Du lịch cộng đồng 'làn gió' mới cho du lịch Thủ đô hút khách

Hà Nội giầu thế mạnh phát triển du lịch cộng động

Du lịch cộng đồng là hình thức kinh doanh du lịch dựa trên tài nguyên thiên nhiên, đặc điểm văn hóa địa phương để phát triển du lịch. Hình thức này đề cao vai trò không thể thiếu của người dân bản địa trong việc tham gia vào quá trình kinh doanh, quảng bá hình ảnh điểm đến, cung cấp dịch vụ du lịch mang tính đặc trưng.

Hà Nội là địa phương có bề dày văn hóa, lịch sử và có 1.350 làng nghề và làng có nghề. Phát huy thế mạnh lịch sử, văn hóa, làng nghề thời gian qua ngành du lịch Hà Nội đã khai thác loại hình du lịch cộng đồng, giúp du khách dễ dàng trải nghiệm văn hóa làng quê.

Thực tế cho thấy những năm gần đây làng cổ Đường Lâm (phường Sơn Tây) đã trở thành điểm đến của du khách trong nước, quốc tế. Trưởng ban Quản lý làng cổ Đường Lâm Nguyễn Đăng Thạo cho biết, để hút khách đến với làng cổ, khoảng 10% số hộ dân trên địa bàn đã triển khai mô hình du lịch công đồng. Qua đó, cung cấp dịch vụ lưu trú, ăn uống, tham quan… Từ đó, giúp du khách trải nghiệm cảm giác “được làm nông dân”.

Khách du lịch quốc tế tham quan làng cổ Đường Lâm (phường Sơn Tây). Ảnh: Hoài Nam

Ông Nguyễn Văn Hùng, chủ nhân của ngôi nhà cổ tại làng Đường Lâm đã được UNESCO trao tặng Giải thưởng châu Á - Thái Bình Dương về bảo tồn di sản văn hóa chia sẻ, từ năm 2008, gia đình bắt đầu nhận đưa du khách tham quan nhà cổ, cung cấp dịch vụ ăn uống, nghỉ ngơi, làm các món quà quê truyền thống như chè lam, tương bần... Mô hình du lịch này đã giúp gia đình có nguồn thu nhập khá ổn định”.

Thực tế cho thấy, thời gian qua nhiều xã đã xây dựng điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn khác như, làng gốm sứ Bát Tràng (xã Bát Tràng), làng rối nước Đào Thục (xã Thư Lâm)… Vừa qua, Sở Du lịch Hà Nội đã chính thức công bố Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền "Chữa lành - Tịnh tâm Dưỡng tuệ" của người Dao quần chẹt thôn Hợp Sơn, xã Ba Vì.

Du khách đến với điểm du lịch cộng đồng này sẽ được tham quan vườn thuốc Nam của người Dao quần chẹt ở Ba Vì. Tìm hiểu quy trình hái, sơ chế, làm thuốc Nam. Đồng thời, được trải nghiệm dịch vụ chăm sóc da và tóc, tắm thuốc, ngâm chân, chăm sóc toàn thân, làm khỏe cổ vai gáy với các bài thuốc truyền thống từ thảo dược của người Dao.

“Việc Hà Nội phát triển du lịch cộng đồng đã góp phần tạo việc làm, chuyển đổi cơ cấu ngành nghề, nâng cao đời sống cho người dân, đồng thời phát huy giá trị di sản văn hóa lịch sử, sản phẩm làng nghề, sản phẩm nông nghiệp tại địa phương" - Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Trung Hiếu cho hay.

Làm sao để phát triển bền vững?

Những năm gần đây, TP Hà Nội đã đẩy mạnh phát triển loại hình du lịch cộng đồng, tạo ra sản phẩm khác biệt, giàu tính trải nghiệm. Song, sự phát triển loại hình du lịch này vẫn chưa thật sự "cất cánh" khi chủ yếu là người dân tự làm nên chất lượng dịch vụ còn hạn chế.

Theo Chủ tịch Hội Lữ hành Hà Nội Phùng Quang Thắng, điểm yếu nhất của du lịch cộng đồng Thủ đô là thiếu cơ sở lưu trú, nên du khách chỉ có thể trải nghiệm trong ngày.

Giám đốc Công ty Du lịch VietSense Nguyễn Văn Tài cho biết, du lịch cộng đồng ở nhiều nơi đang vận hành theo hướng có gì phát triển đấy, không có đơn vị tư vấn, quản lý hay giám sát chất lượng. Điều này dẫn đến tình trạng khai thác quá đà làm biến dạng nguồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa bản địa, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững.

Du khách tham quan làng nghề tăm hương Quảng Phú Cầu (xã Ứng Thiên). Ảnh: Hoài Nam

Để khắc phục những yếu kém trong quá trình khai thác mô hình này, Trưởng khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) PGS.TS Phạm Hồng Long cho rằng, phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn đòi hỏi phải có quá trình chuẩn bị chu đáo và nghiêm cẩn. Bên cạnh đó, cần có tư duy sáng tạo để đưa ra các ý tưởng mới phù hợp với thực tế tại địa phương, giúp du khách có những trải nghiệm mới lạ, tránh sự trùng lặp.

Ngoài ra, người dân trong quá trình phát triển du lịch cộng đồng cần học cách ứng xử văn minh trong giao tiếp. Nhưng để làm được điều này bên cạnh đầu tư hạ tầng, đòi hỏi du lịch Hà Nội nỗ lực nâng cao nhận thức, cung cấp kỹ năng cho cộng đồng thông qua các buổi tập huấn, hướng dẫn và kết hợp cùng kinh nghiệm thực tế.

“Thời gian tới Sở Du lịch Hà Nội cần tăng cường hỗ trợ các xã ngoại thành phát triển du lịch cộng đồng, theo hướng chủ động hội nhập và hợp tác quốc tế để thu hút vốn đầu tư theo hướng tôn trọng tự nhiên, bản sắc văn hóa và cộng đồng dân cư, tránh kiểu đầu tư manh mún, chộp giật, chỉ quan tâm đến lợi nhuận” - PGS.TS Phạm Hồng Long nhấn mạnh.

“Hiến kế” để Hà Nội phát triển du lịch cộng đồng TS Vũ An Dân - Khoa Du lịch, Trường đại học Mở Hà Nội nêu rõ, muốn hạn chế du lịch tự phát cần phải có các chính sách đầu tư cho con người, nâng cao kỹ năng và khả năng của cộng đồng trong ứng dụng linh hoạt các kiến thức được học vào việc đón tiếp, phục vụ du khách.

Nhà nước cần có chính sách đầu tư, hỗ trợ thích đáng để khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, theo hướng khôi phục và phát triển nghề truyền thống, hỗ trợ xây dựng chuỗi liên kết cho phát triển du lịch cộng đồng

Để phát triển du lịch cộng đồng một cách bền vững, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, mỗi địa phương cần xây dựng phương án lựa chọn loại hình sản phẩm làm định hướng phát triển.

"Nhưng để làm được điều này cần có sự nghiên cứu cụ thể ở nhiều lĩnh vực như cuộc sống cư dân bản địa, văn hóa, ẩm thực đặc trưng, phong tục, tập quán sinh hoạt... Từ đó, định hướng các giá trị cốt lõi của cộng đồng, giữ gìn và phát triển không gian văn hóa để nuôi dưỡng, bảo tồn và phát huy những giá trị ấy. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh công tác quảng bá, xúc tiến phát triển du lịch cộng đồng” - ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh.

Theo Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, du lịch cộng đồng là một trong những mũi nhọn được TP Hà Nội tập trung đầu tư để tăng tính hấp dẫn cho du lịch Thủ đô.

Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang cho biết, thời gian tới, Sở Du lịch sẽ tổ chức nhiều đoàn khảo sát với sự tham gia của các đơn vị lữ hành. Qua đó, giúp các địa phương xây dựng sản phẩm phù hợp nhu cầu của du khách, khai thác được thế mạnh của du lịch cộng đồng, góp phần giúp du lịch Thủ đô phát triển chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.

Lê Nam