Được tặng, nuôi chơi động vật quý hiếm mà không biết có bị xử lý hình sự?

Vừa qua, một người đàn ông ở Nghệ An nuôi và bán gà lôi trắng là động vật quý, hiếm đã bị xử lý. Liên quan sự việc này, một số người dân còn băn khoăn về quy định danh mục động vật quý hiếm được quy định cụ thể như thế nào? Có động vật quý, hiếm nào được phép nuôi và mua bán không? Nếu có, thì có phải xin cấp phép không?

Hay trường hợp được tặng, nuôi chơi động vật thuộc danh mục quý hiếm mà không biết thì có bị xử lý hình sự không? Giữa người nuôi, người bán và người mua động vật quý hiếm phải chịu trách nhiệm hình sự như thế nào?

Về vấn đề này, Bộ Công an cho biết, Danh mục động vật quý, hiếm; Động vật quý, hiếm được phép nuôi và mua bán. Việc xin cấp phép được quy định tại các văn bản sau:

Theo Bộ Công an, việc tặng, cho động vật hoang dã có thể bị xử lý hình sự nếu thuộc trường hợp vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt là các loài nguy cấp, quý, hiếm.

- Công ước quốc tế về buôn bán các loại động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) ký tại Washington D.C ngày 01 tháng 3 năm 1973;

- Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT ngày 24/6/2025 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và môi trường có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 quy định về quản lý loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; nuôi động vật rừng thông thường; thực thi Công ước buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

Cụ thể, Nhóm I: Loài nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại, bao gồm: loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (Nhóm IA: thực vật rừng, Nhóm IB: động vật rừng);

Nhóm II: Loài hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại, bao gồm: Loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (Nhóm IIA: thực vật rừng, Nhóm IIB: động vật rừng).

Đối với loài nhóm IB, IIB, loài động vật quý hiếm khai thác tùy vào mục đích khác nhau như nghiên cứu khoa học và tạo nguồn giống ban đầu, nhập khẩu, xuất khẩu, nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng, trao đổi, mua bán, tặng cho không vì mục đích thương mại, lưu giữ và vận chuyển không vì mục đích thương mại, nuôi vì mục đích bảo tồn, nghiên cứu khoa học, du lịch sinh thái, tạo giống ban đầu cần phải có các loại giấy phép sau: Giấy phép khai thác, biên bản nghiệm thu; Giấy xác nhận mẫu vật khai thác; Giấy chứng nhận kiểm dịch của cơ quan có thẩm quyền; Giấy phép trao đổi, mua bán, tặng, cho thuê mẫu vật do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp; Giấy chứng nhận cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học.

Động vật hoang dã (thuộc Phụ lục I CITES, loài Nhóm IB thuộc Nghị định số 84/2021/NĐ-CP); nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng (Điều 25 Thông tư số 27/2025);

Trường hợp nuôi các loài động vật thuộc các Phụ lục Công ước CITES không có phân bố tự nhiên tại Việt Nam và lần đầu tiên đăng ký nuôi tại Việt Nam phải được Cơ quan Khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản về việc nuôi không làm ảnh hưởng đến sự tồn tại của loài nuôi và các loài khác có liên quan trong tự nhiên.

Nếu được tặng, nuôi chơi động vật thuộc danh mục quý hiếm mà không biết, thì có bị xử lý hình sự không?

Theo Bộ Công an, việc tặng, cho động vật hoang dã có thể bị xử lý hình sự nếu thuộc trường hợp vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt là các loài nguy cấp, quý, hiếm.

Bất kỳ ai có hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ đều có thể bị xử lý hình sự. Hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về "Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm" theo Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Mức phạt cụ thể từ 1 -15 năm tùy thuộc hành vi vi phạm. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị xử phạt tối đa 2 tỷ đồng với cá nhân, 15 tỷ đồng với tổ chức.

Bộ Công an lý giải, tùy theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm mà cơ quan có thẩm quyền áp dụng hình thức xử lý phù hợp theo quy định. Việc tặng, cho động vật hoang dã có thể bị coi là hành vi nuôi, nhốt trái phép.

Nếu hành vi tặng, cho là vô tình và không liên quan đến buôn bán, thu lợi bất chính, và người tặng, cho không biết hoặc không buộc phải biết đó là động vật hoang dã quý, hiếm thì có thể chỉ bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, nếu có yếu tố buôn bán, thu lợi bất chính hoặc người tặng, cho biết rõ đó là động vật hoang dã quý, hiếm thì có thể bị xử lý hình sự.

Minh Ngọc