Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) Tiếp tục hoàn thiện mô hình cơ quan thi hành án dân sự

Làm rõ trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương

Quan tâm tới quy định về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong thi hành án dân sự tại Điều 14, ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nhấn mạnh, hiệu quả hoạt động của thi hành án dân sự không chỉ phụ thuộc vào cơ quan thi hành án dân sự, chấp hành viên mà còn chịu sự tác động rất lớn bởi sự chấp hành của các đương sự và sự phối hợp thực hiện trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Do đó, bên cạnh việc quy định quyền, nghĩa vụ của đương sự thì cũng cần có những quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình phối hợp để thực hiện nghiêm chỉnh các bản án, quyết định, yêu cầu, đề nghị của cơ quan thi hành án dân sự, chấp hành viên.

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk). Ảnh: Quang Khánh

“Nếu chúng ta chỉ quy định một cách chung chung thì sẽ rất khó thực hiện, nhất là các cơ quan, tổ chức có vai trò quan trọng trong hoạt động thi hành án dân sự”. Đặt vấn đề như vậy, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng đề nghị trong dự thảo Luật quy định tại Điều 14 nên tách riêng một khoản quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của UBND các cấp. Bởi lẽ, bên cạnh chức năng quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp thì UBND cấp tỉnh và xã có vai trò rất lớn, có tác động rất hiệu quả đến công tác thi hành án dân sự. Vì lẽ đó, nên tách riêng một khoản để thấy rõ trách nhiệm của các cấp chính quyền tại địa phương. Theo đó, dự thảo Luật nên bổ sung một số nhiệm vụ, quyền hạn quan trọng của Ủy ban nhân dân các cấp trong các Điều 173, 175 của Luật Thi hành án dân sự hiện hành.

Bảo đảm cơ quan thi hành án các cấp phù hợp với bộ máy tư pháp

Từ thực tiễn vận hành bộ máy thi hành án dân sự sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) nhận thấy, phòng thi hành án dân sự khu vực hiện nay không có tư cách pháp nhân, không có con dấu, không có tài khoản và cũng không có thẩm quyền ra quyết định thi hành án dân sự nên chưa tương thích với tổ chức Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân theo cấp khu vực, dẫn đến phát sinh nhiều bất cập cần được nhìn nhận đúng bản chất của việc tổ chức bộ máy thi hành án dân sự hiện nay.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh). Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, về thể chế, Viện kiểm sát khu vực có thẩm quyền kiểm soát theo địa bàn nhưng không có cơ quan thi hành án dân sự đồng cấp để phối hợp trực tiếp, mọi công bố và kiểm soát phải qua cấp tỉnh làm tăng khâu trung gian. Thẩm quyền ra quyết định tập trung ở cấp tỉnh, dẫn tới xử lý rất chậm, kiểm soát khó, nguy cơ bỏ sót, hồ sơ phải chuyển lên tỉnh ký rồi mới trả về khu vực làm chậm trễ và giảm tính chủ động, nhất là nơi có số lượng án lớn, địa bàn xa và rộng. Mặt khác, quan hệ phối hợp thi hành án dân sự giữa tòa án, viện kiểm sát, công an, chính quyền địa phương thiếu đầu mối đồng cấp, kéo dài quy trình, đặc biệt ở các khâu trích xuất, vận chuyển, giao nhận tang vật, vật chứng.

Do không có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản nên phòng thi hành án dân sự khu vực không thể tự ký hợp đồng mở tài khoản tạm giữ, thanh toán chi phí cưỡng chế, thuê, bảo quản tài sản, mọi giao dịch hành chính, tài chính đều phải trình thi hành án dân sự tỉnh, gây ách tắc các vụ việc cần phải xử lý nhanh và tăng rủi ro trong bảo quản, niêm phong, vận chuyển vật chứng ở các địa bàn xa.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng nêu rõ, Kết luận số 162 ngày 6/6/2025 của Bộ Chính trị đã xác định rõ: “Thống nhất tiếp tục sắp xếp tinh gọn hệ thống thi hành án dân sự, bảo đảm cơ quan thi hành án các cấp phù hợp với bộ máy của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, hoạt động thực sự hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”. Nhấn mạnh đây là căn cứ chính trị đặc biệt quan trọng, đại biểu đề nghị cần tuân thủ nghiêm túc để thiết kế lại mô hình cơ quan thi hành án dân sự trong dự thảo Luật.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Nhấn mạnh điều này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị sửa đổi, hoàn thiện mô hình cơ quan thi hành án dân sự trong dự thảo Luật cho đồng bộ với xét xử, kiểm soát có cấp trung ương, cấp tỉnh và cơ quan thi hành án dân sự khu vực. Giải pháp này không làm tăng đầu mối, không tăng biên chế, kinh phí nhưng sẽ rút ngắn quy trình, tăng tính chủ động tại chỗ, ra quyết định kịp thời, giảm tải cho cấp tỉnh, gần dân hơn và hạn chế tồn đọng với các điểm trọng tâm.

Tại Điều 19 về cơ quan thi hành án dân sự ở địa phương, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bỏ cụm từ “phòng thi hành án dân sự khu vực”, xác định hệ thống địa phương gồm 2 cấp, cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh và cơ quan thi hành án dân sự khu vực, khẳng định cơ quan thi hành án dân sự khu vực là cơ quan nhà nước có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản, trụ sở. Đồng thời sửa Điều 18 là điều khoản chuyển tiếp, chuyển nguyên trạng phòng thi hành án dân sự khu vực thành cơ quan thi hành án dân sự khu vực, theo hướng tổ chức lại nhưng không làm tăng biên chế, không phát sinh đầu mối.

Tại Điều 20 dự thảo Luật, về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, giao vai trò quản trị hệ thống như hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại phức tạp, điều phối liên khu vực, quản trị dữ liệu, quy định danh mục vụ việc tỉnh trực tiếp tổ chức giá trị đặc biệt lớn, liên khu vực, có liên quan đến yếu tố nước ngoài hoặc khi rút hồ sơ để bảo đảm an toàn pháp lý. Công việc thi hành án khác giao cho cơ quan thi hành án dân sự khu vực.

ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung (Tây Ninh). Ảnh: Hồ Long

Thống nhất với các ý kiến trên, ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung (Tây Ninh) đề nghị, dự thảo Luật cần làm rõ về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của phòng thi hành án dân sự khu vực; Trưởng phòng thi hành án dân sự khu vực để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ theo mô hình mới hiện nay.

Nhật An