Gen Z tiếp cận thông tin bằng ChatGPT: Tương lai nào cho vai trò kiểm chứng thông tin?

Thay vì lướt báo mạng, xem TV, hay nghe đài, GenZ Việt Nam đang chọn cách cập nhật tin tức qua trò chuyện với ChatGPT và các chatbot AI khác.

Xu hướng này đang định hình lại thói quen tiếp nhận thông tin, mang đến sự tiện lợi chưa từng có nhưng cũng đặt ra nhiều câu hỏi về độ tin cậy và tương lai của báo chí.

Liệu AI có đang trở thành cổng thông tin mới, hay chỉ là một công cụ tiện ích đầy rủi ro?

Sự tiện lợi đến “mê hoặc” của ChatGPT

Trong kỷ nguyên số, Gen Z - thế hệ sinh ra cùng với công nghệ đang định hình lại cách tiếp cận tin tức. Thay vì đọc báo, xem TV hay nghe đài, ngày càng nhiều bạn trẻ chọn cập nhật thông tin thông qua các trợ lý ảo như ChatGPT, Gemini hay Copilot.

“Mình không có thời gian đọc hết các bài báo dài. Chỉ cần hỏi ChatGPT, vài giây sau mình có ngay bản tóm tắt dễ hiểu”, Đặng Nhi (21 tuổi, sinh viên) chia sẻ.

Hình ảnh minh họa. Ảnh Internet.

Sự tiện lợi, tốc độ phản hồi, khả năng tùy biến theo nhu cầu cá nhân khiến AI trở thành trạm trung chuyển thông tin lý tưởng với người trẻ.

Tuy nhiên, đây cũng là con dao hai lưỡi. Những gì Gen Z nhận được không phải là thông tin gốc, mà là phiên bản tổng hợp, đôi khi bị cắt xén, không kiểm chứng hoặc mang định kiến vô thức từ dữ liệu huấn luyện.

Tuy nhiên, chính sự dễ dãi về thông tin lại khiến người dùng dễ rơi vào ảo tưởng về độ chính xác.

“Mình từng hỏi AI về một sự kiện đang diễn ra, nhưng toàn thông tin sai lệch và thiếu chi tiết. Giờ mình luôn kiểm tra lại với báo chính thống”, Nguyễn An (24 tuổi, nhân viên marketing) cho biết.

Theo TS, nhà báo Hoàng Anh Tuấn phân tích: “AI không sinh ra thông tin, nó chỉ tái tạo từ dữ liệu có sẵn, mà dữ liệu thì luôn lẫn lộn đúng và sai”. Chính vì vậy, nếu không có báo chí làm bộ lọc và giám sát, sự thật có thể bị bóp méo ngay trong một cú click chuột.

Nguy cơ lớn nhất, theo ông, không nằm ở bản thân công nghệ, mà nằm ở việc người dùng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin.

Khi AI dần thay thế vai trò dẫn đường, Gen Z có nguy cơ bị kẹt trong bong bóng thông tin, chỉ tiếp cận những gì họ muốn nghe, hoặc AI nghĩ là phù hợp.

Báo chí cần làm gì giữa làn sóng AI?

Trước làn sóng AI đặt báo chí vào thế buộc phải thay đổi. Nhưng không phải là chạy theo để bắt chước AI, mà là khẳng định những giá trị cốt lõi mà AI không bao giờ có thể thay thế, kiểm chứng thông tin, phản biện xã hội và cảm xúc con người.

Trong cuộc đua công nghệ, AI có thể tổng hợp nhanh hơn, viết mượt hơn, nhưng không thể điều tra, đối chiếu, đặt câu hỏi khó hay kể chuyện bằng trái tim như một nhà báo thực thụ.

“Báo chí không thể tồn tại nếu chỉ đưa tin đơn thuần. Phải đào sâu, phải dấn thân và phải giữ lương tri, điều mà chatbot không có”, TS. Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh.

Thực tế đã chứng minh, những tác phẩm điều tra như phơi bày sự thật lừa đảo đưa người sang Campuchia hay triệt phá đường dây buôn lậu gỗ là kết quả của quá trình tác nghiệp công phu, kiểm chứng nhiều tầng lớp và đạo đức nghề nghiệp đây là điều không một AI nào có thể thay thế.

TS, nhà báo Hoàng Anh Tuấn. Ảnh NVCC.

Tuy nhiên, để tiếp cận Gen Z, báo chí cũng cần nói ngôn ngữ của họ: sử dụng podcast, video, infographic, kể chuyện tương tác những định dạng hiện đại phù hợp với thói quen tiếp nhận thông tin của giới trẻ.

“Không phải viết cho họ đọc, mà là viết để họ hiểu và tin, GenZ cần sự thật, nhưng cũng cần có cảm xúc”, ông Tuấn nói.

Báo chí hoàn toàn có thể coi AI như một trợ lý thông minh. Khi lạm dụng AI để viết thay nhà báo sẽ đánh mất cảm xúc, trực giác nghề nghiệp và tính sáng tạo đến từ trải nghiệm sống những thứ cấu thành linh hồn báo chí.

“Chúng ta cần một thế hệ độc giả biết nghi ngờ, biết kiểm chứng và biết nhìn đa chiều. Đó là điều không một AI nào có thể làm thay”, TS. Hoàng Anh Tuấn kết luận.

Thu Uyên