Eastland – thảm họa được báo trước

Chuyến du lịch thảm khốc

Từ bến tàu trung tâm thành phố Chicago, bang Illinois, Mỹ, thủy thủ đoàn của chiếc tàu du lịch chạy bằng hơi nước Eastland đang tất bật chuẩn bị cho chuyến dạo chơi kéo dài 2 ngày đến hồ Michigan, bang Michigan, Mỹ. Thời điểm ấy, có 2.573 hành khách tập trung tại lối vào cầu cảng, phần lớn là công nhân làm việc cho các công ty ở Chicago, trong đó nhiều nhất là Công ty điện thoại Western Electric.

Tàu Eastland trước lúc xảy ra thảm họa.

7 giờ 20, những hành khách đầu tiên lên tàu với tần suất 50 người mỗi phút. Không lâu sau, một cơn mưa phùn rơi xuống khiến một số phụ nữ có con nhỏ vội vã di chuyển xuống các cabin dưới hầm tàu. Cũng không ít khách đàn ông đứng dựa lan can tàu chờ người thân hoặc bạn bè chưa lên kịp trong lúc trên boong chính, ban nhạc liên tục chơi những bản hòa tấu theo điệu Valse sôi động.

7 giờ 40, tàu Eastland tháo dây neo để rời cảng. Hành khách cuối cùng là Sladkey đưa vé cho nhân viên kiểm soát khi chiếc cầu thang chuẩn bị kéo lên. Ngay lúc đó, một số thủy thủ thấy nước tràn vào hầm máy qua các khe hở. Mất vài phút để xem xét nguyên nhân, họ lên phòng chỉ huy báo cho thuyền trưởng Harry Pedersen trong khi chiếc Eastland vẫn tiếp tục tách khỏi cầu tàu.

Ngược dòng thời gian, sau khi xảy ra thảm họa Titanic, Quốc hội Mỹ đã ban hành quy định, bắt buộc tất cả các tàu du lịch phải trang bị xuồng cứu sinh, chứa được ít nhất 75% hành khách. Đến tháng 3/1915, Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson ký tiếp Đạo luật LaFollette Seaman với nội dung tương tự nhưng chặt chẽ hơn.

Nó đã gây ra nhiều tranh cãi mà cụ thể là Công ty hàng hải Detroit & Cleveland cảnh báo rằng tuyến đường thủy từ Chicago đến 5 hồ lớn là Michigan, Ontario, Huron, Erie và Superior nằm gần biên giới Canada có mực nước rất cạn. Nếu các tàu du lịch phải trang bị số lượng xuồng cứu sinh theo đúng quy định thì khi di chuyển, nó chẳng khác gì “rùa bò”, chưa kể điều nguy hiểm nhất là trọng tâm của nó sẽ bị thay đổi nếu xuồng và bè cứu sinh xếp không đúng cách. Thế nhưng những cảnh báo này không được ai để ý.

Trở lại với tàu Eastland, do nước tràn vào quá nhanh, 7 giờ 48 phút nó nghiêng 45 độ.Trên tàu lúc ấy có 11 xuồng và 37 bè cứu sinh, mỗi chiếc nặng 450kg cộng với 1.500 áo phao, mỗi áo nặng 1,02kg, đủ cho 2.570 hành khách.Hầu hết đặt ở boong trên nhưng không hề có một thử nghiệm nào được thực hiện để xem với trọng lượng như vừa nói, sẽ ảnh hưởng ra sao đến sự ổn định của con tàu.

Và tai họa đã đến. Khi tàu nghiêng, cây đàn piano đặt trên boong trượt xuống, đè chết 2 phụ nữ. Một tủ lạnh khổng lồ đổ sập làm chết thêm 2 người nữa. Họ là những nạn nhân đầu tiên của thảm họa chìm tàu. Ở các boong dưới, nước vẫn ào ạt tràn vào, giết chết những hành khách không thoát ra kịp.

Những người may mắt thoát khỏi Eastland đứng trên thân tàu trong khi những người khác chết đuối dù rất gần bờ.

8 giờ, tàu Eastland chìm theo tư thế nằm nghiêng ở độ sâu 7m. Nó chìm quá nhanh khiến thủy thủ đoàn không kịp thả xuồng cứu sinh, còn hành khách hầu như cũng chẳng ai kịp mặc áo phao. Lúc tàu vừa lật, một số người trèo qua lan can bên mạn phải rồi trượt theo thân tàu xuống nước trong lúc nhiều hành khách khác rơi xuống như những con kiến bị hất ra khỏi cạnh bàn. Mặt sông lúc này dày đặc những nạn nhân trong cơn hoảng loạn. Họ vùng vẫy, kêu khóc, la hét cầu cứu. Cứ vài giây lại có từng nhóm người chìm nghỉm và không bao giờ còn thấy nổi lên nữa. Cũng không ít người bơi giỏi chết vì bị người khác bám vào.

Khi thảm họa xảy ra, xung quanh bến tàu có khoảng 10.000 người đang làm việc. Họ là công nhân của những nhà máy xay xát lúa mỳ, sản xuất nồi hơi, xưởng gỗ, chủ những cửa hàng tạp hóa, buôn bán gia cầm. Nhiều người trong số đó liều mình nhảy xuống cứu nạn còn những người khác ném những tấm ván, thùng gỗ đựng gà, vịt, chim bồ câu, thùng đựng rượu vang… Có vài chiếc thùng rơi trúng đầu nạn nhân nên thay vì là vật cứu sinh, nó lại làm họ chết. Helen Repa, y tá của Công ty Western Electric tình cờ đi ngang bờ sông thì nghe tiếng la hét. Nhìn xuống, cô thấy hàng chục chiếc tàu nhỏ đang xúm quanh chiếc Eastland. Cô kể: “Những người còn sống được đưa lên bờ còn những xác chết được kéo ra theo lối cửa sổ của các cabin…”.

Xế chiều, tất cả mọi thi thể đều được thợ lặn và lính cứu hỏa tìm thấy. Helen Repa kể tiếp: “Phần lớn là phụ nữ và trẻ em. Do thiếu phương tiện, họ phải đặt 2 thi thể lên cùng 1 băng ca. Căn cứ của Trung đoàn xe tăng gần đó biến thành nhà xác. Tử thi được đưa đến bằng mọi phương tiện: Xe chở thư, xe bus, xe chở gia cầm, xe chở lính và cả xe ngựa. Họ đặt xác thành từng hàng, mỗi hàng 85 xác”.

Trước nửa đêm, quá trình nhận dạng bắt đầu. Thân nhân của những người xấu số được phép vào chỗ đặt xác, mỗi lần 20 người. Một số kẻ bất lương nhân cơ hội này cũng chen vào, lấy cắp đồ nữ trang trên xác chết. Chưa hết, nhiều người tò mò muốn xem tận nơi xảy ra thảm họa nên chủ nhân của các con thuyền nhỏ đã ra giá 10 xu để đưa họ ra chỗ tàu chìm.

Không ai phải chịu trách nhiệm

Sáng thứ tư, ngày 28/7, Chicago là thành phố của tang lễ. Rất nhiều những công ty, tiệm buôn, nhà hàng và ngay cả nhà dân đều treo dải băng đen ngay trước cửa mặc dù nhiều nhà không có người chết trong vụ chìm tàu. Công ty Marshall Field & Company cung cấp 39 xe tải và 52 người đào huyệt. Họ làm việc suốt 12 tiếng mỗi ngày nhưng vẫn không thể đáp ứng nhu cầu chôn cất. Chỉ riêng tại nghĩa trang Bohemian, họ đã đào gần 1.500 ngôi mộ.

Trong số những người thiệt mạng có 7 thành viên thuộc gia đình ông George, quản đốc Công ty Western Electric và bà Josephine, vợ ông cùng 5 đứa con, tuổi từ 3 đến 15. Bảy chiếc quan tài màu trắng xếp chồng lên nhau trong thùng xe. Lẽ ra bà Josephine và 5 đứa con không chết nhưng vì chuyến du lịch này do Western Electric đài thọ nên ông George quyết định cho gia đình đi cùng.

Ngày 29/7, danh tính các thi thể đã được xác nhận, ngoại trừ một một cậu bé mang số thứ tự 396. Do chưa biết họ tên nên cảnh sát và nhân viên tẩm liệm tạm gọi cậu là “Little Feller - Cậu nhỏ xấu số”. Khi đưa xác Little Feller đến nhà tang lễ, có 2 đứa trẻ nhận ra cậu bé tên là Willie Novotny, 7 tuổi, bạn của họ. Và bởi vì cha mẹ Willie là ông James và bà Agnes cùng cô con gái 9 tuổi Mamie Novotny đều đã chết trong vụ chìm tàu Eastland nên chẳng còn ai đến nhận diện cậu.

Xác nạn nhân chờ nhận diện nằm xếp lớp sau thảm họa.

Cũng trong ngày 29/7 và kéo dài đến ngày 30, thành phố tiến hành chôn cất cho hơn 1.500 nạn nhân. Khoảng 200 xác được gia đình đưa về, mai táng trong khu đất nhà của họ, những xác còn lại chôn vài ngày sau đó vì phải đợi thân nhân ở xa, chưa đến kịp. Khác với vụ chìm tàu Titanic, các phương tiện truyền thông trên toàn thế giới đều có bài tường thuật, kéo dài hàng tuần lễ thì những cái chết trên tàu Eastland chỉ được một số tờ báo ở Chicago đăng tải.

Vài tiếng sau khi xảy ra thảm họa, thuyền trưởng Harry và kỹ sư trưởng Joseph cùng một số thành viên thủy thủ đoàn bị bắt giam để bảo vệ họ khỏi đám đông giận dữ. 7 cuộc điều tra độc lập được tiến hành dựa trên lời khai của thuyền trưởng, kỹ sư trưởng, thủy thủ đoàn, hành khách còn sống, các chuyên gia hàng hải và các nhân chứng.

Một nhóm thợ lặn cũng thực hiện việc khảo sát xác tàu, bao gồm phòng thuyền trưởng, cabin hành khách, hệ thống bánh lái, nồi hơi... Bản kết luận công bố sau đó cho thấy tàu Eastland bị nghiêng rồi chìm là do cách sắp xếp xuồng và bè cứu sinh không cân đối, dẫn đến trọng tâm của tàu bị lệch. Vì thế lúc tách khỏi cầu cảng rồi vòng trở lại để ra luồng chính, trọng tâm tàu dồn hết về bên trái và điều này đã được chứng minh bằng hiện tượng xảy ra trước khi chìm, toàn bộ phần thân tàu bên phải nổi trên mặt nước.

Luật sư Maclay Hoyne, công tố viên quận Cook, là địa phương nơi xảy ra thảm họa tuyên bố: “Thuyền trưởng Harry Pedersen và thủy thủ đoàn đã làm đúng vai trò, chức trách của mình trong việc lắp đặt các dụng cụ cứu sinh trên tàu Eastland theo luật định Cơ quan đăng kiểm tàu hơi nước thành phố Chicago phải chịu trách nhiệm trực tiếp về thảm họa, trong đó các thanh tra thuộc cơ quan này giữ vai trò chính…”.

Được Tổng thống Wilson cử đến thành phố Chicago, Bộ trưởng Thương mại Mỹ là ông William C. Redfield với sự giúp đỡ của ông Kenesaw Mountain Landis, thẩm phán quận Cook, tiến hành xét xử vụ chìm tàu Eastland trong một phiên tòa cấp liên bang. Tuy nhiên, trái ngược với bản kết luận điều tra, phiên tòa quy lỗi phần lớn thuộc về kỹ sư trưởng Joseph vì đã sai sót trong việc bố trí các khoang dằn đặt ở bên trái tàu Eastland khiến nó bị lật.

Phiên tòa mở đi mở lại, xét xử nhiều lần, kéo dài suốt 24 năm. Cuối cùng kỹ sư trưởng Joseph và thuyền trưởng Hary cùng những người còn lại thuộc thủy thủ đoàn không ai bị truy tố. Tất cả mọi cáo buộc hình sự đều bị bãi bỏ, chủ sở hữu tàu Eastland và Cơ quan đăng kiểm tàu hơi nước Chicago cũng không bị bất kỳ hình thức kỷ luật nào. Bản cáo trạng kết luận nguyên nhân chìm tàu là do “Eastland đã cũ kỹ, lại thêm nặng nề do các biện pháp an toàn sau thảm họa Titanic”.

Về phần dân sự, căn cứ theo Luật Hàng hải Mỹ, chủ sở hữu tàu chịu trách nhiệm hữu hạn đối với giá trị củachiếc Eastland ở mức 46.000 đô la. Thế nhưng dựa trên đơn kiện của công ty cứu hộ được thuê mướn để trục vớt và lai dắt tàu Eastland ra khỏi hiện trường cùng công ty than đã cung cấp nhiên liệu cho tàu Eastland lại được ưu tiên nhận tiền thanh toán. Gia đình các nạn nhân hoặc nhận được rất ít, hoặc chẳng có đồng nào!

Giải thích về lý do tại sao vụ chìm tàu Eastland lại mờ nhạt trong ký ức người Mỹ so với vụ chìm tàu Titanic, Ted Wachholz, chủ tịch Hiệp hội lịch sử thảm họa Eastland nói: “Tàu Titanic lúc ấy có một số chính trị gia, các nhà tài phiệt, tổng giám đốc của nhiều công ty lớn, có các ca sĩ, diễn viên siêu sao trong lúc trên tàu Eastland chỉ gồm những công nhân nghèo. Không ai giàu có hoặc nổi tiếng. Vì thế cái chết của họ như một hạt muối tan trong đại dương…”.

Sau vụ chìm tàu Eastland, các quy định về an toàn hàng hải lại được siết chặt hơn nhưng đáng tiếc thay, con số người chết quá lớn đã khiến chẳng ai còn mặn mà với những chuyến du ngoạn trên hồ. Công ty Marshall Field & Company, nơi sở hữu con tàu định mệnh chỉ cầm cự thêm được một thời gian rồi tuyên bố phá sản.

Vũ Cao (Theo History - Eastland Disaster)