Dữ liệu, quyền lực vô đối của thời đại số!

(Ảnh minh họa: Phiên thảo luận về dữ liệu cho báo chí tại Diễn đàn báo chí toàn quốc 2025)

Thời gian vừa qua, Việt Nam và thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới. Đôi khi chúng ta lầm tưởng chỉ có Việt Nam mới là nơi phát động kỷ nguyên mới mà thực chất cả thế giới, các nước phát triển và đang phát triển mạnh mẽ tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của thời đại số chính là "" nhưng "gốc rễ" của nó ở đâu và tìm đâu thì Việt Nam chúng ta ít người nói tới và nhắc tới.

Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà mọi quyết định lớn nhỏ, từ vận hành doanh nghiệp đến phát minh khoa học, đều dựa trên dữ liệu. Nhiều bậc tiền bối, từ W. Edwards Deming đến Clive Humby, đã không tiếc lời tôn vinh sức mạnh của dữ liệu với những câu nói đã trở thành “chân lý” của thời đại.

Nguồn dữ liệu chính là mỏ dầu mới, mỏ dầu vô tận “Data is the new oil”. Và bất cứ ai sở hữu dữ liệu, sẽ sở hữu tương lai “whoever owns the data, owns the future”.

Không có dữ liệu, ý kiến của bạn sẽ là ý kiến của người khác “without data, you’re just another person with an opinion”. Ngày nay, có thể nói: Ai kiểm soát dữ liệu, người đó nắm quyền chủ động, người đó dẫn dắt cuộc chơi.

Vấn đề đặt ra cho chúng ta là ẩn số vô cùng lớn nhưng thử hỏi "dữ liệu" mà cả thế giới khao khát ấy, thực sự xuất phát từ đâu? Phải chăng cứ muốn là có dữ liệu? Đồng nghĩa với câu hỏi đặt ra cho các chính phủ, cho các nhà khoa học và các chuyên gia trong lĩnh vực khoa học một câu hỏi khác khi ta nói về kho dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số... điều gì biến “thực tại vật lý” thành những con số biết nói, thành tri thức có thể xử lý và tối ưu hóa?

Nếu không có những “cánh cửa bí mật” mở ra từ thế giới vật chất sang thế giới số, thì mọi công nghệ, mọi tham vọng “làm chủ dữ liệu” đều chỉ là lý thuyết suông. Những con số không thể tự mình xuất hiện, những dòng dữ liệu không tự dưng tuôn chảy như suối nguồn. Phải chăng luôn có những “người gác cổng thầm lặng”, những chiếc “cầu nối” đặc biệt mà ít ai để ý, nhưng lại quyết định vận mệnh của mọi công trình lớn?

Không ít doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư hàng triệu đô cho , cho hạ tầng tính toán, mà quên mất “hạt mầm” tạo nên mọi sức mạnh ấy lại đến từ một tầng lớp nền tảng – âm thầm, bền bỉ, nhưng không thể thiếu. Chỉ cần một mắt xích ấy rạn vỡ, cả dây chuyền dữ liệu sẽ trở nên vô nghĩa.

Ngày nay, khi người ta bàn về “cuộc đua dữ liệu” toàn cầu, có ai tự hỏi: Ai mới là người sở hữu những dòng dữ liệu thực sự, đa dạng, liên tục và đáng tin cậy? Ai mới là người gieo trồng, gìn giữ, và khai thác đúng cách những nguồn dữ liệu gốc ấy – để không chỉ biết quá khứ, mà còn dự báo được tương lai?

Có lẽ, quyền lực của thời đại số không chỉ nằm ở những thuật toán hào nhoáng, mà trước hết thuộc về những ai nắm giữ được mạch nguồn dữ liệu thực – từ những nơi tưởng chừng như âm thầm nhất, giản dị nhất.

Và nếu bạn thử quan sát kỹ hơn, bạn sẽ thấy bất cứ đâu có dây chuyền sản xuất thông minh, ở đó thấp thoáng những mắt xích “gác cổng dữ liệu” lặng lẽ hoạt động.

Bất cứ đâu có thành phố hiện đại, nhà máy tự động, xe tự lái, hay thậm chí những vật dụng hàng ngày như đồng hồ thông minh, điện thoại, đều có dấu vết của những hệ thống nhỏ bé nhưng vô cùng tinh vi này. Ngay cả trong các phòng thí nghiệm nghiên cứu tiên tiến, những “người truyền tin” thầm lặng ấy vẫn bền bỉ kết nối thế giới vật lý với kho tri thức số hóa.

Có thể, bạn sẽ không dễ dàng nhìn thấy sự hiện diện của các hệ thống cảm biến (Sensor Systems Technology) – đôi khi chúng được giấu kín trong lõi máy móc, đôi khi lại trở thành tâm điểm trong các giải pháp thông minh. Nhưng không thể phủ nhận, chính những “người gác cổng” ấy đã và đang mở lối cho mọi thành tựu của thời đại dữ liệu.

Nếu ai đó hỏi: “Sức mạnh của dữ liệu thực sự bắt đầu từ đâu”, câu trả lời có lẽ nằm ở những nơi như thế, nơi mà cảm biến – dù ẩn mình hay tỏa sáng – lặng lẽ thắp lên ngọn nguồn dữ liệu cho cả một thế giới số hóa chuyển động không ngừng.

Bởi vì, ở thời đại này, những ai lắng nghe và khai phá được tiếng nói thầm lặng của dữ liệu cảm biến – chính là những người kiến tạo tương lai. Và có lẽ, cũng đã đến lúc chúng ta tự hỏi liệu chúng ta đã thực sự nhìn nhận đúng giá trị của những “người gác cổng dữ liệu” ấy, liệu ngành công nghiệp, giáo dục, và cả xã hội đã đủ sẵn sàng để đầu tư, trân trọng và phát triển hạ tầng cảm biến – như một nền móng không thể thiếu cho mọi đổi mới, sáng tạo sắp tới.

Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của đất nước Việt Nam như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, chúng ta có nhiều cách để tiếp cận để phát triển kinh tế Việt Nam dựa trên "Bộ tứ trụ cột” cụ thế là: Nghị quyết 57, Nghị quyết 68, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 59.

Muốn thành công chúng ta phải tìm thấy, nhìn thấy và nắm vững được hạ tầng cảm biến là then chốt của dữ liệu. Dữ liệu trở thành quyền lực vô đối trong kỷ nguyên mới của dân tộc và thế giới đương đại, thế giới tương lai.

DUY CÂN - HOÀI BẮC