Giá điện tính như cước điện thoại, có rẻ và minh bạch hơn?

Tại tọa đàm "Chia sẻ trách nhiệm cung ứng điện cao điểm mùa khô 2024" mới đây, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), lý giải gía điện 2 thành phần: gồm giá công suất và giá điện năng. Nôm na nó khá giống với giá cước điện thoại cố định, tức là một số tiền cố định gọi là tiền thuê bao hàng tháng, dù không nghe gọi gì, gọi là giá công suất. Phần thứ hai là tính trên lượng điện năng tiêu thụ, gọi là giá điện năng.

Giá điện có thể thí điểm tính như cước điện thoại trong năm nay.

Như hiện nay, giá điện được tính gộp cả hai thành phần này, nhưng chỉ được nhân theo điện năng tiêu thụ.

"Cơ chế này công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng", ông Đức cho biết.

Về tác động của giá điện 2 thành phần, ông Đức cho hay, sẽ giảm việc bù chéo giữa các khách hàng, đây là một vấn đề mà nhiều người quan tâm. Bên cạnh đó, tránh các khách hàng cứ đăng ký công suất lớn rồi không dùng. Ví dụ như có nhà máy đăng ký công suất lớn, yêu cầu điện lực chuẩn bị đường dây, trạm biến áp nhưng dự án chậm tiến độ, nhiều năm trời không tiêu thụ điện. Chi phí đường dây, trạm biến áp trong những năm này bị lãng phí. Chi phí này lại đổ lên đầu các khách hàng khác.

Theo chuyên gia Nguyễn Minh Đức, giá điện hai thành phần không phải là một đề xuất mới. Từ năm 2013, Chính phủ đã có yêu cầu áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần và giao cho Bộ Công Thương chuẩn bị lộ trình áp dụng để Thủ tướng phê duyệt.

Bộ Công Thương cũng đã nghiên cứu vấn đề này, dù mất khá nhiều thời gian. Bộ đang sửa đổi Quyết định 28/2014 của Thủ tướng về biểu cơ cấu giá điện. Trong quá trình sửa đổi thì vấn đề giá điện 2 thành phần cũng được các bộ ngành hết sức quan tâm.

Bộ Công Thương đã giải trình là đang khẩn trương chuẩn bị việc này và có kế hoạch sửa đổi toàn diện, căn bản Quyết định 28. Tuy vậy, chuyên gia Minh Đức cho rằng, trước mắt, nếu có thay đổi nên thay đổi ở những khách hàng phi sinh hoạt. Các khách hàng hộ gia đình chắc sẽ ở giai đoạn tiếp theo.

"Nhưng kể cả khi chỉ tác động đến khách hàng phi sinh hoạt thì cũng là sự thay đổi lớn có thể ảnh hưởng đến hàng triệu khách hàng. Có lẽ là cần thực hiện cơ chế thí điểm khách hàng mới ở một vài nơi trong một khoảng thời gian ghi nhận ý kiến phản hồi từ phía khách hàng", ông Đức nói.

Trong khi đó, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, cho rằng biểu giá điện một thành phần không phản ánh hết tác động gây ra đối với sản xuất điện, nhưng biểu giá điện 2 thành phần thì ngược lại khi phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư và chi phí vận hành, trên cơ sở đó tiêu dùng điện chi trả để bảo đảm đầu tư đó. Cùng với đó còn có tác dụng phát đi tín hiệu để người sử dụng dùng điện biết được rằng mình sử dụng điện như thế nào để điều chỉnh hành vi sử dụng điện cho hiệu quả.

"Khi người ta điều chỉnh giá điện, hầu như khách hàng họ không kêu bởi chi phí cố định giữ nguyên và minh bạch", ông Thỏa nói. Theo đó, vị chuyên gia này cho rằng việc nghiên cứu thí điểm là đúng để đánh giá tác động, để chứng minh sự khác nhau giữa hai phương án. Đặc biệt với người tiêu dùng sẽ có cơ hội đánh giá và so sánh giữa hai phương án về mức độ chênh lệch giá khi sử dụng điện.

"Tôi cho rằng chúng ta cần có thời gian thí điểm giá điện 2 thành phần nhằm đánh giá, tổng kết và nhân rộng đại trà nếu thực sự hiệu quả", ông Thỏa nói.

Thy Lê