nhận định về động thái này, Trưởng bộ phận Luật tài chính và Thị trường vốn của công ty luật Delcredere (Nga), ông Evgeny Konovalov, cho rằng: “Vụ kiện này có một số ý nghĩa mang tính biểu tượng. Nó gửi một tín hiệu rằng Nga sẽ sử dụng tất cả các cơ chế pháp lý hiện có để chống lại các nỗ lực của EU nhằm sử dụng tài sản của mình, bao gồm nhiều tổ chức quốc tế, quốc gia và trọng tài, cũng như thậm chí cả các thủ tục hành pháp tiềm năng ở các khu vực pháp lý khác. Tại Nga, cơ hội thành công của Ngân hàng Trung ương Nga rõ ràng cao hơn. Tại các tòa án châu Âu, có thể sẽ có thái độ thiên vị và sẽ khó có được phán quyết tòa án tích cực. Hơn nữa, việc thi hành phán quyết này sẽ bị chặn bởi gói trừng phạt tiếp theo của EU. Vì vậy, việc đưa vụ kiện ra tòa án EU là không khả thi”.
Giới quan sát nhận định, dù EU đã đạt được bước tiến quan trọng về mặt kỹ thuật trong việc duy trì đóng băng tài sản Nga, song tranh luận về khuôn khổ pháp lý, trách nhiệm tài chính và các hệ quả địa chính trị của việc sử dụng nguồn tiền này để hỗ trợ Ukraine sẽ tiếp tục là phép thử lớn đối với sự đoàn kết nội khối trong thời gian tới.
