Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế có nhiều điểm mới

Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: media.quochoi.vn

Thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) đánh giá, Luật Điều ước quốc tế năm 2016 sau gần một thập kỷ triển khai đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Qua nghiên cứu, đại biểu kiến nghị một số nội dung đối với dự thảo Luật.

Trước hết, về thẩm quyền và cơ chế quyết định, Luật năm 2016 chưa phân định thật rõ ràng vai trò và thẩm quyền của Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Quốc hội trong từng giai đoạn của quá trình, từ đàm phán, ký kết cho tới phê chuẩn, gia nhập điều ước quốc tế. Sự thiếu rạch ròi này dẫn đến lúng túng trong thực tiễn, đặc biệt ở những điều ước có phạm vi tác động lớn.

Bên cạnh đó, cơ chế ủy quyền ký điều ước quốc tế được quy định còn khá chặt chẽ, thiếu tính linh hoạt, gây khó khăn cho việc xử lý các tình huống khẩn cấp hoặc khi tham gia các diễn đàn đa phương.

Dự thảo Luật, tại Điều 8, Điều 11 và Điều 13, đã bổ sung cơ chế cho phép đàm phán, ủy quyền rút gọn khi có chỉ đạo bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Đây là một bước tiến quan trọng, tạo sự chủ động và nhanh nhạy trong hoạt động đối ngoại. Tuy nhiên, để tránh nguy cơ lạm dụng, đại biểu đề nghị dự thảo luật cần quy định rõ tiêu chí xác định thế nào là cần thiết, đồng thời, bổ sung cơ chế báo cáo Quốc hội trong những trường hợp Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ phải quyết định trong tình huống đặc biệt. Điều này sẽ vừa bảo đảm linh hoạt, vừa giữ vững sự giám sát tối cao của Quốc hội.

Về quy trình thủ tục, Luật hiện hành có nhiều bước kéo dài, nhất là khâu lấy ý kiến, kiểm tra và thẩm định. Tại Điều 18, Điều 20 và Điều 21, dự thảo đã rút ngắn thời hạn xuống còn 10, 15 đến 20 ngày. Đây là một sự cải tiến rất tích cực. Tuy nhiên, theo đại biểu, trong bối cảnh chuyển đổi số, nên mạnh dạn cho phép nộp hồ sơ điện tử, tham vấn trực tuyến để rút ngắn thêm thời gian, đồng thời tiết kiệm chi phí.

Một điểm mới nữa rất đáng chú ý trong dự thảo Luật là đã luật hóa thủ tục rút gọn tại các Điều 71, 71a, 72 và Điều 73, lần đầu tiên cho phép cơ chế đồng thời đàm phán, ký, phê duyệt, ký rồi phê chuẩn đối với những điều ước đáp ứng điều kiện nhất định. Đây là bước tiến quan trọng, đặc biệt phù hợp với các điều ước mang tính kỹ thuật, điều ước gây quỹ hoặc các điều ước song phương có nội dung đơn giản song để đảm bảo chặt chẽ, cần bổ sung tiêu chí cụ thể cho việc áp dụng thủ tục này.

Đối với việc xử lý, bảo lưu và sửa đổi điều ước, Luật 2016 còn thiếu quy định cụ thể dẫn đến có thể xảy ra nhiều rủi ro. Còn dự thảo Luật tại Điều 48, Điều 54 đã bổ sung cơ chế để Bộ Ngoại giao kịp thời thông báo khi bên nước ngoài đưa ra bảo lưu. Đây là bước tiến tích cực, nhưng cần bổ sung nguyên tắc pháp lý để xác định rõ khi nào nước ta chấp nhận, khi nào phản đối bảo lưu để tránh tình trạng áp dụng tùy tiện.

Đồng thời, với các điều ước liên quan đến chủ quyền quốc gia hoặc nghĩa vụ tài chính lớn, cần bắt buộc phải lấy ý kiến Quốc hội, bảo đảm quyết định được xem xét một cách thận trọng và hết sức toàn diện.

Giải trình và tiếp thu các ý kiến đại biểu đóng góp, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Anh Tuấn cho biết sẽ rà soát và phối hợp tiếp với các cơ quan liên quan hoàn thiện dự thảo nhằm bảo đảm chất lượng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế.

* Cùng ngày, Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ tám, nhiệm kỳ khóa XV đã thảo luận các dự án luật: Luật An ninh mạng; Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi); Luật Phá sản (sửa đổi).

Minh Thúy