Đồng Nai xưa và nay Cách mạng tháng Tám năm 1945 - mãi khắc ghi trong di sản

Khu vực Quảng trường Sông Phố (nay thuộc phường Trấn Biên) - nơi diễn ra cuộc mít tinh chào mừng chính quyền cách mạng và thành công của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một sự kiện lịch sử vô cùng vẻ vang, sẽ luôn in đậm trong trái tim người Việt Nam và mãi khắc ghi trong những di sản văn hóa của dân tộc.

NHỮNG NGÀY XƯA VỌNG VỀ

80 năm đã trôi qua, biết bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nhưng dấu son chói lọi của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 diễn ra trên mảnh đất Trấn Biên vẫn còn nguyên giá trị, thôi thúc lớp trẻ - những người chưa bao giờ trải qua chiến tranh, luôn tự hào và khát khao tìm về quá khứ hào hùng của các thế hệ ông, cha đã chiến đấu can trường để giành độc lập, tự do cho dân tộc, cho hòa bình hôm nay.

Ngược dòng lịch sử năm 1945 khi thời cơ đã đến, quán triệt Nghị quyết của Xứ ủy về tổng khởi nghĩa toàn Nam Kỳ, Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa quyết định tổ chức khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 3-6-1945, tại chùa Bửu Hưng đã diễn ra Hội nghị Cán bộ Đảng để quán triệt chủ trương khởi nghĩa và thành lập Ủy ban khởi nghĩa do đồng chí Hoàng Minh Châu làm Trưởng ban. Hội nghị quyết định những vấn đề quan trọng về chủ trương, phương hướng hành động và chuẩn bị tập trung quần chúng, lực lượng thanh niên tiền phong, Đội Tự vệ chiến đấu nổi dậy giành chính quyền trong tháng Tám. Hội nghị khẳng định, dù khó khăn thế nào cũng phải khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi, coi đó là nguyên tắc và mục tiêu cao nhất của cách mạng.

Với sự chỉ đạo sáng suốt, kịp thời của Tỉnh ủy lâm thời và Ủy ban khởi nghĩa tỉnh Biên Hòa, từ ngày 24 đến 26-8-1945, nhân dân các quận, huyện trong tỉnh đã nhất tề nổi dậy giành chính quyền. Tại thị xã tỉnh lỵ, ngày 26-8-1945, Tòa bố Biên Hòa/dinh Tỉnh trưởng đã nhanh chóng thuộc về tay nhân dân và trở thành trung tâm lãnh đạo cuộc tổng khởi nghĩa của tỉnh Biên Hòa.

Dưới ánh nắng mùa thu rực rỡ, lá cờ đỏ sao vàng trên nóc tòa bố tung bay. Thanh niên tiền phong và Đội Tự vệ chiến đấu đã đóng chốt và canh giữ tại các công sở, đồn bót trong thị xã, các quận, huyện… Ngay sau đó, Ủy ban Khởi nghĩa phân công một số đồng chí về các địa phương như: Tân Uyên, Châu Thành, Long Thành, Xuân Lộc để chỉ huy lực lượng và chuẩn bị các biểu ngữ, khẩu hiệu… cho cuộc mít tinh và tuần hành sắp tới.

Vào khoảng 7h ngày 27-8-1945, tại Quảng trường Sông Phố phía trước Tòa bố Biên Hòa, đã diễn ra một cuộc mít tinh và tuần hành trọng thể của trên 2 vạn nhân dân gồm đủ mọi thành phần, tôn giáo, tầng lớp công nhân, nông dân, thanh niên, học sinh, trí thức… trong tay cầm cờ đỏ sao vàng, cờ đỏ búa liềm, khẩu hiệu và vũ khí, chào mừng chính quyền cách mạng và thành công của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám. Những bước chân rầm rập cùng với tiếng hô khẩu hiệu rền vang như pháo nổ, hòa chung với niềm vui của cả nước.

Quảng trường Sống Phố là khu vực giao lộ của đường Cách mạng tháng Tám và đường 30-4 hiện nay. Cảnh quan giờ đây có nhiều đổi thay, chuyển mình theo sự phát triển đô thị hóa, nhưng những vết tích đài phun nước, tượng gốm cá chép hóa rồng, con đường giao lộ vẫn in đậm dấu ấn của thời khắc lịch sử trọng đại ấy.

LAN TỎA CÂU CHUYỆN LỊCH SỬ QUA DI SẢN

Mùa thu tháng Tám hằng năm kể từ mùa thu lịch sử năm 1945, những “địa chỉ đỏ” in dấu son của những ngày sục sôi khí thế cách mạng ở Đồng Nai được nhiều người tìm về tri ân, tưởng nhớ và trải nghiệm. Cứ thế, những giá trị lịch sử cách mạng quý báu của địa phương trong kỷ nguyên độc lập được kế thừa và phát huy trong kỷ nguyên mới.

Ngày nay, khu vực đầu đường Phan Đình Phùng thuộc phường Trấn Biên, tỉnh Đồng Nai có một ngôi chùa cổ mang tên Bửu Hưng Tự - nơi ghi dấu sự kiện cách mạng tiêu biểu Hội nghị cán bộ Đảng ở Biên Hòa chuẩn bị mọi mặt cho cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám giành lại chính quyền về tay nhân dân. Dẫu thời gian đã qua 80 năm, nhà cửa phố thị mọc lên san sát, kiến trúc ngôi chùa có dấu vết của những lần trùng tu, tôn tạo nhưng vẫn là dấu tích, là bằng chứng sống cho một giai đoạn đấu tranh chống thực dân Pháp kiên cường của người Đồng Nai để giành lại độc lập, tự do. Từ khi được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh, chùa Bửu Hưng đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng hết sức ý nghĩa cho thế hệ trẻ và cũng là điểm hành hương, tham quan của rất đông du khách thập phương.

Ni sư Thích nữ Diệu Minh - người coi giữ ngôi chùa hơn 60 năm - cho biết: “Hàng chục năm nay, ngoài hoạt động Phật sự, nhà chùa còn tích cực tổ chức các hoạt động từ thiện xã hội. Vào dịp kỷ niệm sự kiện Cách mạng tháng Tháng thành công, nhà chùa thường tổ chức tụng kinh cầu an cho bá tánh, cầu siêu cho các chiến sĩ hy sinh vì quê hương, đất nước”.

Di tích Công sở Bình Trúc hay còn gọi là Nhà hội Bình Trúc (dân gian quen đọc chệch là Bình Trước), cách Quảng trường Sông Phố khoảng 100m, một công sở được xây dựng vào thời Pháp (1936-1939) phục vụ công tác hành chính Ban Hội tề phường Bình Trúc lúc bấy giờ. Đây được xem là công trình công sở duy nhất còn lại và có lối kiến trúc nghệ thuật độc đáo vừa truyền thống, vừa hiện đại. Theo tài liệu ghi chép lại, Nhà hội do nhóm nghệ nhân tài hoa Trường Mỹ nghệ thực hành Biên Hòa thi công, do đó, trong thiết kế có sử dụng khá nhiều vật liệu từ gốm men xanh đồng trổ. Đặc biệt là 6 bức tranh gốm ốp trên tường trong Nhà hội thể hiện các điển tích xưa như “Truyện Kiều”, “Vinh quy bái tổ”, “ca hát”, “sông nước thị tứ”, “nguyệt lầu”.

Nhà hội lúc đó có 2 chức năng, vừa là nơi làm việc hành chính, vừa là nơi sinh hoạt tín ngưỡng. Tháng 9-1945, tại Nhà hội diễn ra sự kiện lịch sử trọng đại đánh dấu bước phát triển của Đảng bộ tỉnh, đó là Hội nghị đại biểu tỉnh Biên Hòa quyết định thành lập Tỉnh ủy đầu tiên sau khi giành được chính quyền, đề ra một số chủ trương và biện pháp để chính quyền thực hiện ngay nhằm ổn định tình hình mọi mặt. Ngày nay, Nhà hội nằm trên đường 30-4 và trở thành di sản ghi dấu sự kiện cách mạng của dân tộc.

Xuân Nam