Dựng vở về Bác từ kịch thơ Algeria

NSƯT Xuân Bắc, Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam cho biết, năm 2021 nhờ sự kết nối từ Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Algeria tại Việt Nam (nhiệm kỳ 2019-2021) Mohamed Berrah đến thăm và làm việc.

Ông trao tặng Nhà hát Kịch Việt Nam kịch thơ Người đi dép cao su của tác giả nổi tiếng người Algeria - Kateb Yacine. Vở diễn lấy cảm hứng từ kịch thơ này được dàn dựng cho dịp kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Kateb Yacine là nhà văn Algieria (1929 - 1989) sống nhiều năm ở Pháp, sáng tác thơ, viết tiểu thuyết và kịch. Năm 1967, Kateb Yacine đến Việt Nam. Những điều tai nghe mắt thấy về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt trên đất nước Việt Nam thôi thúc ông tìm hiểu lịch sử, con người Việt Nam và vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh. Tình cảm ấy kết tinh trong hơn 300 trang kịch thơ Người đi dép cao su.

“Vở kịch này thành công trên nhiều sân khấu thế giới trong những năm đầu thập niên 70, nhưng chưa từng được dàn dựng và công diễn ở Việt Nam”, NSƯT Xuân Bắc nêu.

Các đạo diễn của Nhà hát Kịch Việt Nam trăn trở, cùng ngồi lại bàn bạc nhưng quyết định mời đạo diễn bên ngoài dàn dựng. Việc khó khăn này được đặt vào tay TS. NGƯT Lê Mạnh Hùng biên tập và đạo diễn. Từ nguyên tác hơn 300 trang, 1.800 lời thoại ông dày công biên tập súc tích với mong muốn khắc họa “một phần nhỏ không gian lịch sử dân tộc với những chặng đường đấu tranh giành độc lập dưới góc nhìn của một nhà văn người nước ngoài”.

Nhà hát Kịch Việt Nam cam kết, kết quả lao động nghiêm túc của NGƯT Lê Mạnh Hùng vẫn giữ nguyên được không gian kịch đồ sộ, nhân vật chính là Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh được xây dựng rất khéo léo, để mọi người cảm nhận như một nội dung xuyên suốt vở kịch mà không cần để nhân vật xuất hiện thường trực trên sân khấu.

Nguyên tác có tới 150 nhân vật có lời thoại, chưa kể hơn trăm nhân vật quần chúng. Nội dung trải dài từ khởi nghĩa Hai Bà Trưng, trải qua các cuộc đấu tranh gìn giữ đất nước qua các thời kỳ cho đến khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời năm 1969. Đan kết vào trục chính ấy là các hành động kịch diễn ra các nước như Pháp, Mỹ, Trung Hoa... và nhiều nước khác trên thế giới.

“Người đi dép cao su không đơn thuần chỉ là một tác phẩm kịch thơ ca ngợi hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, mà vở diễn còn như một bản trường ca, khắc họa một cách vô cùng sống động về đất nước và con người Việt Nam qua những thời kỳ lịch sử. Tác phẩm ngợi ca tinh thần chiến đấu kiên cường, anh dũng để bảo vệ và giữ vững nền độc lập hôm qua, hôm nay và mai sau”, Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam nói. Người đi dép cao su là một cuộc trình diễn lịch sử đấu tranh của dân tộc Việt Nam bằng nghệ thuật sân khấu.

Đạo diễn Lê Mạnh Hùng thừa nhận, đây là một vở kịch vô cùng khó dàn dựng. Đó là cái khó xét theo thói quen của người làm sân khấu và người xem sân khấu thông thường.

“Kịch về lịch sử nhưng không phải sự kiện lịch sử. Kịch có yếu tố chính trị nhưng không phải vở kịch chính luận. Tác giả đề cao tính biểu tượng của các nhân vật. Tôi suy nghĩ rất lâu trước khi nhận lời. Tôi cảm phục, trân trọng tình cảm của tác giả đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh và người dân Việt Nam. Tôi muốn đồng cảm với tác giả dưới góc nhìn của người nước ngoài đối với dân tộc vùng lên giành tự do”, ông nói.

Nghệ sĩ Minh Hải (thứ ba bìa phải) được chọn thể hiện hình tượng Bác trong vở Người đi dép cao su.

Xác định Người đi dép cao su là vở khó cho nên NGƯT Lê Mạnh Hùng yêu cầu tất cả diễn viên được chọn buộc phải đọc hơn 300 trang kịch bản nguyên tác, sau đó mới tiếp cận phần rút gọn. Ông cũng yêu cầu toàn bộ diễn viên học thuộc lời trước khi bước vào tập vở.

Lựa chọn diễn viên thể hiện hình tượng Bác Hồ không quá khó khăn đối với ê-kíp sáng tạo. Diễn viên Lê Quang Đạo thể hiện Bác thời trẻ, nghệ sĩ Minh Hải thể hiện hình tượng Bác Hồ thời trung niên.

“Minh Hải là một trong những diễn viên được nhiều đạo diễn, nhà hát mời thể hiện hình tượng Bác Hồ vì có vóc dáng, gương mặt, giọng nói khá giống Bác”, NSƯT Xuân Bắc chia sẻ. Nhà hát huy động gần 100 diễn viên tham gia vở kịch, trong đó có những nghệ sĩ nổi tiếng như NSƯT Trịnh Mai Nguyên, Tạ Tuấn Minh, Hoàng Lâm Tùng...

NGUYÊN KHÁNH