Động lực mới dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận ngành ngân hàng

Kết quả quý III/2025 của ngành ngân hàng trong báo cáo đánh giá mới được công ty chứng khoán SSI công bố cho thấy bức tranh lợi nhuận chung tiếp tục duy trì những gam màu sáng. Lợi nhuận trước thuế quý ba đạt 74.900 tỷ đồng, tăng 23% so với cùng kỳ năm trước và gần như đi ngang so với quý trước và phù hợp với dự báo ngành.

Dù vậy, báo cáo của SSI vẫn chỉ ra có sự phân hóa rõ rệt giữa các nhà băng. Trong đó, Vietinbank, VPBank và OCB ghi nhận kết quả vượt kỳ vọng, ngược lại, Sacombank, VIB hay BIDV thấp hơn dự báo.

Mức tăng so với cùng kỳ phần nào được hỗ trợ bởi nền lợi nhuận thấp trong quý III/2024 cùng xu hướng cơ bản cho thấy nguồn thu ngoài lãi và hoạt động tín dụng là hai trụ đỡ chính cho lợi nhuận.

Lũy kế chín tháng, lợi nhuận trước thuế đạt 216.400 tỷ đồng, tăng 16,3% so với cùng kỳ và hoàn thành 73% dự báo cả năm của SSI. Những con số này phản ánh cả sức bật của thu nhập ngoài lãi và động lực tín dụng, đồng thời cũng cho thấy áp lực lên biên lãi ròng và thanh khoản vẫn là vấn đề chung còn tồn tại.

Thu nhập ngoài lãi là động lực chính cho tăng trưởng

Đáng chú ý, thu nhập ngoài lãi tăng mạnh là điểm sáng nổi bật trong lợi nhuận đến từ các công ty chứng khoán thuộc sở hữu trực tiếp của ngân hàng.

Thị trường chứng khoán diễn biến thuận lợi trong kỳ đã kéo hoạt động môi giới, cho vay margin và giao dịch tự doanh lên mức kỷ lục ở nhiều công ty chứng khoán con trực thuộc. Nhờ vậy, thu nhập ngoài lãi đã góp phần bù đắp cho áp lực lên lợi suất tài sản.

Theo đó, thu nhập phí tăng 21% so cùng kỳ, thu nhập từ chứng khoán kinh doanh và chứng khoán đầu tư tăng gấp 33 lần so cùng kỳ. Yếu tố này phần lớn đến từ các công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng và đặc biệt tại ACB, Techcombank và VPBank.

Bên cạnh đó, tăng trưởng tín dụng trong chín tháng đạt 14,6% so với đầu năm, mức cao nhất kể từ 2017. Trong quý III, nhóm ngân hàng TMCP tiếp tục tăng nhanh hơn nhóm ngân hàng thương mại nhà nước. Một số nhà băng ghi nhận tăng trưởng tín dụng quý mạnh gồm VPBank tăng 8,3%, Techcombank tăng 6,1%, ACB tăng 5,6% và MBBank tăng 5,5% so với quý trước.

Tuy nhiên có ngoại lệ như HDBank ghi nhận giảm 3,3% quý do bán nợ 10.500 tỷ đồng cho Ngân hàng Vikki. Nếu loại trừ giao dịch này, tăng trưởng của HDBank chỉ giảm nhẹ 1,3% quý. Động lực tăng trưởng tín dụng chủ yếu tập trung vào bất động sản, xây dựng và cho vay mua nhà.

Thu nhập lãi ròng tiếp tục ghi nhận đà tăng trưởng. Ảnh: SSI

Biên lãi ròng (NIM) toàn hệ thống giảm nhẹ 4 điểm cơ bản so với quý trước xuống mức 3,14% trong quý III/2025. Diễn biến này phản ánh áp lực chi phí huy động và cạnh tranh về lãi suất cho vay. Tuy nhiên nếu loại trừ một số yếu tố bất thường, NIM cơ bản gần như đi ngang ở mức 3,02%.

Trong quý cũng ghi nhận sự phân hóa lớn về NIM. HDBank giảm NIM mạnh do phí cam kết giải ngân sụt giảm 51,5% so quý trước. Ngược lại Sacombank mở rộng NIM nhờ ghi nhận lại khoản thu nhập lãi liên quan đến Khu công nghiệp Phong Phú, giúp lợi suất tài sản tăng 65 điểm cơ bản.

Bức tranh quý III cho thấy ngành ngân hàng đang trong giai đoạn chuyển sang cơ cấu thu nhập linh hoạt hơn. Thu nhập ngoài lãi trở thành động lực chính giúp bù đắp cho những áp lực từ chi phí huy động và các biến động tạm thời của NIM. Tín dụng phục hồi mạnh đóng vai trò bổ trợ.

Áp lực về trích lập và thanh khoản hệ thống

Tuy bức tranh lợi nhuận duy trì đà khởi sắc, áp lực thanh khoản và xu hướng gia tăng nợ nhóm cao hơn tại một số ngân hàng đòi hỏi sự thận trọng.

Thanh khoản cho thấy dấu hiệu thắt chặt hơn. Tỷ lệ cho vay trên huy động thuần tăng lên mức 100% cho thấy các ngân hàng cần đẩy mạnh huy động tiền gửi trong quý cuối năm 2025 để hỗ trợ tăng trưởng tín dụng.

Thanh khoản chịu áp lực cục bộ thể hiện qua biến động lãi suất qua đêm trên thị trường liên ngân hàng. Ở chiều huy động, lãi suất tiền gửi đã tăng 20-80 điểm cơ bản trên hầu hết kỳ hạn trong tháng 10, trong đó phần lớn mức tăng cao 50-80 điểm cơ bản đến từ các chương trình khuyến mại ngắn hạn.

Chất lượng tài sản ghi nhận dấu hiệu ổn định tổng thể khi tổng nợ xấu tăng nhẹ 1,5% so với quý trước. Diễn biến phân hóa rõ rệt giữa các ngân hàng. ACB, VIB, VPBank, Vietinbank và BIDV cải thiện chất lượng tài sản.

Ngược lại Sacombank, OCB, MBBank và HDBank ghi nhận suy giảm. Trong đó, MBBank bất ngờ tăng nợ xấu 23% quý do khoản vay tái cơ cấu từ khách hàng năng lượng tái tạo trong quá trình đàm phán lại hợp đồng mua bán điện với EVN.

Các ngân hàng vẫn phải đối mặt với áp lực từ chất lượng tài sản. Ảnh: SSI

SSI nhận định các khoản này dự kiến được phân loại lại về nhóm 1 trong quý IV. Nợ nhóm 2 tăng 14,4% so cùng kỳ, đảo ngược xu hướng giảm của quý trước, với mức tăng tại Sacombank, HDBank và VPBank. Nợ nhóm 5 tiếp tục gia tăng tại nhóm ngân hàng thương mại cổ phần và điều này cần theo dõi do áp lực trích lập sẽ tăng nếu quá trình thu hồi kéo dài.

Tỷ lệ bao phủ nợ xấu toàn hệ thống tăng lên 93,7% so với 88% trong quý trước. Diễn biến này chủ yếu do một số ngân hàng như Vietinbank và Techcombank đã tăng mạnh dự phòng. Trong khi đó một số ngân hàng có nợ xấu tăng như TPBank, OCB và HDBank chưa ghi nhận tăng chi phí tín dụng tương ứng.

Trong nhận định xu hướng, SSI dự báo tăng trưởng lợi nhuận ngành sẽ chậm lại, đạt khoảng 10,8% so cùng kỳ do mức nền cao từ quý IV/2024. Tuy vậy SSI cho rằng động lực tăng trưởng vẫn duy trì ở một số ngân hàng như Techcombank, VPBank và HDBank nhờ tăng trưởng tín dụng tích cực, biên lợi nhuận ổn định và đóng góp từ mảng phí dịch vụ.

Bốn yếu tố then chốt được SSI nêu lên có thể tiếp tục hỗ trợ đà tăng lợi nhuận gồm tăng trưởng tín dụng bền vững, chất lượng tài sản cải thiện dần, NIM ổn định trở lại và thu từ nợ xấu phục hồi sau khi Luật sửa đổi một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng có hiệu lực từ ngày 15/10/2025.

Trên góc độ định giá, P/B trượt trung bình của nhóm ngân hàng giảm 16,4% từ đỉnh 1,84 lần hồi tháng 8 xuống còn 1,53 lần tính tới ngày 3/11/2025. P/B dự phóng cho năm 2026 ước đạt chỉ còn 1,28 lần. SSI hiện dự báo lợi nhuận toàn ngành tăng từ khoảng 15% trong năm 2025 lên 18% trong năm 2026.

Dũng Phạm