GDNN vươn tầm thế giới: Từ chính sách đến chất lượng thực tiễn

Sinh viên Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn trong giờ thực hành kỹ thuật ôtô. Ảnh: M.Tùng

Dự thảo chương trình hành động của Ban Chấp hành Trung ương Đảng thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV đặt ra nhiệm vụ: Phát triển một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp, ngành, nghề đào tạo đạt trình độ tương đương với khu vực và thế giới.

Theo các chuyên gia giáo dục, để các cơ sở GDNN và các ngành nghề đào tạo tại Việt Nam đạt trình độ tương đương với khu vực và thế giới đòi hỏi sự đồng bộ từ chính sách, tư duy xã hội đến việc triển khai tại từng cơ sở đào tạo.

Cải cách toàn diện, lấy thị trường lao động làm thước đo

Ông Trần Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM cho rằng, để xây dựng nền giáo dục hiện đại, ngang tầm thế giới, Việt Nam phải thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ trọng tâm.

Thứ nhất, đó là nâng cao chất lượng giáo dục đại học, không chỉ về quy mô mà còn về chất lượng giảng dạy, nghiên cứu khoa học, đổi mới phương pháp và áp dụng công nghệ. Song song đó, phải phát triển mạnh mẽ hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Ông Tuấn nhấn mạnh, GDNN chính là trụ cột cung cấp nguồn nhân lực có tay nghề cao cho các ngành nghề mũi nhọn, đáp ứng trực tiếp nhu cầu phát triển kinh tế quốc gia.

Yếu tố hiện đại trong bối cảnh mới, theo ông Tuấn, còn đòi hỏi một cuộc cải cách giáo dục toàn diện. Chương trình giảng dạy phải vượt ra khỏi việc truyền thụ kiến thức cơ bản để tập trung phát triển năng lực tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng làm việc nhóm và kỹ năng lãnh đạo cho người học.

Ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM cùng học sinh.

Tuy nhiên, mấu chốt quan trọng nhất để giáo dục ngang tầm khu vực và thế giới chính là sự liên kết chặt chẽ với nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Nền giáo dục cần phải được thiết kế sao cho có thể kết nối trực tiếp với nhu cầu của thị trường lao động trong khu vực và thế giới. Điều này đòi hỏi sự hợp tác thực chất với các doanh nghiệp, các tổ chức quốc tế ngay từ khâu thiết kế chương trình học, tổ chức thực tập và bảo đảm cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

Để các cơ sở GDNN Việt Nam thực sự vươn tầm, ông Tuấn đề xuất một lộ trình cụ thể. Trước hết, cần đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, trang thiết bị và xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, liên tục cập nhật kỹ năng mới theo xu hướng công nghệ.

Tiếp đó là đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Việc này không chỉ giúp sinh viên học hỏi từ các nền giáo dục tiên tiến mà còn giúp chuẩn hóa các chứng chỉ nghề nghiệp. Khi có chứng chỉ được quốc tế công nhận, người lao động Việt Nam mới có thể tự tin làm việc tại các quốc gia trong khu vực và thế giới.

Sinh viên trường cao đẳng tại Lễ khai giảng năm học 2025 - 2026.

Các chương trình đào tạo cần nhắm thẳng vào nhu cầu của thị trường lao động quốc tế, đặc biệt là các ngành công nghệ cao như công nghệ thông tin, tự động hóa, năng lượng tái tạo, thậm chí là đào tạo những ngành nghề mà các quốc gia khác đang thiếu hụt nhân lực.

"Mặc dù, Việt Nam đã có nhiều chính sách đổi mới mạnh mẽ, việc thực hiện đồng bộ vẫn còn nhiều thách thức. Chúng ta cần một chiến lược dài hạn và đặc biệt nhấn mạnh sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo và các doanh nghiệp. Cần có chính sách cụ thể để hỗ trợ các trường hợp tác với các doanh nghiệp lớn, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao, để xây dựng chương trình đào tạo đáp ứng đúng nhu cầu thực tế", ông Tuấn nhấn mạnh.

Bốn trụ cột để hội nhập bền vững để phát triển

Đồng tình với định hướng chiến lược trên, ThS Lê Thiên Huy - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Hoa Sen, chỉ ra những chuyển biến tích cực và một lộ trình 4 trụ cột để các trường nghề khẳng định vị thế của mình trong khu vực và thế giới.

Ông Huy cho rằng, một tín hiệu đáng mừng là tư duy xã hội đang dần thay đổi. Quan niệm truyền thống rằng "tốt nghiệp lớp 12, các bạn phải chọn vào trường đại học" đã bắt đầu có những chuyển biến tích cực. Thực tế cho thấy, ngày càng có nhiều học sinh tốt nghiệp THCS (lớp 9) đã chủ động chọn học nghề để tạo dựng sự nghiệp riêng. Đây chính là "cầu" quan trọng để "cung" là các trường nghề phát triển.

Bên cạnh đó, ông Huy chỉ ra một thay đổi mang tính cấu trúc: việc chuyển chức năng quản lý các trường cao đẳng chuyển từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (cũ) sang Bộ GD&ĐT.

Sự thay đổi này sẽ thúc đẩy các trường thực hiện quyết liệt hơn trong việc vươn tầm thế giới. Việc kiểm định ngành, kiểm định nghề, kiểm định chất lượng đào tạo sẽ là một trong những mũi nhọn để nâng tầm vị thế và chất lượng. Các trường sẽ phải bắt đầu thực hiện kiểm định các chương trình theo chuẩn quốc tế để đảm bảo chất lượng.

Một buổi học thực hành tại Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, ThS Huy đề xuất một lộ trình gồm bốn vấn đề cốt lõi mà các trường nghề phải thực hiện.

Thứ nhất, về chương trình đào tạo và kiểm định. Các trường phải chủ động tham gia thay đổi các khung chương trình đào tạo, tham gia các chương trình kiểm định khu vực, kiểm định thế giới. Đây là bước đi bắt buộc để đảm bảo chương trình đào tạo thực sự đạt chuẩn. Các trường cũng đang tích cực cập nhật, thay thế các chương trình tiên tiến của nước ngoài và liên kết đào tạo với các trường nghề quốc tế.

Thứ hai, đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng. Đây là một trong những giá trị cốt lõi, đặc biệt với đào tạo nghề. Dạy nghề tốt thì cần đầu tư trang thiết bị, phòng thực hành... và phải đảm bảo được đạt chuẩn quốc tế. Các tiêu chuẩn này trên thế giới đã rất rõ ràng, cụ thể cho từng nhóm ngành.

Thứ ba, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Việc nâng cao trình độ giáo viên trong thời gian tới không phải là bằng cấp. Mặc dù hiện nay, tốt nghiệp đại học là đủ điều kiện giảng dạy nghề, nhưng để hội nhập, giáo viên cần được nâng cao trình độ thật sự. Đó là nâng cao cả về chuyên môn lẫn ngoại ngữ, để đủ năng lực làm việc với các đối tác nước ngoài và giảng dạy các chương trình quốc tế.

Sinh viên cao đẳng ngành Công nghệ ôtô trong giờ thực hành. Ảnh: M.Tùng

Thứ tư, đảm bảo đầu ra việc làm cho sinh viên. Đây là một giá trị cốt lõi mà không chỉ đại học, các trường nghề cũng phải hướng đến. Khi sinh viên được đào tạo trong một môi trường chuyên nghiệp, với cơ sở vật chất, giáo viên và chương trình đều đạt chuẩn quốc tế, họ sẽ hoàn toàn đủ điều kiện đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp. Chính chất lượng đầu ra này, sẽ là một yếu tố để đánh giá được cái vị thế của một cái trường trong một cái chu kỳ hội nhập quốc tế.

"Với sự thay đổi trong tư duy xã hội và những định hướng chính sách rõ ràng, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng vào việc xây dựng thành công một lực lượng lao động tay nghề cao, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng trong khu vực và trên thế giới", ông Huy khẳng định.

Lâm Ngọc