Động đất còn xảy ra ở Kon Tum

Khu vực dân cư sống gần thủy điện Thượng Kon Tum, nơi thường xuyên xảy ra động đất

Rung chấn rộng khắp Tây Nguyên, miền Trung

Tây Nguyên từng là khu vực có hoạt động địa chất tương đối ổn định. Dữ liệu của Viện Vật lý địa cầu cho thấy, trong hơn một thế kỷ (từ năm 1903 đến 2020), khu vực này chỉ ghi nhận trên 30 trận động đất, trận mạnh nhất có độ lớn 3.9. Tuy nhiên, mọi việc thay đổi từ tháng 4/2021, sau khi thủy điện Thượng Kon Tum tích nước, khiến huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum trở thành điểm nóng về động đất trên cả nước với hàng trăm trận động đất ghi nhận trong hơn 3 năm qua.

Mới nhất, trận động đất trưa 28/7 với độ lớn 5.0, gây rung chấn mạnh cho khu vực tâm chấn khiến nhiều nhà dân nứt nẻ, gây ra một số thiệt hại. Các tỉnh trong khu vực Tây Nguyên và một số tỉnh miền Trung như Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định đều cảm nhận được rung chấn của trận động đất này. Trong gần 2 ngày (từ 28/7 đến chiều 29/7), hơn 40 trận động đất xảy ra ở khu vực này, bao gồm các tiền chấn và dư chấn sau động đất chính.

THCS Đắk Ring (xã Đắk Ring, huyện Kon Plông) bị nứt tường do trận động đất 5.0 độ, trưa ngày 28/7

Lý giải vì sao động đất mạnh 5.0 độ có thể gây rung chấn cho một khu vực rộng lớn như thế, PGS.TS Cao Đình Triều, nguyên Phó viện trưởng Viện Vật lý địa cầu cho biết, thời gian qua, khu vực Tây Nguyên có mưa lớn kéo dài khiến nền địa chất yếu, trong khi động đất xảy ra ở vị trí nông khiến cảm nhận rung chấn trên mặt đất rõ hơn, vùng ảnh hưởng rộng hơn.

Theo số liệu của Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Kon Tum, động đất khiến một hộ dân ở (thôn Măng Bút, xã Măng Bút) bị rơi hỏng một ti vi, trường Trung học cơ sở và Trạm Y tế xã Đắk Ring bị nứt toác các vách ngăn tường xây. Cơ quan chức năng đang tiếp tục thống kê các thiệt hại.

Một khu dân cư ở xã Đăk Tăng nằm trên ngọn đồi

Do hồ chứa nước?

Năm 2021, ngay sau khi động đất liên tiếp xảy ra ở khu vực này, các nhà khoa học của Viện Vật lý địa cầu đã thực hiện điều tra, khảo sát và đưa ra nhận định, động đất liên tiếp ở huyện Kon Plông là động đất kích thích, xảy ra do hoạt động tích nước của hồ chứa thủy điện tạo sức ép lên hệ thống đứt gãy bên dưới, khiến động đất xảy ra sớm hơn so với hoạt động tự nhiên.

Theo PGS.TS Cao Đình Triều, có 3 điều kiện dẫn đến động đất kích thích, gồm cấu trúc địa chất, hoạt động của đới đứt gãy bị siết ép mạnh và hoạt động tích nước của hồ chứa đủ lớn.

Khu vực xảy ra động đất ở Kon Tum nằm trên đứt gãy Rào Quán - A Lưới, là đới đứt gãy mạnh, chạy từ Lào, qua A Lưới (Thừa Thiên - Huế), kéo dài tới Quy Nhơn (Bình Định). Trên đới đứt gãy này, động đất kích thích từng xảy ra tại thủy điện sông Tranh 2 (Quảng Nam) và thủy điện Đắk Đrinh (Quảng Ngãi). Về cấu trúc địa chất, khu vực xảy ra động đất nằm trên nền địa chất có nhiều đá biến chất.

Thôn Đăk Tăng chịu nhiều ảnh hưởng nhất từ các trận động đất vừa qua

Những ghi nhận trên thế giới cũng như Việt Nam cho thấy động đất kích thích xảy ra trên nền địa chất này thường kéo dài nhiều năm, như tại Ấn Độ, có khu vực động đất kích thích kéo dài tới 40 năm; hay tại thủy điện sông Tranh 2, động đất kích thích kéo dài hơn 10 năm qua. Vì vậy, theo PGS. Cao Đình Triều, trên nền cấu trúc địa chất như vậy, động đất kích thích có thể tiếp tục ở khu vực huyện Kon Plông trong những năm tới. Chu kỳ động đất sẽ liên quan chặt chẽ đến chu kỳ tích nước của hồ chứa thủy điện trong vùng.

Tuy nhiên, vị chuyên gia này cho rằng, dựa trên các nghiên cứu trong nước và quốc tế, động đất kích thích cực đại ở khu vực này ít có khả năng vượt quá 5.3 độ; không loại trừ khả năng, trận động đất mạnh 5.0 trưa ngày 28/7 là kích động chính (trận động đất kích thích mạnh nhất) ở khu vực này.

Theo TS. Nguyễn Xuân Anh, Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, đơn vị đang tiếp tục theo dõi, đánh giá các trận động đất trong khu vực. Mới đây, một hệ thống quan trắc động đất đã được thiết lập ở khu vực này, sẽ giúp nghiên cứu chi tiết hơn về địa chất kiến tạo và chế độ địa chấn trong khu vực và lân cận. Từ đó, góp phần làm rõ nguyên nhân phát sinh chuỗi động đất xảy ra tại huyện Kon Plông và vùng lân cận cũng như mối liên hệ giữa hoạt động động đất và tích nước hồ chứa, đánh giá các kịch bản có thể xảy ra.

NGUYỄN HOÀI - TIỀN LÊ