Đột phá phát triển năng lượng để đạt tăng trưởng cao, bền vững

Cần đảm bảo an ninh năng lượng để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Ảnh minh họa: S.T

Còn nhiều hạn chế, thách thức cần khắc phục…

Chia sẻ tại Diễn đàn “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững” do Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức ngày 21/8, TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, năng lượng là huyết mạch của nền kinh tế, nền tảng của mọi hoạt động kinh tế - xã hội, là cơ sở hạ tầng thiết yếu góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia. Đặc biệt, để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP cao, ngành năng lượng phải đi trước một bước, nghĩa là tốc độ phát triển của ngành năng lượng phải cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP để bảo đảm nguồn cung ổn định, kịp thời và đủ đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và toàn xã hội.

Từ vai trò quan trọng của ngành năng lượng, PGS,TS. Vũ Trọng Lâm - Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật - cho biết, thời gian qua phát triển năng lượng luôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Đảng và Nhà nước quan tâm, chú trọng thực hiện. Theo đó, ngành năng lượng đã đạt được những thành tựu nổi bật, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Trước hết, cơ cấu nguồn năng lượng ngày càng đa dạng và hợp lý hơn. Năng lượng tái tạo đã có bước phát triển đột phá cả về quy mô lẫn tốc độ, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. Trong một thời gian ngắn, Việt Nam đã vươn lên nhóm các quốc gia dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về công suất lắp đặt điện tái tạo, nhiều dự án điện gió ngoài khơi và điện mặt trời quy mô hàng trăm MW đã đi vào vận hành, góp phần giảm áp lực phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu hóa thạch truyền thống. Sự gia tăng tỷ trọng năng lượng sạch không chỉ bảo đảm nguồn cung ổn định, an toàn hơn, mà còn giúp giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện môi trường và nâng cao uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế về cam kết phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, môi trường đầu tư trong lĩnh vực năng lượng đã từng bước được cải thiện rõ rệt. Hệ thống pháp luật và cơ chế chính sách được điều chỉnh, bổ sung theo hướng minh bạch, tạo thuận lợi hơn cho các thành phần kinh tế tham gia. Các dự án đầu tư ngày càng đa dạng về hình thức, quy mô và công nghệ; trong đó có nhiều dự án quy mô lớn ứng dụng công nghệ hiện đại, tiên tiến của thế giới, điều này đã góp phần nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng năng lượng.

Ngoài ra, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng được mở rộng cả về bề rộng lẫn chiều sâu. Việt Nam đã thu hút được nhiều nguồn vốn đầu tư nước ngoài, tiếp nhận công nghệ hiện đại và học hỏi kinh nghiệm quản lý, vận hành từ các quốc gia tiên tiến, đồng thời mở ra cơ hội kết nối hạ tầng năng lượng khu vực, góp phần tăng cường an ninh năng lượng và hội nhập quốc tế…

Mặc dù đạt được nhiều kết quả quan trọng, song theo các đại biểu tại Diễn đàn, thực tiễn phát triển năng lượng của Việt Nam vẫn bộc lộ những hạn chế, thách thức cần sớm được khắc phục để năng lượng thực sự trở thành nền tảng vững chắc và là một động lực then chốt góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, bền vững.

Cụ thể, hạ tầng truyền tải và phân phối điện chưa theo kịp tốc độ phát triển nhanh chóng của các nguồn điện mới, cơ cấu các loại hình năng lượng vẫn thiếu cân đối, sự chênh lệch giữa năng lượng tái tạo và năng lượng hóa thạch chưa được điều chỉnh hài hòa, ảnh hưởng trực tiếp đến tính ổn định và khả năng cung ứng lâu dài cho nền kinh tế.

Chính sách giá điện và cơ chế khuyến khích đầu tư, dù đã có những bước cải thiện, vẫn chưa tạo đủ sức hút để huy động mạnh mẽ các nguồn vốn trong và ngoài nước, chưa bảo đảm tính ổn định và đồng bộ, do đó chưa phát huy đầy đủ vai trò của năng lượng như một lĩnh vực mũi nhọn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thị trường năng lượng, dù đã hình thành, vẫn chưa vận hành hoàn toàn theo cơ chế cạnh tranh minh bạch; các rào cản về thể chế và tiếp cận thị trường khiến nhiều chủ thể kinh tế chưa thể tham gia một cách bình đẳng, làm giảm tính năng động của thị trường và hạn chế tác động lan tỏa tới các ngành, lĩnh vực khác.

Đặc biệt, áp lực bảo đảm an ninh năng lượng để phục vụ yêu cầu tăng trưởng kinh tế ngày càng cao đang song hành với nghĩa vụ cắt giảm phát thải, đáp ứng các cam kết quốc tế, đang là một thách thức rất lớn của ngành năng lượng…

Quang cảnh Diễn đàn. Ảnh: D.T

Gia tăng cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo

Theo các kịch bản phát triển kinh tế - xã hội, dự báo đến năm 2030, nhu cầu năng lượng của Việt Nam có thể tăng gấp 1,5 - 2 lần so với mức hiện tại, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển công nghiệp, đô thị hóa và nhu cầu điện phục vụ cuộc sống của người dân. Sự gia tăng nhu cầu này tạo ra áp lực ngày càng lớn đối với hệ thống cung ứng năng lượng quốc gia.

Trước sức ép nhu cầu điện tăng cao cùng với những hạn chế, thách thức hiện hữu, đưa khuyến nghị để phát triển năng lượng bền vững trong thời gian tới, bà Vũ Thị The - Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho rằng cần xây dựng cơ cấu năng lượng tối ưu, cân đối giữa năng lượng truyền thống và năng lượng tái tạo, phù hợp với điều kiện từng vùng, miền. Ưu tiên phát triển điện gió, điện mặt trời, hydrogen xanh, sinh khối, thủy điện..., nhằm giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch và giảm phát thải khí nhà kính. Thiết lập các cơ chế chính sách khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh, công nghệ lưu trữ và các lĩnh vực sử dụng năng lượng hiệu quả.

Để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, cần khuyến khích doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001; thực hiện dán nhãn năng lượng bắt buộc và tiêu chuẩn hiệu suất tối thiểu đối với thiết bị điện; thay thế công nghệ, thiết bị lạc hậu bằng công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng lượng. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về tiêu dùng xanh, sử dụng năng lượng hiệu quả.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng nhấn mạnh đến yêu cầu hoàn thiện chính sách, pháp luật và cơ chế hỗ trợ phát triển năng lượng sạch. Theo đó, cần rà soát, điều chỉnh hệ thống chính sách thuế, giá điện, tín dụng ưu đãi nhằm khuyến khích phát triển năng lượng sạch; xây dựng cơ chế giá điện cạnh tranh. Đồng thời, thực hiện đấu thầu minh bạch các dự án điện tái tạo; lựa chọn nhà đầu tư dựa trên tiêu chí kỹ thuật, tài chính và hiệu quả sử dụng tài nguyên…

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần tăng cường hợp tác quốc tế về năng lượng, thông qua việc tận dụng hiệu quả các khuôn khổ hợp tác song phương và đa phương để thu hút vốn đầu tư, chuyển giao công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm quản lý năng lượng. Đồng thời, chủ động tham gia các sáng kiến quốc tế về chuyển đổi năng lượng và giảm phát thải, thúc đẩy ký kết các hiệp định hợp tác dài hạn, gắn kết lợi ích quốc gia với xu thế chuyển dịch năng lượng toàn cầu./.

TUẤN MINH