Elon Musk - người kiến tạo tương lai, thiên tài cô độc

Đó là một buổi chiều thứ 6 tại trụ sở của SpaceX ở Hawthorne (California, Mỹ), 3 đứa con của Elon Musk đang quấn lấy anh không rời.

Musk mặc một chiếc T-shirt màu xám, ngồi ghế tựa. Anh không ở trong phòng làm việc riêng, với cánh cửa khép kín mà ngồi một góc trang trí bằng các vật phẩm không gian, những bức ảnh về tên lửa và đồ lưu niệm của Tesla và các công ty khác của mình.

Kế hoạch của Musk là đưa con người lên sinh sống tại các hành tinh khác và Mặt Trăng. Những mục tiêu khác bao gồm thay đổi ngành công nghiệp xe hơi, biến càng nhiều năng lượng hóa thạch thành năng lượng xanh càng tốt, thay đổi cách di chuyển từ thành phố này sang thành phố khác với những đường hầm bất tận, cứu thoát con người khỏi mối nguy của AI.

Musk, 46 tuổi, chưa hoàn thành bất cứ mục tiêu nào trong số trên.

Tuy nhiên, Musk đã làm được một số việc ít người dám nghĩ đến, ít nhất trong 2 lĩnh vực là sản xuất xe hơi và tên lửa, tạo ra những sản phẩm tốt nhất trong ngành đó.

Thật dễ dàng cho ai đó viết ra giấc mơ của mình trên giấy, thậm chí viết thành sách. Nhưng tìm những người viết giấc mơ ra thực tế như Musk thì thật hiếm hoi.

“Musk không phải một robot gửi đến từ tương lai để cứu vớt nhân loại, cũng không phải nô lệ của thung lũng Silicon, người mà cảm xúc bị lấn át hoàn toàn bởi trí thông minh như một chiếc siêu máy tính. 9 tháng tiếp xúc với anh ta, tôi phát hiện ra anh là một người nào đó rất khác với những gì người ta nói”, Mark Seliger của Rolling Stone viết.

New York Times gọi Musk là “doanh nhân thành công và quan trọng nhất thế giới”. Anh là người duy nhất từng khởi nghiệp ở 4 công ty tỷ USD - Paypal, Tesla, SpaceX và Solar City. Nhưng trong tâm trí của mình, Musk không phải doanh nhân. Anh là một kỹ sư, người sáng tạo hay “kỹ thuật viên” như anh tự nhận. Với kỹ năng của một kỹ sư, anh có thể tìm thấy những điểm chưa hoàn chỉnh trong thiết kế, hoàn thiện nó, tạo ra những công cụ làm thay đổi cả thế giới.“Anh ta có thể nhìn mọi thứ rõ ràng hơn bất cứ ai”, Kimbal - em trai của Musk nói. Musk thích đánh cờ khi còn nhỏ. “Đôi khi, những đại kiện tướng có thể nhìn thấy trước 12 nước đi. Trong bất cứ trường hợp nào, Elon có thể nhìn thấy 12 điều trước người khác”.

Những đứa trẻ của anh sẽ sớm rời về nhà mẹ chúng, là vợ cũ của Musk - Justine.

“Tôi vừa chia tay với bạn gái. Tôi thực sự yêu và cảm thấy đau đớn”, anh nói với Rolling Stone thời điểm cuối 2017.

“Cô ấy bỏ tôi, hơn là tôi bỏ cô ấy, tôi nghĩ vậy”. Sau vài phút nói về mối tình này, anh đặt câu hỏi: “Tôi nên hẹn hò với ai? Việc gặp gỡ một ai đó cũng trở nên khó khăn với tôi. Tôi muốn một mối quan hệ lâu dài. Tôi không muốn tình một đêm. Tôi muốn một người bạn đời lâu dài”.

“Ở trong một ngôi nhà lớn, trống rỗng, tiếng bước chân vang vọng mỗi khi bước ra sảnh - không ai ở đó, không ai gối đầu lên vai bạn. Chết tiệt. Bạn sao có thể hạnh phúc trong tình cảnh đó?”.

“Tôi rất sợ cô đơn”.

Musk là một anh hùng, một người có tầm nhìn vĩ đại - mẫu người chỉ xuất hiện vài lần trong một thế kỷ nhưng trong giây phút này, anh ta dường như giống một đứa trẻ bị bỏ rơi.

Có một thứ mà Elon Musk truyền đạt cho mọi cộng sự của mình được gọi là “nguyên lý cơ bản đầu tiên”. Nói một cách dễ hiểu, nếu bạn muốn sáng tạo ra thứ gì đó, hãy bắt đầu từ một nguyên lý cơ bản. Đừng bất chấp ý tưởng, công việc hoặc tiêu chuẩn nào chỉ bởi vì ai đó đang làm điều đó.

Chẳng hạn, nếu muốn làm một chiếc xe tải (như chiếc Tesla Truck), nó phải đủ tin cậy để vận chuyển hàng hóa từ nơi này sang nơi khác. Bạn phải đảm bảo một số nguyên tắc vật lý. Những thứ khác đều có thể thương lượng, kể cả quy định của chính quyền. Bạn không nên nghĩ mình sẽ sáng tạo ra chiếc xe tải hoàn toàn mới, mà phải là tạo ra chiếc xe tốt nhất, bất kể việc nó giống hoặc khác so với những chiếc ra đời trước đó.

Kết quả của suy nghĩ này là Musk luôn nhìn sự việc một cách trực tiếp hơn bất cứ ai trong những ngành mà ông tham gia.

“Tôi từng bị gọi là kẻ lừa đảo và làm những việc điên khùng” - Musk nói về những ngày đầu khi thành lập Tesla. “Nhưng tôi đã cho ra đời những chiếc xe, và bạn có thể lái nó. Nó là sự thật. Nó tuyệt vời. Bạn có thể từ chối được không?”.

Hôm 6/2, Musk phóng thành công tên lửa mạnh nhất thế giới mang tên Falcon Heavy, giúp Space X bỏ xa các đối thủ bám đuổi trong cuộc chơi khám phá không gian như Blue Origin của Jeff Bezos hay Virgin Galactic của Richard Branson.

Không những thế, Falcon Heavy còn đem theo một chiếc Tesla Roadster, mẫu xe thể thao mui trần vừa ra mắt của Tesla. Musk từng nói nếu đã không đem thì thôi, ông muốn đem lên không gian thứ gì đó để cả thế giới phải nhớ về. Những thước phim, tấm ảnh chụp từ chiếc Roadster với một mô hình người ngồi bên trong đang gây sốt trên toàn thế giới. Video trực tiếp màn phóng tên lửa này thu hút 2,3 triệu lượt xem cùng lúc trên YouTube.

Theo Musk, cá tính của mỗi người hình thành 80% là do tự nhiên, 20% là do nuôi dưỡng. Điều này đồng nghĩa, nếu muốn hiểu Musk của tương lai, bạn cần hiểu quá khứ của anh ta, bao gồm cả việc sợ sự cô đơn.Trong khoảng 8 năm đầu (hoặc tương đương) của cuộc đời, Musk sống chung với mẹ (Maye - một người mẫu) và bố (Errol - một kỹ sư) tại Nam Phi. Ông hiếm khi gặp 2 người họ.

“Tôi gần như không có sự chăm sóc của bố mẹ hoặc thứ gì đó tương tự”, Musk hồi tưởng. “Tôi chỉ có một người giữ nhà, người làm công việc đảm bảo tôi không phá hỏng mọi thứ. Bà ta không hề trông nom tôi. Tôi làm những vật liệu nổ, đọc sách, làm tên lửa và những thứ có thể giết mình. Tôi không thể tin đến giờ bàn tay mình vẫn còn lành lặn”, ông đưa bàn tay lên và nói. “Tôi được nuôi dưỡng bởi những cuốn sách”.

“Một trong số đó giúp lý giải về thế giới mà Musk đang xây dựng, đặc biệt series Foundation của Isaac Asimov. Cuốn sách nói về công việc của người có tên Hari Seldon, người phát minh ra phương pháp khoa học dự đoán tương lai. Ông ta nhìn trước được thời kỳ tăm tối của 30.000 năm nữa đợi con người và tạo ra cách đưa các châu lục tới hành tinh xa xôi để định cư.

“Bài học tôi rút ra là chúng ta nên hành động ngay để đảm bảo về một nền văn minh lâu dài, tránh để cho thời kỳ đen tối đó xảy ra, nếu có”.

Khi có suy nghĩ đó, Musk mới 10 tuổi và tự rơi vào thời kỳ đen tối của riêng mình.

Khi cha mẹ ly hôn vào 2 năm trước, ông và 2 cậu em sinh đôi - Kimbal và Tosca - ở với mẹ. “Tôi thấy tiếc cho bố mình vì cả 3 chúng tôi đều ở với mẹ. Ông ta có vẻ buồn, cô đơn và tôi nghĩ ‘tôi có thể làm bạn đồng hành với ông ấy’”.

“Lúc đó, tôi không hiểu ông ấy là hạng người nào. Đó không phải ý tưởng hay”.

Theo Musk, Errol là một người có IQ cực cao, “một kỹ sư siêu thông minh”, và có lẽ là người trẻ nhất nhận bằng kỹ sư chuyên nghiệp tại Nam Phi. Khi Elon đến sống với ông này tại Lone Hill, ngoại ô Johannesburg, Errol thường tìm cách kiếm tiền trong thế giới của những mỏ ngọc lục bảo.

“Tôi giỏi về gia công có lẽ là nhờ thừa hưởng từ ông ấy”, Musk nói. “Những thứ cực kỳ khó khăn với người khác lại rất dễ dàng với tôi. Đôi lúc tôi nghĩ mọi thứ thật rõ ràng. Lẽ ra tất cả mọi người đều phải biết”.

Musk nói cha mình là một con quỷ. Ông ta không bạo hành anh, ít nhất là từ khi anh có nhận thức, nhưng tất cả những việc tồi tệ nhất, xấu xa nhất, ông ta đều từng làm. Anh không chia sẻ cụ thể. Tuy nhiên, anh đã khóc khi nói về cha mình. Giọt nước mắt đó nhanh chóng biến mất và Musk trở về vẻ mặt của một người vô cảm.

Khoảng thời gian đi học của Musk cũng tồi tệ không kém lúc ở nhà. “Trong một thời gian dài, tôi luôn là đứa nhỏ nhất trong lớp, lại lớn chậm. Những băng nhóm trong trường luôn ‘xử’ tôi”.

Musk tất nhiên không chịu ngồi im. Anh học karate, judo, vật. Đến năm 16 tuổi, anh cao 1m82. “Tôi bắt đầu trả đòn, không khoan nhượng, như những gì chúng làm với tôi”.

Khi anh “chiến” với một người to lớn nhất trường và hạ gục người này bằng một cú đấm, Musk thấy anh không bao giờ còn bị bắt nạt nữa.

Đến khi 17 tuổi, Musk rời đại học và chuyển sang Canada - quê hương của mẹ anh - sinh sống. Sau đó, anh mang theo cả mẹ, em trai và em gái mình theo. Cha của Musk không mong muốn những điều tốt đẹp đến với anh khi đó.

Sau khi Musk thành công, cha của anh thậm chí nhận công rằng đã giúp đỡ anh, đến mức thậm chí nó được liệt kê trên trang Wikipedia về Elon Musk. “Ông ta khẳng định cho một số tiền lớn để tôi và em trai mình mở công ty đầu tiên (Zip2, cung cấp hướng dẫn du lịch trong thành phố, và cung ứng báo). Điều này không đúng. Chúng tôi trả tiền học bằng học bổng, các khoản vay và làm 2 việc cùng lúc. Tiền vốn chúng tôi có được để mở công ty là từ một nhóm đầu tư nhỏ ở thung lũng Silicon”.

Musk trang trí bàn làm việc bằng các hồi ức. Tại mỗi công ty, bàn làm việc của ông đều có đầy đủ sản phẩm từ những gì do mình làm ra. Ông thu về 22 triệu USD từ việc bán công ty đầu tiên, Zip2, sử dụng gần hết để lập lên X.com (sau này là PayPal). Với 180 triệu USD (sau thuế) từ vụ bán PayPal, ông lập ra SpaceX với 100 triệu USD, đổ 70 triệu USD cho Tesla, 10 triệu USD cho Solar City, gần như không giữ lại đồng nào.

Một trong những hiểu lầm lớn nhất của thế giới là coi ông như một phiên bản Tony Stark ngoài đời thực, hoặc Steve Jobs phiên bản thứ 2. Khi được chụp ảnh và yêu cầu mặc một chiếc áo cổ lọ thương hiệu giống Steve Jobs, anh nói: “Tôi sẽ chết vì chiếc áo đó mất. Cho đến hơi thở cuối cùng, tôi sẽ cố ném nó đi càng xa càng tốt”.

Vậy Musk là một người thế nào?

“Tôi cố gắng làm những điều có ích”, anh lý giải. “Đó là niềm cảm hứng lớn lao. Có ích ở đây nghĩa là có giá trị với xã hội. Chúng giúp con người sống tốt hơn, tương lai tốt hơn. Tôi nghĩ mọi người đều nên cố gắng làm cho tương lai tốt hơn”.

Khi được hỏi về định nghĩa “tốt hơn”, Musk giải thích: “Sẽ tốt hơn nếu chúng ta hạn chế hiệu ứng ấm lên toàn cầu, làm sạch không khí ở các thành phố”.

Đó là lý tưởng của Musk. Không ít người có ý tưởng tương tự nhưng số người đưa ra hành động thiết thực, hiệu quả như ông rõ ràng không nhiều. Hãy nghĩ về những cái tên nổi tiếng nhất thế giới này trong một thế kỷ qua. Họ phát triển hệ điều hành, thiết bị, website hoặc mạng xã hội.

Thứ họ suy nghĩ trong đầu là: Làm cách nào tôi biến công ty mình trở thành trung tâm trong thế giới của người dùng? Những công ty như Facebook, Twitter sử dụng hàng loạt thủ thuật để gây nghiện đối với người dùng.

Nếu nhân viên của mình đưa ra những ý tưởng như vậy, anh sẽ nhìn họ như thể họ là một kẻ điên. Anh say sưa nói về việc thành lập những khu định cư trên Mặt Trăng, biến các quả tên lửa thành một công cụ di chuyển đến bất cứ thành phố nào trong một giờ đồng hồ, thứ ông gọi là dịch chuyển “từ Trái đất đến Trái Đất”.

Nếu theo dõi Elon Musk, bạn sẽ biết nỗi sợ lớn nhất của anh là gì. Musk luôn nói rằng một ngày nào đó, trí tuệ nhân tạo sẽ lấn át, thậm chí hủy diệt loài người. Anh tin rằng nó nguy hiểm hơn cả chiến tranh hạt nhân và sẽ tạo ra chiến tranh thế giới thứ III.

Từ đó mới có chuyện Musk thành lập nên 2 công ty mà nhiều người tin rằng có sứ mệnh trái ngược nhau: Neuralink và OpenAI.

OpenAI là một công ty phi lợi nhuận, ra đời với nhiệm vụ hạn chế tối đa sự nguy hiểm của AI trong khi Neuralink tìm cách đưa công nghệ vào trong não người để tạo ra con người có trí tuệ của máy tính.

Nếu coi 2 ý tưởng này là trái ngược, bạn cần nghĩ lại. Neuralink cho phép não người theo kịp cuộc đua về trí thông minh với AI. Máy móc không thể thông minh hơn con người nếu chúng ta có mọi thứ chúng sở hữu, cộng thêm bộ óc của mình.

Mặc dù vậy, anh tin rằng cơ hội thành công của mình chỉ từ 5 đến 10%.

Thành Duy
Đồ họa: Như Ý