Dự thảo Ngân hàng Nhà nước đề xuất 'vùng cấm' khi thu giữ tài sản bảo đảm

Ngân hàng Nhà nước đang xây dựng dự thảo Nghị định của Chính phủ để quy định chi tiết điểm đ khoản 2 Điều 198a Luật số 32/2024/QH15 (được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 96/2025/QH15). Theo đó, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán và xử lý nợ xấu được quyền thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu khi đáp ứng các điều kiện sau đây: "đ) Tài sản bảo đảm được thu giữ phải đáp ứng điều kiện theo quy định của Chính phủ”.

Một trong những điểm nhấn của dự thảo là đưa ra định nghĩa và quy định rõ ràng về hai loại tài sản đặc biệt: “nhà ở duy nhất” và “công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất”.

Dự thảo Ngân hàng Nhà nước đề xuất “vùng cấm” khi thu giữ tài sản bảo đảm. Ảnh minh họa.

Dự thảo Nghị định kế thừa kinh nghiệm quốc tế về tài sản được loại trừ khi thực hiện kê biên tài sản bảo đảm của Đức (miễn trừ khỏi việc bị tịch thu nhằm đảm bảo các điều kiện sống cơ bản và khả năng lao động của bên nợ) và Canada (công cụ, tài sản cá nhân dùng để kiếm thu nhập theo nghề của khách hàng vay). Đồng thời, ban soạn thảo cũng tham khảo các văn bản hiện hành như: Luật Nhà ở, Luật Cư trú và Luật Thi hành án dân sự để xây dựng khung khái niệm.

Theo đó, "nhà ở duy nhất" được hiểu là công trình xây dựng duy nhất thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm nơi bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống. Còn "công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất" là phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm.

Cùng với đó, thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm được xác định tương ứng với mức lương tối thiểu theo vùng nơi bên bảo đảm sinh sống và làm việc theo quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.

Việc dự thảo yêu cầu căn cứ vào mức lương tối thiểu theo vùng cũng là điểm mới đáng chú ý. Đây được coi là thước đo khách quan để xác định liệu công cụ lao động có mang lại nguồn thu nhập tối thiểu cho người bảo đảm hay không. Nếu tài sản được chứng minh là công cụ lao động duy nhất tạo ra thu nhập ở mức tối thiểu theo quy định thì tổ chức tín dụng sẽ không được phép thu giữ.

Dự thảo đưa ra các quy định nhằm đảm bảo việc thu giữ tài sản bảo đảm không ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt, lao động và sản xuất của người dân.

"Đối với một số trường hợp như tài sản bảo đảm là công cụ lao động duy nhất mang lại thu nhập tối thiểu cho bên bảo đảm, việc thu giữ tài sản bảo đảm có thể khiến bên bảo đảm càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ tài sản bảo đảm là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến bên bảo đảm và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt" - Ngân hàng Nhà nước nêu rõ.

Về trách nhiệm của bên bảo đảm, theo Điều 5 dự thảo, ngay khi ký hợp đồng bảo đảm, bên bảo đảm phải tự khai báo, cam kết và cung cấp tài liệu chứng minh tài sản thế chấp của mình có phải là nhà ở duy nhất hoặc công cụ lao động chủ yếu hay không.

"Bên thực hiện thu giữ tài sản bảo đảm không có trách nhiệm cũng như không có khả năng để kiểm tra, xác minh nhà ở của cá nhân có phải là nhà ở duy nhất hay không và cũng không có khả năng kiểm tra, xác minh công cụ lao động có phải là công cụ lao động có phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất hay không" - ban soạn thảo lý giải.

Ngân hàng Nhà nước cho biết, Nghị định xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn, dự kiến trình Chính phủ ban hành trước ngày 15/9/2025. Thời điểm có hiệu lực được đề xuất là ngày 15/10/2025, trùng với ngày Luật số 96/2025/QH15 bắt đầu thi hành.

Ánh Tuyết