Đức tiến hành cải cách sâu rộng nhằm xây dựng quân đội mạnh nhất châu Âu

Thủ tướng Đức Friedrich Merz trong cuộc họp báo tại Berlin, ngày 18/7/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Đài CNN của Mỹ ngày 23/11 cho biết chính phủ liên minh ở Đức hy vọng rằng dự luật mới được thống nhất vào tuần trước sẽ giúp mục tiêu này trở thành hiện thực, củng cố lực lượng của Đức trước mối đe dọa từ Liên bang Nga và sự thay đổi đáng kể trong chính sách đối ngoại của Mỹ.

Những cải cách sâu rộng này sẽ hướng tới việc Đức tăng quân số lên 260.000 người, từ mức khoảng 180.000 hiện nay, cùng với 200.000 quân dự bị bổ sung trước năm 2035.

Trước tiên, đợt tuyển quân sẽ tập trung vào hình thức nhập ngũ tự nguyện, với nhiều ưu đãi hơn cho những người đăng ký, bao gồm mức lương khởi điểm hằng tháng 2.600 euro (3.000 USD) – tăng 450 euro so với mức hiện tại. Nếu không đạt chỉ tiêu, chính phủ sẽ có quyền ban hành lệnh gọi nhập ngũ bắt buộc khi cần thiết.

Từ năm tới, tất cả thanh niên Đức 18 tuổi sẽ nhận được một bảng câu hỏi về mức độ quan tâm đối với việc phục vụ quân đội. Đối với nam giới, việc trả lời là bắt buộc. Từ năm 2027, nam thanh niên Đức 18 tuổi cũng sẽ phải trải qua khám sức khỏe bắt buộc.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump cảnh báo rằng châu Âu phải tự chịu trách nhiệm về an ninh của mình, xung đột Nga - Ukraine tiếp tục kéo dài, và các chuyên gia trong khu vực dự đoán Moskva tiếp theo có thể tấn công một quốc gia NATO.

Bà Minna Ålander, phó nghiên cứu viên thuộc Chương trình châu Âu tại Chatham House (Anh), tin rằng Đức có tiềm năng đóng vai trò chủ chốt trong phòng thủ thông thường của châu Âu nhờ vị trí địa lý trung tâm.

“Nếu kế hoạch đạt mức quân số mới thành hiện thực, đó sẽ là điều tuyệt vời cho châu Âu, nhưng có lẽ phải đến những năm 2030”, bà Ålander nhận định.

Về phần mình, Tổng tham mưu trưởng quân đội Đức, Tướng Carsten Breuer, nói trong một cuộc phỏng vấn với đài BBC (Anh) vào tháng 6/2025 rằng NATO phải chuẩn bị cho khả năng Liên bang Nga tấn công trong vòng bốn năm tới – có thể sớm nhất là năm 2029 – và kêu gọi các quốc gia thành viên sẵn sàng.

Trước khi có dự luật mới, các đối tác trong liên minh – Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) theo đường lối bảo thủ và đảng Dân chủ Xã hội (SPD) trung tả – đã tranh luận nhiều tuần về mô hình nghĩa vụ quân sự sẽ được áp dụng.

Một ý tưởng là “bốc thăm nghĩa vụ”, theo đó nam thanh niên được gọi nhập ngũ đầu tiên phải khám sức khỏe và sau đó được chọn dựa trên hình thức rút thăm.

Tuy nhiên, đề xuất này đã bị Bộ trưởng Quốc phòng Boris Pistorius loại bỏ, với quan điểm rằng tuyển quân nên dựa vào các biện pháp khuyến khích như cải thiện lương và các khoản đền bù tài chính khác.

Trước đây, Đức áp dụng nghĩa vụ quân sự bắt buộc cho nam giới từ 18 - 23 tuổi, nhưng đã đình chỉ vào năm 2011 để chuyển sang quân đội hoàn toàn tự nguyện.

Thỏa thuận mới vẫn cần được Quốc hội Đức (Bundestag) thông qua, với cuộc bỏ phiếu dự kiến diễn ra trước cuối năm và nếu được phê chuẩn sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Bộ trưởng Pistorius, thuộc SPD, hoan nghênh động thái này nhưng đồng thời trấn an những người bị ảnh hưởng. “Không có lý do để lo lắng, không có lý do để sợ hãi”, ông Pistorius nói sau khi công bố thỏa thuận vào tuần trước.

Nguyên nhân, theo Bộ trưởng Pistorius, “bởi vì bài học khá rõ ràng: lực lượng vũ trang của chúng ta càng có năng lực răn đe và phòng thủ – thông qua trang bị, huấn luyện và nhân sự – thì chúng ta càng ít có khả năng bị lôi kéo vào xung đột”.

Ông Pistorius cho rằng hệ thống quân sự mới của Berlin có thể trở thành tấm gương cho các đồng minh châu Âu khác.

“Mọi người đều đang theo dõi những gì chúng ta đang làm”, ông Pistorius nói và cho biết thêm: “Tôi đang trao đổi chặt chẽ với (Thủ tướng Pháp) Sebastian Lecornu và người kế nhiệm ông ấy, và tất nhiên là với Anh và các nước khác. … Và mô hình nghĩa vụ quân sự mới của chúng tôi khá hiện đại. Nó rất hiện đại. Và nó có thể trở thành ví dụ cho các quốc gia khác? Tôi không chắc, nhưng có thể”.

Tuy nhiên, những thay đổi này vẫn gây tranh cãi. Một khảo sát do Viện Forsa tiến hành được đăng trên tờ Die Welt vào tháng 10 – trước khi cải cách được công bố – cho thấy 80% cử tri của đảng Die Linke phản đối ý tưởng này.

Bà Ålander tin rằng đạt chỉ tiêu nhân sự mà không cần gọi nhập ngũ bắt buộc là điều khả thi, xét đến quy mô dân số Đức.

“Nếu chính phủ và quân đội cải thiện được hình ảnh của lực lượng vũ trang và thúc đẩy giới trẻ coi việc phục vụ quân đội là một lựa chọn ‘bình thường,’ mục tiêu có thể đạt được chỉ bằng hình thức tự nguyện”, bà Ålander nói với CNN.

Tuy nhiên, bà Ålander cảnh báo: “Điều tôi lo ngại là nếu nghĩa vụ quân sự bắt buộc được áp đặt lên một bộ phận dân chúng hoài nghi, điều đó có thể đẩy nhiều người trẻ sang cực hữu hoặc cực tả”.

Sự miễn cưỡng của giới trẻ Đức trước khả năng bị gọi nhập ngũ là điều dễ hiểu. Một thanh niên 17 tuổi nói với CNN rằng cậu hiểu tầm quan trọng của việc Đức có khả năng tự vệ, nhưng vẫn nghi ngờ việc bản thân phải chiến đấu.

“Tất nhiên việc có thể tự vệ là quan trọng. Nhưng đó là lý do chúng ta ở trong NATO. … Tôi yêu nước Đức. Tôi không nói rằng tôi muốn chiến đấu cho đất nước vào lúc này. … Tôi có một cuộc sống khác trong đầu, không phải là chiến tranh”, thanh niên này nói.

Leonid Bekjarov, 21 tuổi, ủng hộ việc tăng đầu tư cho quân đội Đức. “Quân đội đã trở nên quá mềm yếu và bị bỏ bê”, anh Bekjarov nói. Tuy nhiên, anh Bekjarov cũng đặt nghi vấn về nghĩa vụ quân sự bắt buộc.

“Tôi cũng cho rằng thật tồi tệ khi (Liên bang Nga) tấn công Ukraine. Nhưng tôi hoàn toàn phản đối chiến tranh, và việc tăng cường một chút cho quân đội là tốt – ngân sách đã được phân bổ – nhưng giờ áp dụng nghĩa vụ quân sự bắt buộc cho tất cả mọi người và bắt phải phục vụ, tôi nghĩ điều đó là sai”.

Những người khác nói với CNN rằng họ lo sợ việc nhập ngũ có thể khiến công sức học hành của họ trở nên vô nghĩa.

Các con số chính thức cũng phản ánh rõ quan điểm công chúng Đức. Số đơn xin công nhận là người phản đối lương tâm (không muốn phục vụ vì lý do đạo đức) đã tăng mạnh kể từ khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra, đặc biệt khi thảo luận về việc khôi phục nghĩa vụ quân sự gia tăng. Từ đầu năm đến ngày 25 tháng 10, 3.034 người đã nộp đơn – mức cao nhất kể từ khi nghĩa vụ quân sự bị tạm dừng năm 2011.

Xe tăng Leopard 2A4 của Đức tham gia tập trận gần Tata, Hungary ngày 6/2/2023. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Hàng thập kỷ bị bỏ bê

Lực lượng vũ trang Đức, hay Bundeswehr, đã bị thiếu đầu tư trong suốt thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.

Ba thập kỷ sau khi bức tường Berlin sụp đổ, chi tiêu quân sự của Đức luôn dưới 2% GDP – thấp hơn mục tiêu của NATO – do thiếu cảm nhận về mối đe dọa, tâm lý kiêng dè sức mạnh quân sự và tư tưởng hòa bình mạnh mẽ sau thời kỳ Đức Quốc xã.

Rồi đến khi Liên bang Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào năm 2022. Giữa những lời kêu gọi ở châu Âu về việc phải “sẵn sàng chiến tranh,” sự kiện này đã tạo ra bước ngoặt lớn trong tư duy của Đức.

Khi đó, Thủ tướng Olaf Scholz tuyên bố “Zeitenwende” – hay “thời điểm chuyển mình” – dẫn đến việc lập quỹ đặc biệt 100 tỷ euro (116 tỷ USD) để hiện đại hóa Bundeswehr.

Tháng 6/2024, Đức đã gạt bỏ sự e dè về quá khứ quân sự của mình để tổ chức Ngày Cựu chiến binh đầu tiên kể từ Thế chiến II, với luật mới quy định ngày này phải được kỷ niệm “công khai và trang trọng” vào ngày 15/6 hằng năm.

Sự thay đổi nhận thức này càng gia tăng mạnh mẽ sau khi ông Merz nhậm chức đầu năm nay, với việc tân thủ tướng không chỉ cam kết biến quân đội Đức thành “quân đội thông thường mạnh nhất châu Âu,” mà còn tuyên bố sẽ tăng gấp đôi chi tiêu quốc phòng để đáp ứng các mục tiêu mới của NATO.

Khi đó, Thủ tướng Merz nói: “(Tổng thống Liên bang Nga Vladimir) Putin chỉ hiểu ngôn ngữ của sức mạnh”.

Thành Nam/Báo Tin tức và Dân tộc