Gấu nhỏ nhất thế giới và thuyết âm mưu ở Trung Quốc

Sự quan tâm của công chúng đối với gấu chó, một trong những loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất ở châu Á, đã tăng vọt sau khi xuất hiện đoạn video cho thấy một con gấu tên là Angela trong vườn thú Hàng Châu ở miền đông Trung Quốc đứng thẳng trên một tảng đá và vẫy chân.

Đoạn video đã gây ra một cuộc tranh luận toàn cầu về ngoại hình giống người một cách kỳ lạ của con gấu, đến nỗi các thuyết âm mưu bắt đầu nổi lên rằng Angela thực sự là một người mặc trang phục gấu.

Gấu chó Angela trong vườn thú Hàng Châu đang trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu. Ảnh: Vườn thú Hàng Châu.

Kể từ đó, các chuyên gia đã bác bỏ thuyết âm mưu đó, cho rằng sự hiểu lầm một phần là do ít người biết đến loài gấu chó - loài có số lượng trong tự nhiên giảm từ 2.500 xuống còn 1.000.

Nhiều nhà bảo tồn động vật hoang dã nói với CNN rằng giờ đây họ hy vọng tất cả sự chú ý xung quanh Angela sẽ giúp nâng cao nhận thức về hoàn cảnh của gấu chó. Chúng phải đối mặt các mối đe dọa bao gồm phá rừng và săn trộm để buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.

Gấu chó cũng thường được nuôi để lấy mật để sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc.

Nhà sinh vật học hoang dã Wong Siew Te, người sáng lập Trung tâm Bảo tồn Gấu chó Bornean (BSBCC) ở Malaysia, nhận định: “Chúng là một trong những loài gấu ít được biết đến nhất trên thế giới – một loài bị lãng quên”.

Wong đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu, cứu hộ và phục hồi chức năng gấu chó. Ông nói: “Những chú gấu chó cuối cùng cũng có thời điểm được chú ý. Có rất nhiều điều đáng yêu về chúng mà nhiều người không biết và chúng đóng vai trò sinh thái quan trọng. Chúng đang bị đe dọa bởi con người và cần sự quan tâm và nhận thức toàn cầu nhiều hơn để cứu lấy loài này”.

Clip về gấu chó Angela bị nghi là do người mặc trang phục gấu. Video: Vườn thú Hàng Châu/Wion.

Gấu chó được tìm thấy chủ yếu trong các rừng mưa nhiệt đới ở khu vực Nam Á và Đông Nam Á, bao gồm Ấn Độ, Bangladesh, Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam.

Sức hút của các vườn thú

Kể từ khi video về Angela lan truyền trên internet, vườn thú ở nhiều quốc gia trên thế giới đã báo cáo về làn sóng quan tâm đến loài gấu này, loài có nguồn gốc từ Đông Nam Á và được đặt tên theo các mảng màu vàng, cam, hổ phách hoặc kem hình lưỡi liềm trên ngực chúng.

Vườn thú Hàng Châu báo cáo lượng du khách đến chuồng gấu chó của họ tăng 30% sau khi các video lan truyền. Một nữ quản lý tại Vườn thú Taronga ở Sydney, Australia, nói với CNN hồi tuần trước rằng, “tất cả là về gấu chó”.

Bà nói: “Chúng là loài gấu ít được biết đến hơn… và dễ bị tổn thương và có nguy cơ tuyệt chủng. Với tất cả sự chú ý của giới truyền thông xung quanh (các video về gấu chó), chúng tôi có cơ hội tốt để tự giáo dục thêm về việc cứu loài này”/

Sở thú Taronga không đơn độc. Đồng tình với video lan truyền, Sở thú Singapore đã chia sẻ cảnh quay về những chú gấu chó của chính họ và xác nhận rằng chúng “rất thật”.

Afiqah Nasir, một bà mẹ hai con đã đến thăm Sở thú Singapore vào ngày 4/8, nói với CNN rằng các video đã khiến hai con cô thích thú và khơi dậy sự tò mò của chúng. “Chúng tôi ở đây vì điều đó”, cô nói.

“Bây giờ họ biết rằng đây là những con gấu thực sự được gọi là gấu chó và không phải là giả tạo, giống như những người mặc trang phục khủng long bạo chúa T-rex”, Giám đốc bảo tồn Bosco Chan tại Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới (WWF) ở Hong Kong, Trung Quốc, nói.

Điều quan trọng hiện nay là “tăng cường bảo vệ gấu chó trong tự nhiên” và ngăn chặn việc buôn bán bất hợp pháp các bộ phận cơ thể của chúng. “Gấu chó cực kỳ hiếm và sắp tuyệt chủng. Phải bảo vệ nghiêm ngặt môi trường sống trong rừng của chúng, nơi mà sự tàn phá của việc trồng cây công nghiệp như cây cọ dầu, cây cao su… quy mô lớn vẫn tràn lan”, ông Chan nói.

Một con gấu chó bên trong Trung tâm cứu hộ gấu Việt Nam, ở Vườn quốc gia Tam Đảo, ở Vĩnh Phúcngày9/7/2019. Ảnh: EPA.

Gấu chó có chiều dài khoảng 1,2 m, chiều cao khoảng 0,7 m, do đó chúng là loài nhỏ nhất của họ Gấu. Chúng có đuôi ngắn, khoảng 3-7 cm và trung bình nặng không quá 65 kg. Ăn đêm là chủ yếu, gấu chó thích tắm nắng hay nghỉ ngơi về ban ngày trên các cành cây to cách mặt đất khoảng 2-7 mét.

Mặt t rái của sự nổi tiếng

Ngoài việc bị nhầm là người mặc trang phục hóa trang, gấu chó đôi khi cũng bị nhầm là chó lớn do kích thước của chúng.

Gấu chó cao khoảng 71 cm và nặng từ 25 kg đến 65 kg. Kích thước tương đối nhỏ khiến chúng trở thành mục tiêu của nạn buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.

Chuyên gia về gấu Dave Garshelis, Chủ tịch Nhóm Chuyên gia về Gấu của IUCN SSC, cho biết gấu con đặc biệt dễ thương, ngoan ngoãn và có thể dễ dàng thuần hóa so với những con gấu lớn hơn và hung dữ hơn.

Ông nói: “Việc săn trộm đã leo thang trong những năm gần đây nhưng gấu chó cũng bị đe dọa bởi hoạt động buôn bán thú cưng”.

Ông Garshelis, lưu ý sĩ quan thực dân Anh Thomas Stamford Raffles (người thiết lập một bến cảng của Anh ở Singapore năm 1819, mở ra lịch sử hiện đại của đảo quốc này), được cho là đã nuôi một con gấu chó từ Indonesia làm thú cưng trong hai năm.

Vài thế kỷ sau, các trường hợp nuôi gấu làm thú cưng tiếp tục xuất hiện trên phương tiện truyền thông. Năm 2019, một con gấu chó còn sống được phát hiện trong một căn hộ ở Kuala Lumpur, Malaysia.

Con gấu được nhà chức trách chú ý sau khi những người hàng xóm nghe thấy nó kêu khóc và thò chân ra ngoài cửa sổ. Người chủ tuyên bố đã nhầm con gấu “với một con chó” và bị tòa án phạt 6.000 đô la.

Một người phụ nữ khác bị truy tố vì giữ một con gấu chó trong nhà của mình ở Singapore vào năm 1993. Người này đã bị chính quyền phạt 2.000 đô la và con vật bị tịch thu.

Ông Garshelis có “cảm xúc lẫn lộn” về sự nổi tiếng mới của loài gấu chó. Ông lo ngại điều đó có thể khuyến khích mọi người nuôi chúng như thú cưng và nghi ngờ điều đó sẽ dẫn đến những nỗ lực bảo tồn có ý nghĩa.

Ông nói: “Tất cả những gì hầu hết mọi người biết được là gấu chó thường đứng, có làn da nhăn nheo và thậm chí có vẻ như đang vẫy chân. Trên thực tế, việc này có thể khiến mọi người coi chúng là vật nuôi. Có thể có một sở thú nhỏ ở đâu đó đang tìm mua một con gấu chó để thu hút nhiều khách tham quan hơn”.

Liệu các video lan truyền có thực sự giúp cứu vớt những chú gấu chó tuyệt vời này hay không. Ảnh: AP.

Vì gấu chó không ngủ đông, nên chúng có thể sinh đẻ quanh năm sau khi mang thai khoảng 96 ngày. Chúng thông thường đẻ hai con với trọng lượng khi sinh khoảng 280-340 gram. Gấu trưởng thành sau 3-4 năm, và có thể sống đến 28 năm trong điều kiện nuôi nhốt.