Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế: Bảo đảm đủ thời gian để thẩm định chuyên sâu

ĐBQH Trần Thị Hồng An (Quảng Ngãi): Chủ động đề xuất điều ước quốc tế mới về kinh tế số, trí tuệ nhân tạo

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế đã cơ bản tập trung tháo gỡ điểm nghẽn trong tổ chức thực hiện Luật Điều ước quốc tế năm 2016. Dự thảo Luật đã bổ sung các quy định về rút gọn trong thủ tục ký kết các điều ước quốc tế, đáp ứng được yêu cầu về chính trị, về hoạt động đối ngoại, đặc biệt là hoạt động của lãnh đạo cấp cao khi tham gia các hoạt động quốc tế. Đồng thời, tháo gỡ các quy định về trình tự, thủ tục rút gọn trong ký kết điều ước quốc tế về vay, hỗ trợ vốn chính thức ODA, các khoản vay ưu đãi nước ngoài. Nếu vẫn theo quy định của Luật hiện hành thì mất rất nhiều thời gian, quy trình và thủ tục, gây hạn chế việc tiếp nhận, tổ chức thực hiện ở Việt Nam.

Tôi đồng ý việc thông qua Luật theo thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ Mười, tuy nhiên, đề nghị, Chính phủ rà soát để nội luật hóa đầy đủ các cam kết quốc tế, khắc phục tình trạng “ký thì nhiều” nhưng triển khai trong thực tiễn còn hạn chế. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến rộng rãi điều ước quốc tế, nhất là các điều ước quốc tế về thương mại, điều ước quốc tế liên quan đến các doanh nghiệp.

Thời gian tới, Chính phủ cần chủ động đề xuất xây dựng các điều ước quốc tế mới phù hợp với lợi ích của quốc gia, nhất là trong các lĩnh vực mới như: kinh tế số, chuyển đổi năng lượng, trí tuệ nhân tạo hay an ninh mạng.

ĐBQH Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên): Cần có tiêu chí đánh giá thế nào là “đủ rõ”, “đủ chi tiết”

Về thời hạn trả lời ý kiến kiểm tra, thẩm định, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 20 của Luật hiện hành. Theo đó, Bộ Tư pháp có trách nhiệm thẩm định điều ước quốc tế trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ quy định tại Điều 21 hoặc thời hạn 20 ngày trong trường hợp thành lập Hội đồng thẩm định. Điểm b khoản 2 Điều 72 quy định cơ quan tổ chức được lấy ý kiến và cơ quan kiểm tra, cơ quan thẩm định điều ước quốc tế có trách nhiệm trả lời bằng văn bản trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ lấy ý kiến đề nghị kiểm tra, thẩm định. Với các quy định này, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, thống nhất quy định trong toàn bộ dự thảo Luật từ “ngày” bằng “ngày làm việc” sẽ hợp lý hơn.

Bên cạnh đó, việc rút ngắn thời hạn như quy định dự thảo Luật sẽ giúp đẩy nhanh quá trình ký kết điều ước quốc tế. Tuy nhiên, cũng cần xem xét, bảo đảm việc rút ngắn thời gian nhưng vẫn đủ để các cơ quan chuyên môn, đặc biệt là Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp, thực hiện đầy đủ trách nhiệm kiểm tra, thẩm định chuyên sâu, tránh xảy ra sai sót.

Về cơ chế đồng thời đề xuất ký và phê duyệt hoặc phê chuẩn điều ước quốc tế, dự thảo Luật quy định áp dụng trong trường hợp cơ quan đề xuất xác định điều ước có thể được phê chuẩn ngay sau khi đã ký, đã đủ rõ, đủ chi tiết để thực hiện và tập hợp đầy đủ tài liệu cần thiết trong hồ sơ đề xuất phê chuẩn điều ước quốc tế. Đây là nội dung bổ sung rất quan trọng, rút ngắn thời gian đưa điều ước quốc tế vào thực thi, thể hiện sự linh hoạt trong công tác đối ngoại. Song, cần có những tiêu chí đánh giá “đủ rõ”, “đủ chi tiết” là như thế nào để tránh việc lạm dụng cơ chế này đối với các điều ước quốc tế có tính chất phức tạp.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định Bộ Ngoại giao tiến hành thủ tục thông báo đối ngoại về việc phê duyệt hoặc phê chuẩn trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được bản chính của điều ước quốc tế. Cơ quan soạn thảo nên quy định rõ bản chính thức điều ước quốc tế chỉ có thể được nhận sau khi được ký kết; thủ tục thông báo đối ngoại cần được thực hiện sau khi có quyết định phê duyệt, phê chuẩn chính thức của cơ quan có thẩm quyền chứ không chỉ là sau khi ký để bảo đảm về tính pháp lý.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh): Xác định rõ phạm vi, giới hạn thẩm quyền của trưởng đoàn đàm phán

Về ủy quyền, ủy nhiệm trong công tác điều ước quốc tế, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 22 Luật hiện hành theo hướng “Trưởng đoàn tham dự hội nghị quốc tế phải được Thủ tướng Chính phủ ủy nhiệm bằng văn bản, trừ trường hợp hội nghị quốc tế không có nội dung liên quan đến việc đàm phán, thông qua văn bản điều ước quốc tế hoặc sửa đổi, bổ sung điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là thành viên do người đứng đầu cơ quan đề xuất quyết định ủy nhiệm tham dự. Trong trường hợp phải ủy nhiệm cho các thành viên của đoàn Việt Nam tham dự hội nghị quốc tế theo quy định của hội nghị thì cơ quan đề xuất trình Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc người đứng đầu cơ quan đề xuất quyết định theo quy định tại khoản này”.

Tôi đề nghị, văn bản ủy nhiệm cần phải xác định rõ phạm vi, giới hạn thẩm quyền của trưởng đoàn đàm phán trong việc ký cam kết hoặc tuyên bố có giá trị ràng buộc quốc tế theo thẩm quyền quy định tại khoản này. Văn bản ủy nhiệm phải ghi rõ danh tính, vị trí và nội dung, phạm vi công việc được ủy nhiệm để củng cố cơ sở pháp lý và nâng cao hiệu quả của hoạt động đối ngoại, thực hiện theo nguyên tắc Công ước Vienna về Luật điều ước quốc tế 1969; đồng thời, kiểm soát rủi ro pháp lý cho nhà nước Việt Nam trong hoạt động đối ngoại.

Về đề xuất phê duyệt điều ước quốc tế, dự thảo Luật đề xuất sửa đổi nhằm cải cách thủ tục hành chính, phân định rõ trách nhiệm, thời hạn trong quy trình phê duyệt điều ước quốc tế. Qua nghiên cứu, đề nghị xem xét sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 39 như sau: bổ sung cụm từ “có trách nhiệm lấy ý kiến bằng văn bản của các cơ quan tổ chức có liên quan trực tiếp đến nội dung điều ước quốc tế” thay thế từ “có thể quyết định việc lấy ý kiến của cơ quan, tổ chức có liên quan”.

Bên cạnh đó, đề nghị sửa khoản 2 Điều 39 Luật hiện hành theo hướng, “cơ quan, tổ chức được lấy ý kiến quy định tại khoản 1 Điều này có trách nhiệm trả lời bằng văn bản trong thời hạn 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản lấy ý kiến”, thay vì quy định thời hạn “10 ngày” như trong dự thảo Luật để rõ ràng hơn, đồng thời bổ sung cơ chế gia hạn hợp lý tối đa 10 ngày làm việc để bảo đảm chất lượng thẩm định đối với những điều ước quốc tế phức tạp.

T. Chi - H. Ngọc - M. Trang ghi