Đột phá thể chế, mở dư địa phát triển ngành công thương

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu chỉ đạo Hội nghị triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 ngành Công thương. Ảnh: Dương Giang-TTXVN

Hoàn thiện thể chế, cải cách thủ tục hành chính và đồng hành cùng doanh nghiệp được xác định là những trụ cột xuyên suốt giai đoạn 2021-2015 nhằm mở rộng dư địa phát triển cho ngành công thương trong giai đoạn tới.

Phát biểu tham luận tại Hội nghị tổng kết công tác ngành công thương năm 2025 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 do Bộ Công Thương tổ chức chiều 19/12, ông Ngô Đức Minh – Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương) cho biết: Giai đoạn 2021 – 2025 là giai đoạn đặc biệt, khi việc xây dựng và hoàn thiện thể chế được triển khai trong bối cảnh tình hình kinh tế – chính trị thế giới diễn biến nhanh, phức tạp, trong nước chịu tác động nặng nề của dịch COVID-19 và những cú sốc chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đây cũng là giai đoạn tổ chức thực hiện các văn kiện Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các nghị quyết chuyên đề của Chính phủ về xây dựng pháp luật. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Đảng ủy Bộ và tập thể lãnh đạo Bộ Công Thương đã quán triệt sâu sắc quan điểm xây dựng và hoàn thiện thể chế là một trong ba đột phá chiến lược, sau đó được xác định là "đột phá của đột phá", coi đầu tư cho thể chế là đầu tư cho phát triển.

Theo ông Ngô Đức Minh, trong nhiệm kỳ 2021 – 2025, Bộ Công Thương đã hoàn thành 100% nhiệm vụ lập pháp được giao, chủ trì xây dựng và trình ban hành khoảng 300 văn bản quy phạm pháp luật, nhiều nhất từ trước đến nay. Hệ thống văn bản này bao trùm hầu hết các ngành, lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế, tác động trực tiếp đến sản xuất, kinh doanh và đời sống xã hội.

Cụ thể, Bộ đã xây dựng và trình ban hành 7 luật, 2 nghị quyết của Quốc hội; 63 nghị định, nghị quyết của Chính phủ; 11 quyết định của Thủ tướng Chính phủ và trên 200 thông tư. Đến nay, Bộ tiếp tục trình Chính phủ xem xét thêm 20 nghị định và đang hoàn tất các thủ tục để trình thêm 10 nghị định nữa từ nay đến cuối năm 2025.

Ngành da giày duy trì được xuất khẩu vào thị trường EU. Ảnh: Trần Việt - TTXVN

Nhiều luật quan trọng do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng đã được Quốc hội thông qua hoặc đang trong quá trình hoàn thiện, như Luật Dầu khí, Luật Điện lực, Luật Hóa chất, Luật Thương mại điện tử, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, hay Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đây đều là những đạo luật có tác động lớn, trực tiếp tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, khơi thông nguồn lực đầu tư và tạo hành lang pháp lý cho các ngành kinh tế mũi nhọn.

Một điểm nhấn quan trọng khác được ông Ngô Đức Minh nhấn mạnh là việc phân cấp, phân quyền. Thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 139 và Nghị định số 146. Theo đó phân cấp, phân quyền 208/401 nhiệm vụ cho địa phương, chiếm hơn 52%, theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Ngoài ra, Bộ tiếp tục đề xuất phân cấp thêm 40 nhiệm vụ trong quá trình xây dựng các luật, nghị định mới; chủ động rà soát tổng thể hệ thống pháp luật ngành, kịp thời loại bỏ các quy định không còn phù hợp, những tư duy quản lý cũ mang tính "không quản được thì cấm".

Việc cải cách thủ tục hành chính cũng được triển khai quyết liệt. Theo phương án được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bộ Công Thương đã cắt giảm 200/658 điều kiện kinh doanh, đơn giản hóa hơn 55% thủ tục hành chính, qua đó ước tính tiết kiệm gần 500 tỷ đồng chi phí xã hội mỗi năm, tạo dư địa quan trọng cho doanh nghiệp phục hồi và phát triển.

Ở góc độ chuyên ngành, tham luận của ông Phạm Nguyên Hùng – Cục trưởng Cục Điện lực đã làm rõ vai trò then chốt của thể chế trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 – 2030, tầm nhìn đến 2050.

Theo ông Phạm Nguyên Hùng, trong bối cảnh thế giới đẩy nhanh chuyển dịch năng lượng, biến động giá nhiên liệu, xung đột địa chính trị và thiên tai cực đoan ngày càng gia tăng, việc xây dựng và hoàn thiện thể chế năng lượng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ với tăng trưởng kinh tế mà còn với an ninh quốc phòng và đời sống nhân dân.

Việt Nam đã sớm xác định chuyển dịch năng lượng xanh, sạch là xu thế tất yếu, thể hiện qua các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị như Nghị quyết 55-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; và gần đây nhất là Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; trong đó đặt ra các mục tiêu cụ thể về phát triển năng lượng tái tạo, thúc đẩy chuyển dịch năng lượng xanh, sạch, giảm dần tỷ trọng năng lượng hóa thạch.

Sự tiến bộ của khoa học, công nghệ và quy mô đầu tư ngày càng lớn đã khiến chi phí sản xuất điện từ các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời ngày càng giảm, từng bước nâng cao khả năng cạnh tranh so với các nguồn điện truyền thống.

Việt Nam đã sớm nắm bắt xu thế này và đưa chuyển dịch năng lượng vào định hướng phát triển ngành điện, năng lượng thông qua việc ban hành nhiều chủ trương, chiến lược, quy hoạch quan trọng như Nghị quyết 55, Nghị quyết 70; cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050; Tuyên bố thiết lập Quan hệ Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP); Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu; Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia và Quy hoạch tổng thể phát triển năng lượng, cùng nhiều văn bản liên quan khác

Từ đó, ông Phạm Nguyên Hùng kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý theo hướng ổn định, minh bạch; sửa đổi, bổ sung Luật Điện lực và các văn bản liên quan; hoàn thiện thể chế giá điện theo nguyên tắc thị trường có sự điều tiết của Nhà nước; đồng thời phát triển các công cụ tài chính xanh, thúc đẩy hợp tác công tư để thu hút vốn cho các dự án năng lượng chiến lược.

"Khi chúng ta phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng hai con số, tôi tin tưởng rằng việc hoàn thiện thể chế sẽ tạo nền tảng để ngành năng lượng Việt Nam chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng xanh, sạch và bền vững", ông Phạm Nguyên Hùng nhấn mạnh.

Từ góc nhìn cộng đồng doanh nghiệp, ông Tô Hoài Nam – Phó Chủ tịch Thường trực, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) đánh giá cao vai trò điều hành, hỗ trợ của Bộ Công Thương trong bối cảnh năm 2025 đầy biến động.

Theo ông Tô Hoài Nam, dù đối mặt với nhiều thách thức về thuế, tiêu chuẩn và các rào cản kỹ thuật tại thị trường nhập khẩu, ngành thủy sản Việt Nam lần đầu tiên vượt mốc 11 tỷ USD xuất khẩu, một kết quả có ý nghĩa đặc biệt. Thành công này không chỉ đến từ nỗ lực của doanh nghiệp mà còn từ sự chỉ đạo kịp thời của Chính phủ và sự đồng hành sát sao của Bộ Công Thương, nhất là trong các lĩnh vực cấp C/O, phòng vệ thương mại, xúc tiến thị trường và ổn định chi phí đầu vào như điện năng trong giai đoạn khó khăn.

"Những quyết sách linh hoạt, kịp thời trong giai đoạn cao điểm dịch bệnh và phục hồi sau dịch đã góp phần trực tiếp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, giúp nhiều ngành hàng duy trì sản xuất và mở rộng xuất khẩu", ông Tô Hoài Nam bày tỏ.

Đại diện ngành logistics, ông Trần Tiến Dũng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) nhấn mạnh vai trò của logistics trong ổn định chuỗi cung ứng, hỗ trợ xuất nhập khẩu và sản xuất trong nước.

Theo ông Trần Tiến Dũng, bất chấp những bất ổn toàn cầu, logistics Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng khá, hạ tầng cảng biển, kho bãi tiếp tục được đầu tư, doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại hội FIATA World Congress đã góp phần nâng cao vị thế logistics Việt Nam trên bản đồ quốc tế.

Từ thực tiễn đó, Hiệp hội Logistics Việt Nam kiến nghị tiếp tục hoàn thiện thể chế, tháo gỡ các quy định chồng chéo; phát triển hạ tầng logistics liên kết vùng; thúc đẩy logistics xanh, logistics số và có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp logistics tham gia sâu hơn vào vận tải biển quốc tế.

Trong giai đoạn 2021 – 2025, ngành công thương đã kiên trì lấy thể chế làm nền tảng, cải cách hành chính làm động lực, đồng hành cùng doanh nghiệp và địa phương vượt qua nhiều cú sốc lớn của nền kinh tế. Bước sang giai đoạn 2026 – 2030, việc tiếp tục hoàn thiện thể chế đồng bộ, minh bạch, khả thi được xác định là chìa khóa để mở rộng dư địa phát triển, hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao, bền vững và nâng cao vị thế của ngành công thương trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Uyên Hương/Bnews/vnanet.vn