Giá dầu dừa leo thang: Thách thức mới của thị trường nông sản châu Á

Trên thị trường quốc tế, giá cũng lập đỉnh mới ở mức 2.990 USD/tấn. Đợt tăng giá bắt đầu từ nửa cuối năm 2024 và nhanh chóng leo thang khi nguồn cung hạn chế trong khi nhu cầu tiêu thụ nước dừa và dầu dừa tăng mạnh nhờ yếu tố dinh dưỡng và sức khỏe.

Từ một nguyên liệu quen thuộc trong căn bếp, dầu dừa nay đã trở thành sản phẩm cao cấp, vượt ngoài khả năng chi trả của nhiều hộ gia đình, buộc người tiêu dùng phải chuyển sang các loại dầu thay thế.

Theo Hiệp hội Dừa Quốc tế (ICC), mức giá dầu dừa toàn cầu trong nửa cuối năm 2025 nhiều khả năng duy trì ở khoảng 2.500 - 2.700 USD/tấn, cao gấp nhiều lần so với mức trung bình 1.000 USD/tấn của năm 2023.

Một số thương nhân tại Singapore kỳ vọng nguồn cung mới từ Đông Nam Á sẽ góp phần hạ nhiệt thị trường, nhưng khó có khả năng đưa giá xuống dưới 2.000 USD/tấn trong ngắn hạn. Đợt tăng giá này không chỉ ảnh hưởng đến dầu dừa, mà còn lan sang các sản phẩm liên quan như cơm dừa khô, nước dừa, sữa và bột dừa.

Đặc biệt, các ngành công nghiệp mỹ phẩm và chăm sóc cá nhân, vốn chuộng dầu dừa nhờ hàm lượng axit lauric cao cũng đang chịu sức ép lớn về chi phí nguyên liệu.

Sự thiếu hụt nguồn cung dầu dừa trên toàn cầu bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân đan xen. Cây dừa ở nhiều vùng trồng chủ lực đã già cỗi, diện tích tái canh còn hạn chế, trong khi việc lai tạo giống mới có năng suất cao chưa được chú trọng.

Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt với tình trạng hạn hán kéo dài tại Indonesia và Malaysia, trong khi Philippines thường xuyên hứng chịu bão lũ.

Hiện tượng El Ninõ năm 2023 càng làm trầm trọng hơn tình hình, khi nhiệt độ tăng cao và lượng mưa suy giảm khiến năng suất dừa giảm sút, với hệ quả chỉ bộc lộ rõ trong năm 2024 do đặc thù sinh trưởng dài ngày của cây dừa.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng dầu dừa toàn cầu trong niên vụ 2024 - 2025 chỉ đạt 3,67 triệu tấn, gần như không thay đổi so với ba thập kỷ trước.

Một nguyên nhân khác là giá dừa trong nhiều năm ở mức thấp, khiến nông dân không còn mặn mà đầu tư chăm sóc vườn cây. Đại dịch COVID-19 càng làm tình trạng thêm nghiêm trọng khi nhu cầu tiêu thụ giảm mạnh, dẫn tới việc nhiều nông hộ bỏ bê sản xuất.

Khi xu hướng sử dụng nước dừa bùng nổ trở lại nhờ lợi ích sức khỏe, cung - cầu lập tức mất cân đối. Thậm chí, nhiều nông dân còn ưu tiên thu hoạch dừa non để bán nước, khiến nguồn quả già phục vụ sản xuất dầu ngày càng khan hiếm.

Ông Joe Ling - Giám đốc điều hành Linaco Group (Malaysia), cho biết dù giá dầu dừa liên tục tăng, nhu cầu vẫn duy trì ổn định nhờ niềm tin của người tiêu dùng vào lợi ích sức khỏe. Công ty của ông phải điều chỉnh giá bán gần như hàng tháng, song nguồn cung vẫn được duy trì. Hiện nay, giá dầu dừa đã vượt dầu cọ nhân tới 1.000 USD/tấn, mức chênh lệch kỷ lục so với bình thường chỉ 100 - 200 USD.

Nhu cầu toàn cầu đối với các sản phẩm từ dừa cũng đang bùng nổ. Không chỉ tại châu Á, mà tại Anh, châu Âu, Trung Quốc, Mỹ, Malaysia và UAE, tiêu thụ cơm dừa khô, sữa dừa và kem dừa đều tăng mạnh.

Tại Indonesia, nhiều nông dân đã chuyển hướng xuất khẩu dừa nguyên quả thay vì chế biến dầu, khiến xuất khẩu dầu dừa trong nửa đầu năm nay giảm 15%, trong khi xuất khẩu cơm dừa khô và các sản phẩm từ dừa lại tăng 58%.

Trước tình hình đó, Hiệp hội ngành dừa Indonesia kêu gọi tạm dừng xuất khẩu dừa trong vòng 6 - 12 tháng để ổn định giá trong nước. Ở Ấn Độ, Hiệp hội các nhà ép dầu đề nghị Chính phủ cho phép nhập khẩu dầu dừa và cơm dừa nhằm bổ sung nguồn cung, nhưng thuế suất nhập khẩu trên 100% cùng thủ tục cấp phép nghiêm ngặt đã trở thành rào cản lớn.

Triển vọng trong thời gian tới không mấy lạc quan. Giá cao đang khuyến khích nông dân mở rộng diện tích trồng mới, khiến nhu cầu cây giống tăng đột biến và gần như cạn kiệt tại nhiều vườn ươm.

Tuy nhiên, cây dừa cần từ 4 - 5 năm mới cho thu hoạch, đồng nghĩa với việc khó có thể kỳ vọng giá dầu dừa hạ nhiệt trong ngắn hạn. Nhìn tổng thể, câu chuyện dầu dừa không chỉ phản ánh sự bất cân xứng giữa cung và cầu trong chuỗi giá trị nông sản toàn cầu, mà còn cho thấy rõ những thách thức mà biến đổi khí hậu và xu hướng tiêu dùng mới đang đặt ra cho thị trường nông sản châu Á.

Đ.T