Đột phá chính quyền đô thị

Theo nghị quyết, tất cả 177 phường thuộc 12 quận và thị xã Sơn Tây sẽ thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND phường.

Xây dựng chính quyền gọn nhẹ, hiệu quả

UBND phường sẽ gồm chủ tịch, phó chủ tịch và các công chức khác, trong đó chủ tịch có quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm cá nhân về mọi vấn đề trong phạm vi thẩm quyền của phường quản lý. Chủ tịch, phó chủ tịch phường do chủ tịch UBND quận, thị xã bổ nhiệm. Chủ tịch phường chịu trách nhiệm trước HĐND, UBND, chủ tịch quận, thị xã về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn; trực tiếp quản lý công chức phường theo quy định. Khi chủ tịch phường vắng mặt, phó chủ tịch được ủy nhiệm thay mặt điều hành và giải quyết công việc trên địa bàn.

Việc thí điểm không tổ chức HĐND phường được kỳ vọng giúp tinh gọn bộ máy hành chính, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội thủ đô

UBND phường được đề xuất các chương trình, dự án đầu tư công dùng vốn ngân sách nhà nước; thực hiện chương trình, dự án đầu tư công theo phân cấp quản lý; đề xuất các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, phòng chống tội phạm. Tuy nhiên, UBND phường không có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Hiện nay, số đại biểu HĐND mỗi phường, xã, thị trấn tại TP Hà Nội là khoảng 30 người. Nếu không còn HĐND cấp phường, TP Hà Nội sẽ giảm được từ 2.900-3.500 cán bộ HĐND phường. Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Chủ tịch HĐND TP Hà Nội, khẳng định việc thí điểm lần này là phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của thủ đô. Bởi theo bà, việc thí điểm bỏ HĐND tại phường là để tổ chức mô hình chính quyền đô thị 2 cấp thay vì 3 cấp như hiện nay.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải khẳng định việc xây dựng đề án thí điểm không tổ chức HĐND cấp phường tại Hà Nội xuất phát từ nhu cầu của TP là mong muốn xây dựng hệ thống chính quyền gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả, gần dân và đáp ứng các yêu cầu của người dân tốt hơn. Hà Nội đã tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị lấy ý kiến các nhà luật học, các nhà quản lý về nội dung này. Các ý kiến đóng góp đều cho thấy đây là đề án thí điểm và không vi hiến. Việc chuẩn bị đề án thí điểm công phu, lấy nhiều ý kiến của các cơ quan.

Phải thay đổi

Khi thảo luận tại Quốc hội (QH), đa số đại biểu QH tán thành việc để Hà Nội thí điểm không tổ chức HĐND cấp phường, bởi tổ chức bộ máy hiện tại đã cho thấy quá nhiều nhược điểm.

Đại biểu Phùng Văn Hùng (đoàn Cao Bằng) cho rằng tổ chức cấp chính quyền phường hiện nay không thực sự phát huy được hiệu quả, thậm chí còn tạo nên một bộ máy cồng kềnh, làm chậm quá trình tổ chức triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước, làm lãng phí nguồn lực. Vì thế, việc thí điểm không tổ chức HĐND tại các phường thuộc quận, thị xã của TP Hà Nội là phù hợp với Hiến pháp và pháp luật hiện hành, tất cả các quyền của nhân dân được bảo đảm đầy đủ. Nhiều đại biểu QH tin tưởng vào sự thành công của chủ trương này vì đây là chủ trương lớn của Đảng, đồng thời là ý nguyện của người dân Hà Nội.

Nêu lại kết quả thí điểm bỏ HĐND tại 67 huyện, 32 quận, 483 phường của 10 tỉnh, TP trực thuộc trung ương trước đây và kết quả thăm dò, đại biểu Phan Thị Bình Thuận (đoàn TP HCM) cho biết người dân đánh giá cao thí điểm này khi 53% người được hỏi cho rằng quyền đại diện vẫn được bảo đảm, chính quyền đã quan tâm hơn đến nguyện vọng của nhân dân; trong khi chỉ 5% cho rằng quan tâm kém hơn trước. Nhìn chung hoạt động của HĐND phường, thị trấn còn yếu kém, chủ yếu quyết lại vấn đề cấp trên đã quyết, giám sát cũng chỉ mang tính hình thức, nhân dân chưa tin tưởng vào vai trò đại diện của HĐND.

Với vai trò là một đại diện của địa phương từng thí điểm bỏ HĐND phường, quận, đại biểu Nguyễn Bá Sơn (đoàn Đà Nẵng) khẳng định việc bỏ HĐND cấp phường ở Hà Nội là phù hợp bởi với kinh nghiệm của Đà Nẵng, chính quyền đô thị rõ ràng phải có sự khác biệt, phải phản ứng nhanh nhạy hơn trong chính sách.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP HCM) cho rằng bỏ HĐND phường thì phải tăng cường vai trò giám sát của các đại biểu HĐND quận, kể cả đại biểu HĐND cấp TP, đại biểu QH. Vấn đề là phải thiết kế lại một số quy định về chức năng nhiệm vụ của HĐND quận, để người dân ở tất cả các phường vẫn có quyền được tiếp cận các đại biểu của địa phương mình.

Cần nhân rộng ra các tỉnh, thành khác

Theo đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm (đoàn TP HCM), lúc này không phải là thí điểm nữa mà nên xin triển khai luôn, vì thực tế trước đây chúng ta cũng đã thí điểm không tổ chức HĐND ở quận, huyện tại 10 tỉnh, TP. "Tại TP HCM, khi thí điểm bỏ HĐND quận, tức tổ chức HĐND 2 cấp (cấp TP và cấp phường) dù còn những hạn chế nhưng đánh giá chung thì ưu điểm, hiệu quả là căn bản. Khi bỏ HĐND phường thì UBND phường sẽ là cánh tay nối dài của chính quyền quận tại cơ sở, tức hoạt động như một ủy ban hành chính. Mặt khác, bỏ HĐND phường không có nghĩa là người dân không có đại biểu, không có đại diện cho quyền lợi của mình tại địa phương mà đại biểu HĐND TP, quận sẽ chính là người đại diện cho cử tri ở phường" - nguyên Chủ tịch HĐND TP HCM bày tỏ.

Bà Nguyễn Thị Quyết Tâm cho rằng không chỉ ở Hà Nội mà TP HCM cũng nên đề xuất Bộ Chính trị, trung ương, QH cho phép triển khai thí điểm mô hình bỏ HĐND phường hoặc quận ở TP HCM, nhằm có thêm cơ sở để nhân rộng.

Bài và ảnh: BẠCH HUY THANH