GDĐH loay hoay để đỡ khổ, đỡ khó, đỡ nghèo chứ chưa thấy nhiều con đường bứt phá
Với một cơ sở giáo dục đại học mà chúng ta áp dụng các quy định như các cơ sở sự nghiệp công lập khác thì rất khó để các trường tự chủ.
Tại Hội thảo Giáo dục năm 2023: “Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học” do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, với chủ đề về vấn đề thể chế, chính sách để nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đây là một khía cạnh quan trọng góp phần vào việc phát triển giáo dục đại học.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại Hội thảo.
Có thể nói, nhìn chung giáo dục đại học của chúng ta đang trong trạng thái phát triển rất giàu sức sống với một số lượng sinh viên tương đối ổn định, khoảng trên 500.000 sinh viên/năm, đội ngũ giảng viên cũng có phần tăng lên về số lượng và cải thiện về học hàm, học vị.
Về xếp hạng đại học cũng đạt được những kết quả tốt, có một số trường vào top 1.000 trường đại học thế giới theo một số bảng xếp hạng uy tín.
“Tuy nhiên, chúng ta thấy rằng, tốc độ phát triển đó có thể nói là chậm, chưa có sự bứt phá trong phát triển giáo dục đại học”, Bộ trưởng chia sẻ.
Bộ trưởng cho hay, chúng ta đang kỳ vọng đất nước phải phát triển bứt phá, một nền kinh tế phát triển với tốc độ cao để đưa quốc gia thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình và kỳ vọng một vài chục năm sau có thu nhập khá.
Cái cần ở hệ thống giáo dục đại học tại thời điểm này, thập kỷ này và bối cảnh này là sự bứt phá. Nhưng hôm nay, chúng ta vẫn cảm giác đang loay hoay trong vấn đề làm thế nào để các trường đại học tồn tại được, đỡ khổ, đỡ khó, đỡ nghèo chứ chưa nhìn thấy nhiều con đường để bứt phá.
Về vấn đề chất lượng giáo dục đại học, Bộ trưởng cho rằng, phải bàn vấn đề lớn hơn là làm thế nào để các trường đại học phát triển bứt phá. Chỉ có phát triển mới đem lại chất lượng, còn cứ loay hoay ứng phó với sự tồn tại thì chất lượng sẽ là một câu chuyện vô cùng khó.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu ra một số vấn đề với giáo dục đại học hiện nay.
Đối với hệ thống các trường đại học công, dứt khoát muốn có cải thiện để bứt phá thì vừa phải huy động về phía xã hội, doanh nghiệp một cách mạnh mẽ nhưng cũng phải có đầu tư mang tính bứt phá, đột biến.
Đến khi đầu tư rồi, việc sử dụng nguồn đầu tư như thế nào lại là một câu chuyện nữa. Bộ trưởng nhấn mạnh tới nguồn lực đầu tư, cách thức đầu tư để tạo ra hiệu quả và nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
Toàn cảnh Hội thảo.
Về thể chế, Bộ trưởng cho biết hiện cũng đang có một số vướng mắc. Có thể nói tự chủ là một thuộc tính của đại học, cần có và đương nhiên phải có.
Hiện nay, những quy phạm pháp luật mở đường cho tự chủ giáo dục đại học chưa có được một sự đồng bộ. Với một cơ sở giáo dục đại học mà chúng ta áp dụng các quy định như các cơ sở sự nghiệp công lập khác thì rất khó để các trường tự chủ.
Các nhà khoa học ở trong các trường cũng là viên chức. Chế tài của Luật viên chức thì để tự chủ rất khó, mà tầng lớp trí thức, những nhà khoa học lại cần một sự tự chủ rất cao để sáng tạo, để thể hiện hết trách nhiệm của mình.
Bộ trưởng cho biết, vấn đề về viên chức, về quản lý tài sản công, về sở hữu trí tuệ, … còn vướng mắc trong hành lang pháp lý để thực hiện tự chủ đại học. Cần phải tạo một hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ để thực hiện được tự chủ đại học đầy đủ, có chiều sâu.
Để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, để mở đường cho kinh tế phát triển, chúng ta đã thực hiện sửa nhiều luật. Tuy nhiên, có lẽ cũng cần thiết tính đến việc làm một luật sửa nhiều luật, để tránh những chồng chéo trong hệ thống hành lang pháp lý hiện nay.
Bộ trưởng cho rằng, nên lấy tâm điểm là tự chủ đại học và rà soát xem những vấn đề nào là điểm nghẽn, là chồng chéo, cản trở, mâu thuẫn để tháo gỡ, sửa đổi luật, để các luật khác, quy định khác có thể mở đường cho tự chủ đại học. Đã đến lúc cần có một đột phá về mặt thể chế, mở đường cho tự chủ đại học.
