Gia tăng nguy cơ va chạm trên không gian

Trong một báo cáo được đệ trình lên Ủy ban Viễn thông Liên bang của Mỹ vào cuối tháng 6 vừa qua, công ty của nhà tỷ phú Elon Musk cho biết đã phải thực hiện hơn 50.000 thao tác tránh va chạm kể từ khi triển khai mạng Starlink vào năm 2019, trong đó hơn phân nửa là trong thời gian 6 tháng (từ 1-12-2022 đến 1-5-2023). Điều này cho thấy nguy cơ va chạm giữa các vệ tinh gia tăng đến chóng mặt, trung bình gần 140 nguy cơ va chạm mỗi ngày. Theo Giáo sư hàng không vũ trụ Hugh Lewis thuộc Đại học Southampton (Anh), con số các thao tác tránh va chạm đã tăng gấp 10 lần chỉ trong vòng 2 năm. Có thể dự báo số thao tác này sẽ là 50.000 trong 6 tháng tới, 100.000 trong 6 tháng kế tiếp.

Trong khi đó, số lượng vệ tinh được phóng lên vũ trụ liên tục gia tăng. SpaceX dự trù sẽ phóng đến 12.000 vệ tinh cho mạng Starlink thế hệ đầu. Còn Starlink thế hệ hai có thể có đến 30.000 vệ tinh. Tập đoàn Amazon với dự án Kuiper hay Trung Quốc với dự án GW đang có kế hoạch phóng rất nhiều vệ tinh lên quỹ đạo. Theo ước tính của giới chuyên gia hàng không vũ trụ, đến cuối thập niên này, con số các vật thể không gian bay xung quanh Trái đất có thể lên tới 100.000.

SpaceX có một hệ thống báo động va chạm, tự động ra lệnh cho vệ tinh thực hiện thao tác né tránh khi xác suất đụng phải một vật thể khác trên đường bay vượt quá ngưỡng 1/100.000. Ngưỡng này được coi là nghiêm ngặt hơn ngưỡng 1/10.000 của các công ty khác trong lĩnh vực không gian. Tuy nhiên, những tính toán trong hệ thống báo động chưa đạt đến mức hoàn toàn chính xác do bị ảnh hưởng từ thay đổi thời tiết trên không gian, chẳng hạn như các trận bão điện từ có thể làm sai lệch kết quả tính toán. Bên cạnh đó, các vật thể bay trên quỹ đạo càng nhiều thì nguy cơ va chạm càng tăng.

Ngoài các vệ tinh, trên không gian hiện nay còn có rất nhiều mảnh vỡ với nhiều kích cỡ khác nhau mà con số cũng đang tăng mạnh, khiến việc bảo đảm an toàn cho các vệ tinh càng khó khăn. Theo Giáo sư Lewis, nếu không có biện pháp quản lý nào tốt hơn, tình hình sẽ đi đến lúc không thể kiểm soát được. Theo Cơ quan Hàng không vũ trụ châu Âu, hiện có 36.000 mảnh vỡ với kích thước hơn 10cm và một triệu mảnh vỡ nhỏ (hơn 1cm) đang bay với vận tốc 28.000km/giờ quanh Trái đất. Với vận tốc kinh khủng như vậy, bất cứ va chạm nào, dù với một mảnh vỡ nhỏ nhất, đều có thể gây ra những thiệt hại nặng nề.

Trước viễn cảnh đó, nhiều công nghệ được phát triển để giám sát đường bay của các vệ tinh và mảnh vỡ, bằng radar, bằng quang học hoặc bằng điện từ. Chẳng hạn như Công ty Mỹ LeoLabs đã xây dựng nhiều trạm radar có thể phát hiện các vật thể nhỏ đến 2cm trên quỹ đạo thấp. Với công nghệ này, họ có thể dự báo nguy cơ va chạm trước 7 ngày và như vậy có thể tiến hành các thao tác để tránh tai nạn.

PHƯƠNG NAM