Dự báo mới về sự chuyển đổi các hình thái thời tiết những tháng tới

Tháng 4 năm nay nóng nhất trên toàn cầu so với bất kỳ tháng 4 nào trước đó kể từ năm 1940

Hình thái thời tiết La Nina sắp đến

Trong dự báo hằng tháng, trung tâm trên cho rằng có khoảng 49% khả năng xảy ra kiểu thời tiết La Nina trong khoảng thời gian từ tháng 6 - 8 năm nay, trong khi dự đoán có 69% khả năng hình thái thời tiết này có thể xảy ra trong khoảng thời gian từ tháng 7 - 9. Đây là điều quan trọng vì La Nina có thể làm trầm trọng thêm mức độ nghiêm trọng của mùa bão Đại Tây Dương, mà tâm điểm của mùa bão thường diễn ra vào tháng 9.

La Nina sẽ khiến nhiệt độ đại dương mát hơn bình thường ở vùng xích đạo Thái Bình Dương. Trong khi đó, El Nino khiến nhiệt độ đại dương ấm hơn mức trung bình ở xích đạo Thái Bình Dương. Cả hai hiện tượng khí hậu định kỳ này đều ảnh hưởng đến mô hình lượng mưa và tuyết rơi, cũng như mực nước biển trên khắp thế giới.

Các chuyên gia gần đây cảnh báo các quốc gia Mỹ Latinh cần chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp ứng phó đối với cây trồng và mùa vụ trước sự chuyển đổi nhanh chóng từ hình thái thời tiết El Nino sang hình thái thời tiết La Nina. Sự chuyển đổi giữa hai hình thái thời tiết này có thể gây ra các thảm họa thời tiết như cháy rừng, bão nhiệt đới và hạn hán kéo dài.

El Nino và La Nina đã "tấn công" nhiều nơi trên thế giới. Tại châu Mỹ Latinh, hai hiện tượng thời tiết này đã ảnh hưởng tới các loại cây trồng như lúa mì, đậu nành và ngô, gây thiệt hại nặng nề cho các nền kinh tế trong khu vực thường phụ thuộc lớn vào việc trồng trọt.

La Nina và El Nino là gì?

La Nina là hiện tượng lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương lạnh đi dị thường. Khi nước lạnh đi dưới mức trung bình trong ba tháng liên tiếp, La Nina chính thức xuất hiện.

Trái ngược với La Nina, El Nino là một hiện tượng khí hậu xảy ra khi lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương nóng lên dị thường.

Chu kỳ giữa La Nina và El Nino cực kỳ quan trọng đối với nông nghiệp trên toàn thế giới. El Nino thường mang lại điều kiện ẩm ướt hơn cho châu Mỹ, trong khi La Nina có tác động ngược lại.

Hình thái thời tiết El Nino đã kết thúc?

Về mặt kỹ thuật El Nino vẫn chưa kết thúc nhưng đang suy yếu nhanh chóng, sẽ sớm được thay thế bằng cái được gọi là điều kiện "ENSO trung tính" - là giai đoạn trung gian giữa La Nina và El Nino.

Dự báo của Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) cho thấy quá trình chuyển đổi sang ENSO sắp diễn ra, với La Nina phát triển trong thời gian từ tháng 7 đến tháng 9/2024 và sau đó kéo dài qua mùa đông ở Bắc bán cầu.

Toàn bộ chu kỳ khí hậu tự nhiên được các nhà khoa học khí hậu chính thức gọi là "El Nino - Dao động phương Nam" (ENSO). Đây là sự biến đổi có tính chu kỳ không đều của gió và nhiệt độ bề mặt biển trên Đông Thái Bình Dương nhiệt đới, ảnh hưởng đến khí hậu hầu khắp các miền nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Trong Báo cáo rủi ro toàn cầu năm 2024 được đưa ra tại Diễn đàn Kinh tế thế giới, thời tiết khắc nghiệt được xếp hạng là rủi ro số 1 trên toàn cầu. Sau 1 năm chịu tác động mạnh của hiện tượng El Nino, thế giới sẽ có thể chứng kiến hiện tượng La Nina hình thành trong nửa sau năm 2024, kéo theo thời tiết cực đoan ở Thái Bình Dương.

Siêu bão Mawar năm 2023 gây thiệt hại lớn ở Philippines. Ảnh: RAMMB

Những dấu hiệu của mô hình khí hậu toàn cầu El Nino trở nên rõ ràng trong các tuần gần đây, bao gồm nắng nóng kỷ lục châu Á, cháy rừng nghiêm trọng ở Nam Mỹ và ngập lụt ở California. Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí hậu (CPC) thuộc Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ (NWS), hiện tượng El Nino kéo theo thời tiết nóng, khô ở châu Á và mưa lớn bất thường ở nhiều vùng của châu Mỹ sẽ chấm dứt trong nửa đầu năm 2024. Khoảng tháng 4 đến tháng 6, các điều kiện thời tiết trở nên trung tính hơn.

Mặt trời ngày càng hoạt động mạnh hơn

Ngày 8/5, Cơ quan theo dõi biến đổi khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu (EU) cho biết, tháng 4 năm nay nóng nhất trên toàn cầu so với bất kỳ tháng 4 nào trước đó kể từ năm 1940. Nền nhiệt trong tháng 4 năm nay cũng ấm hơn 1,58 độ C so với mức trung bình ước tính ở thời kỳ tiền công nghiệp. Nhiệt độ đại dương toàn cầu trong tháng 4/2024 cũng ghi nhận mức kỷ lục. Theo dữ liệu của Copernicus, nhiệt độ bề mặt đại dương đạt 21,04 độ C, mức cao nhất trong tháng 4.

Trước những biến đổi cực đoan của thời tiết, nhiều dấu hiệu cho thấy mặt trời ngày càng trở nên hoạt động mạnh hơn. Theo Science Alert, từ ngày 5/5, những ngọn lửa lóe sáng đã được ghi lại từ đài quan sát Động lực học mặt trời (SDO) của NASA, một tàu vũ trụ bay quanh ngôi sao mẹ đang trong giai đoạn hoạt động đỉnh cao của trái đất. Dự kiến trong vài ngày tiếp theo, chúng sẽ đến được trái đất và gây ra bão địa từ.

Bão địa từ, còn được gọi là bão mặt trời, hệ quả là sẽ có sự xáo trộn trong từ trường của trái đất, bức xạ mặt trời thậm chí có thể tác động đến cơ sở hạ tầng trên đất liền, gây ra hiện tượng cực quang và khiến các vệ tinh bị mất liên lạc, dẫn đến thiệt hại hàng tỷ USD. Trung tâm Dự báo thời tiết không gian của NOAA cho biết, cấp độ của các ngọn lửa lần lượt là X1.3 và X1.2. Cấp X là cấp mạnh nhất trên thang đo của NOAA dành cho những lần phun trào từ mặt trời này.

Giới khoa học từng dự đoán, cực đại mặt trời có thể đến trong nửa đầu năm nay, tức sớm hơn nhiều so với dự đoán ban đầu của các chuyên gia. Hiện có tới có 9 cụm hoặc vùng vết đen, được tạo từ 150 vết đen lớn nhỏ ở phía mặt trời hướng về trái đất. AR 3663 dường như hoạt động tích cực nhất. Nó xuất hiện vào ngày 30/4 và cho đến nay đã phát ra 14 ngọn lửa loại M (mạnh vừa) và 3 ngọn lửa loại X. Theo SpaceWeatherLive, cho đến nay, 6 ngọn lửa cấp độ X đã phát nổ từ mặt trời vào năm 2024, bằng một nửa số lượng đã tấn công hành tinh trong cả năm 2023.

Sự xuất hiện của các vết đen mặt trời là dấu hiệu mới nhất cho thấy mặt trời đang nhanh chóng tiến đến đỉnh điểm bùng nổ trong chu kỳ mặt trời khoảng 11 năm, được gọi là cực đại mặt trời, điều mà các nhà khoa học hiện dự đoán sẽ bắt đầu vào năm 2024.