Dự đoán đáng sợ về bệnh ung thư

Dự báo ca mắc ung thư sẽ tăng nhanh, đặt hệ thống y tế trước nhiều thách thức. Ảnh: Freepik.

Ung thư từng được xem là “án tử”, nhưng với tiến bộ y học, nhiều trường hợp nay đã có thể kiểm soát như một bệnh mạn tính. Tuy nhiên, song song với thành tựu ấy là dự báo đáng lo ngại: Số ca mắc tiếp tục gia tăng, trong khi nhân lực y tế và khả năng tiếp cận điều trị có nguy cơ trở thành “điểm nghẽn” trong những năm tới.

Gánh nặng ung thư ngày càng lớn

Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), năm 2022 toàn thế giới ghi nhận hơn 20 triệu ca ung thư mới và gần 10 triệu người tử vong. Con số này được dự báo sẽ tiếp tục leo thang, với khả năng vượt ngưỡng 35 triệu ca mới mỗi năm vào năm 2050.

Trong báo cáo công bố trên Lancet Oncology năm 2015, các nhà khoa học từng cảnh báo đến năm 2035, thế giới sẽ cần gấp đôi số lượng thiết bị điều trị ung thư và gấp bốn lần nhân lực y tế so với thời điểm đó. Hiện nay, khi đã đi qua nửa chặng đường, dự báo về máy móc phần lớn đã chính xác nhờ sự phát triển của công nghệ và khả năng đầu tư.

Tuy nhiên, vấn đề nghiêm trọng nhất vẫn là thiếu bác sĩ, kỹ thuật viên và nhân lực y tế được đào tạo chuyên sâu. Tại nhiều quốc gia, việc đào tạo chuyên ngành ung thư còn hạn chế, trong khi nhu cầu ngày càng tăng.

“Để có đủ bác sĩ, kỹ thuật viên vào năm 2035, công tác đào tạo phải bắt đầu ngay từ bây giờ. Nhưng thực tế, nhiều trường đào tạo còn chưa tồn tại”, ông Sasa Mutic, Chủ tịch Giải pháp Xạ trị Ung bướu, Varian (Mỹ), phát biểu tại Hội nghị Quản lý Bệnh viện châu Á 2025.

Ông Sasa Mutic, Chủ tịch Giải pháp Xạ trị Ung bướu, Varian (Mỹ), chia sẻ tại hội nghị. Ảnh: BTC.

Theo ông Sasa Mutic, một trong những điểm thường bị bỏ qua trong câu chuyện “tiếp cận điều trị” là thời gian chờ đợi. Thông thường, các báo cáo chỉ tính số bệnh nhân có hoặc không được điều trị, ít ai đề cập đến việc bệnh nhân mất bao lâu để bắt đầu.

“Với ung thư, chỉ một vài tháng chậm trễ cũng có thể khiến kết quả điều trị xấu đi rõ rệt”, ông Mutic nhấn mạnh.

Các chuyên gia đặt mục tiêu rút ngắn thời gian chờ từ mức trung bình 2 tuần hiện nay xuống chỉ còn 2 giờ, một bước đi táo bạo, từng bị coi là “điên rồ”. Nhưng thực tế, bệnh nhân ở Anh nhiều khi phải chờ tới 2 tháng mới được điều trị, điều này bị xem là “không thể chấp nhận”.

Công nghệ mở ra hy vọng

Ông Sasa Mutic chia sẻ những nghiên cứu gần đây cho thấy việc rút ngắn thời gian hoàn toàn khả thi.

Dự án FAST-METS tại Amsterdam UMC (Hà Lan) đã đưa quy trình từ khám đến điều trị xuống còn 85 phút. Một nghiên cứu khác tại Sydney, Australia chứng minh mô hình “điều trị trong ngày” mang lại hiệu quả rõ rệt: kết quả được cải thiện, chi phí giảm và nhiều bệnh nhân hơn có cơ hội tiếp cận.

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, ông Mutic cho rằng cần hội tụ ba yếu tố then chốt

Đổi mới công nghệ: Các máy gia tốc tuyến tính thế hệ mới có thể điều trị hơn 200 bệnh nhân mỗi ngày, gấp 4-5 lần so với trước. Công nghệ hình ảnh tiên tiến giúp phát hiện và định vị khối u chính xác hơn, mở ra khả năng điều trị tối ưu.
Cách tiếp cận tổng thể: Ung thư không chỉ là một lần điều trị, mà là quá trình kéo dài. Việc kết nối chặt chẽ giữa chẩn đoán hình ảnh, hóa trị, xạ trị, phẫu thuật và quản lý sau điều trị giúp hệ thống y tế vận hành theo chu kỳ, đảm bảo bệnh nhân quay lại được theo dõi sát sao.
Trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa: Nếu như hiện nay AI chủ yếu thay thế những công việc lặp đi lặp lại, tiềm năng lớn hơn là phân tích khối lượng dữ liệu y khoa khổng lồ mà con người không thể xử lý. Ví dụ, AI có thể so sánh hàng triệu hình ảnh y khoa trong nhiều năm, phát hiện mô hình phát triển ung thư để hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định chính xác hơn.

Chủ tịch Giải pháp Xạ trị Ung bướu Mutic đưa ra ví dụ: nếu xe tự lái có thể hoạt động an toàn trong môi trường phức tạp như San Francisco, thì một số vai trò nhất định trong y tế cũng hoàn toàn có thể được tự động hóa. Tuy nhiên, công nghệ không phải “chiếc đũa thần”.

“Nếu chúng ta phát minh ra email nhưng vẫn in ra giấy để gửi bằng phong bì và tem thư, mọi nỗ lực sẽ vô nghĩa”, ông Mutic cảnh báo.

Số ca bệnh ung thư đang tăng nhanh trên toàn cầu. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Điều quan trọng là công nghệ phải được tích hợp vào thực tiễn bệnh viện, gắn với đào tạo nhân lực và cải cách quy trình. Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang khủng hoảng nhân lực y tế, việc đào tạo bác sĩ và kỹ thuật viên ung bướu cần được ưu tiên hàng đầu. Nếu không, khoảng cách giữa khả năng công nghệ và năng lực thực tế sẽ ngày càng lớn.

Ông Mutic khẳng định chúng ta hoàn toàn có thể rút ngắn thời gian tiếp cận điều trị ung thư nhờ đổi mới, tích hợp và tự động hóa. Nhưng yếu tố quan trọng nhất vẫn là sự hợp tác. Nếu ngành công nghiệp phát triển công cụ mà bệnh viện không áp dụng, khoảng cách sẽ mãi tồn tại.

Dự báo “đáng sợ” về ung thư trong 10 năm tới không chỉ nằm ở con số ca bệnh tăng chóng mặt, mà còn ở nguy cơ hệ thống y tế không theo kịp. Sự thiếu hụt nhân lực, chi phí điều trị leo thang, thời gian chờ đợi kéo dài đều có thể khiến bệnh nhân mất cơ hội sống.

Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ, trí tuệ nhân tạo và mô hình chăm sóc tích hợp đang mở ra cánh cửa hy vọng. Nhiều ca ung thư từng được xem là “án tử” nay có thể được kiểm soát như bệnh mạn tính. Vấn đề còn lại là liệu các quốc gia có đủ quyết tâm và chiến lược để biến dự báo đáng sợ thành cơ hội thay đổi hay không.

Nguyễn Thuận