Gạo giả len lỏi thị trường, làm tổn hại giá trị thương hiệu gạo Việt

Thông tin từ Công an TP. Hà Nội ngày 29/5 cho thấy, cơ quan chức năng đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can với 4 đối tượng liên quan đến đường dây sản xuất, buôn bán gạo giả. Chỉ riêng trong vụ án này, gần 6 tấn gạo giả, hơn 38.000 bao bì các loại và thiết bị dập bao giả đã bị thu giữ. Ước tính các đối tượng đã tiêu thụ trái phép 17,3 tấn gạo giả ra thị trường.

Phát hiện nhiều vụ giả thương hiệu gạo

Đáng lo ngại, các loại gạo bị làm giả chủ yếu mang thương hiệu ST25, dòng gạo từng được vinh danh là “ngon nhất thế giới” và là đại diện nổi bật cho nông sản Việt Nam trên trường quốc tế. Không chỉ giả mạo bao bì, logo như “Gạo Ông Cua”, nhiều sản phẩm còn bị phát hiện có dấu hiệu tẩy trắng, tạo mùi thơm bằng hóa chất, thậm chí phun chất chống mốc để kéo dài thời gian bảo quản.

Thương hiệu gạo ST25 bị làm giả.

Thực trạng này không còn mang tính cá biệt. Từ tháng 4/2024 đến nay, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội đã phát hiện nhiều cơ sở vi phạm tương tự trên địa bàn Hoàng Mai, Hai Bà Trưng, Hoài Đức. Hàng nghìn bao bì, tem chống hàng giả và phương tiện làm hàng giả đã bị thu giữ.

Không riêng Hà Nội, nhiều địa phương như TP.HCM, Long An, Đồng Tháp, An Giang cũng từng phát hiện việc sử dụng các hóa chất bảo quản không đúng quy chuẩn như hydrogen peroxide, formaldehyde hay deltamethrin trong quá trình bảo quản gạo. Đây là những chất có thể gây tổn thương gan, thần kinh và làm tăng nguy cơ ung thư nếu tồn dư vượt mức cho phép.

Dưới góc nhìn kinh tế, hậu quả của nạn gạo giả không chỉ dừng lại ở quyền lợi người tiêu dùng bị xâm phạm hay sức khỏe cộng đồng bị đe dọa. Nghiêm trọng hơn, vấn nạn này có thể khiến chuỗi giá trị ngành gạo, từ sản xuất, chế biến, xuất khẩu, bị phá vỡ do mất niềm tin thị trường.

Gạo Việt, đặc biệt là các dòng gạo thơm chất lượng cao như ST25, hiện chiếm ưu thế tại nhiều thị trường cao cấp. Nhưng việc hàng giả trà trộn tràn lan sẽ khiến người tiêu dùng khó phân biệt thật – giả, từ đó đặt lại nghi ngờ về chất lượng của cả ngành. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tiêu thụ nội địa mà còn làm giảm uy tín hàng Việt trên các thị trường quốc tế vốn ngày càng khắt khe về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho rằng, các sản phẩm giả hiện nay ngày càng tinh vi, từ bao bì, mã vạch đến địa chỉ sản xuất đều được làm giả hoàn chỉnh. Điều này khiến người tiêu dùng khó nhận biết và vô hình trung trở thành nạn nhân trong một thị trường thiếu kiểm soát.

Để giải quyết tận gốc vấn đề, giới chuyên gia nhận định cần sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng chức năng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý chính sách. Trước mắt, cần áp dụng các chế tài hình sự nghiêm khắc hơn đối với hành vi làm giả thực phẩm, đặc biệt với nhóm mặt hàng thiết yếu như gạo. Việc khởi tố vụ án hình sự như tại Hà Nội vừa qua là bước đi đúng hướng, nhưng chưa đủ để răn đe nếu không có hệ thống hậu kiểm thường xuyên, hiệu quả.

Về lâu dài, ngành gạo Việt cần ứng dụng mạnh mẽ công nghệ blockchain và mã QR trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đồng thời xây dựng cơ chế xác thực thương hiệu riêng biệt cho các dòng gạo cao cấp. Cùng với đó, tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về cách phân biệt hàng thật - giả là điều không thể thiếu.

Nguy cơ mất niềm tin người tiêu dùng

Chia sẻ cùng VnBusiness trước thực trạng trên, ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam, trăn trở: Trên thị trường tình trạng gạo giả của nhiều nhãn hiệu nổi tiếng diễn ra khá phổ biến, như gạo ST25, gạo Nàng Thơm Chợ Đào, gạo Đài Thơm 8, gạo Dự hương 8,... Nếu không giải quyết được triệt để, chúng ta sẽ còn loay hoay hoài câu chuyện ăn gạo không thương hiệu, không truy xuất nguồn gốc, không có sự lựa chọn.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam.

Theo ông Tùng, thông thường, sẽ có mấy cách thức bị làm giả, gồm làm giả nhãn mác bao bì của các DN gạo mà họ đã xây dựng thương hiệu uy tín trên thị trường. Thứ hai, là giả chất lượng loại gạo mang tên giống gạo đó. Thứ ba là vẫn lấy hạt gạo của tên giống đó nhưng tự ý pha trộn với chất lượng khác nhau.

Như vậy, khi được tiêu thụ trên thị trường sẽ làm mất niềm tin của người tiêu dùng trong nước đối với một loại gạo ngon hoặc một thương hiệu gạo tốt đã được xây dựng kỳ công và tốn rất nhiều công sức của DN, cơ quan quản lý từ nhiều năm trước đó.

“Tôi cũng muốn nói thêm, tình trạng các DN Việt Nam cạnh tranh lẫn nhau để làm giảm giá gạo của mình xuống, điều đó cũng gây hại chung cho quốc gia, sau đó là làm thiệt hại nhiều tới các DN đi đầu trong việc xây dựng thương hiệu và cuối cùng là gây hại cho người nông dân, bởi khi đã mất niềm tin thì người dùng sẽ không thích và không ăn nữa thì mức độ tiêu thụ sẽ giảm, gây thiệt hại chung với nhiều người”, ông Tùng nhấn mạnh.

Rộng hơn, về thị trường quốc tế, tình trạng gạo giả sẽ làm giảm giá trị gạo Việt Nam và sẽ rất khó để chúng ta có thể cạnh tranh khi có các loại gạo cùng chất lượng trên thị trường.

Ông Lê Thanh Tùng phân tích, tình trạng gạo giả trên thị trường để lại mức độ ảnh hưởng rất lớn. “Chúng ta có 2 thị trường gạo để tiêu thụ, đó là thị trường xuất khẩu giúp đem về ngoại tệ cho quốc gia; thứ hai là cung cấp cho thị trường trong nước với 100 triệu dân ở khắp các vùng miền. Nếu tình trạng gạo giả và gạo kém chất lượng còn diễn ra thì công sức của địa phương, nông dân, các DN gạo tiên phong trong việc xây dựng thương hiệu sẽ không được ghi nhận, khiến họ nản lòng” – ông trăn trở.

Từ một nước nhập khẩu, Việt Nam đã trở thành quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới, được tổ chức lương thực thế giới (FAO) xếp hạng là quốc gia đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

Trong hơn 30 năm qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã và đang từng bước xây dựng thương hiệu gạo với các nền tảng khác nhau, về giống, quy trình canh tác, thị trường, vệ sinh an toàn thực phẩm…

Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam cho rằng, câu chuyện xây dựng thương hiệu gạo Việt đã được đặt ra từ rất lâu, tuy nhiên, khi mà trên thị trường tình trạng gạo giả còn chưa được giải quyết triệt để thì việc tiêu thụ gạo tại chính các siêu thị, chợ cũng như các đại lý trong nước sẽ bị chững, niềm tin với chính người tiêu dùng sẽ bị mất đi, như vậy là chúng ta đang đi ngược lại chủ trương của quốc gia.

Hồng Hương