Gia đình hiểu nhau hơn từ 'lắng nghe chủ động'

Quan trọng không phải là giải pháp mà là sự chia sẻ

Câu chuyện của vợ chồng anh Huy, chị Loan ở Hà Nội là ví dụ điển hình. Sau gần 10 năm chung sống, chị Loan thừa nhận mình từng nhiều lần "giận dỗi mà chẳng hiểu vì sao". Khi được hỏi, chị cười buồn: "Nhiều lúc chỉ muốn chồng nghe mình nói hết câu nhưng anh ấy sốt ruột, cứ ngắt lời rồi đưa ra giải pháp. Trong khi điều tôi cần đơn giản là sự chia sẻ".

Một buổi tối, sau khi cả hai căng thẳng vì chuyện dạy con học, anh Huy hỏi thẳng: "Em bực điều gì?". Chị Loan im lặng. Nếu là trước đây, anh có thể đã bỏ đi hoặc cãi lại, nhưng lần ấy anh dừng lại, nhìn vợ và nhẹ nhàng: "Em nói đi, anh nghe đây!". Khoảnh khắc chậm lại ấy khiến chị nghẹn ngào, rồi trải lòng về bao mệt mỏi, từ áp lực công việc, con cái, chuyện nhà cửa… "Chưa bao giờ tôi cảm thấy được lắng nghe trọn vẹn như hôm đó", chị chia sẻ. Từ sau đó, mâu thuẫn giữa họ giảm rõ rệt. Hóa ra, việc lắng nghe, tưởng là đơn giản, lại là món quà lớn nhất họ dành cho nhau.

Yêu thương thôi chưa đủ

Câu chuyện của mẹ con nhà chị Hà ở Hòa Bình cũng để lại cho tôi nhiều suy nghĩ. Con gái chị, bé Bống, 13 tuổi, bước vào tuổi dậy thì với những biến đổi tâm lý khó đoán. Chị Hà than thở: "Nó không nói chuyện với mẹ nữa, toàn đóng cửa phòng". Khi gặp Bống, tôi hỏi cảm giác của cháu khi mẹ phàn nàn như vậy. Bống lí nhí: "Con sợ nói ra mẹ sẽ mắng, với lại con nói chưa hết mẹ đã bảo mẹ biết rồi!".

Điều chị Hà thiếu không phải tình thương. Chị thương con vô bờ như bao bà mẹ khác nhưng chị chưa tạo được không gian để con được nói điều mình nghĩ. Sau buổi trò chuyện đó, chị thử một cách mới. Mỗi tối trước khi đi ngủ, hai mẹ con dành 10 phút để "kể chuyện trong ngày" với nguyên tắc không phán xét, không ngắt lời. Ba tuần sau, chị Hà nhắn tôi: "Con gái đã chịu ôm mẹ trước khi đi ngủ rồi. Có hôm tôi còn bất ngờ vì con kể chuyện thích một bạn nam trong lớp. Lần đầu tiên con chia sẻ điều đó với tôi".

Ảnh minh họa

5 kiểu lắng nghe chủ động

Lắng nghe chủ động không phải chỉ là nghe bằng tai mà là nghe bằng tâm trí và trái tim. Các nhà tâm lý gọi đây là "kỹ năng căn bản để duy trì gắn kết cảm xúc". Trong gia đình Việt, nơi nhiều người quen hy sinh thầm lặng, ít nói ra nhu cầu của bản thân, lắng nghe càng quan trọng. Bởi chỉ khi được thấu hiểu, mỗi người mới dám mở lòng về những bất an, ước mơ và cả nỗ lực thầm lặng của mình.

Một số gia đình tôi từng gặp đã áp dụng những cách sau và cải thiện rõ rệt chất lượng giao tiếp:

1. Đặt điện thoại xuống khi ai đó đang nói: Một tư thế cơ thể hướng trọn về người đối diện khiến họ cảm nhận được sự hiện diện thật sự. Chị Ngân ở Hà Nội bày tỏ, chỉ cần chồng cất điện thoại khi chị tâm sự, chị đã "giảm bực đến 50%".

2. Nhắc lại điều người kia nói để xác nhận bạn hiểu đúng: Câu nói "Anh hiểu là em đang lo vì… đúng không?" giúp điều chỉnh hiểu nhầm trước khi nó trở thành mâu thuẫn.

3. Không vội phản ứng khi cảm xúc đang cao: Có gia đình đặt quy tắc, khi một người nóng, người còn lại cần đếm 10 giây, hít sâu và chỉ trả lời khi đã bình tĩnh. Thay đổi nhỏ này giúp họ hạn chế được những lời làm tổn thương nhau.

4. Lắng nghe cả điều chưa được nói ra: Một cái thở dài sau bữa cơm có thể là tín hiệu của những cảm xúc giấu kín. Lắng nghe chủ động còn là tinh tế nhận ra những điều ấy.

5. Dành thời gian định kỳ để "nói chuyện nghiêm túc mà nhẹ nhàng": Nhiều gia đình có "tối chia sẻ" mỗi tuần, nơi mọi người nói về điều mình mong muốn, điều khiến mình khó chịu và điều mình biết ơn. Không khí nhẹ nhàng giúp mỗi người cảm thấy an toàn để mở lòng.

Thảo Chi