Gia tăng trợ lực để kinh tế tư nhân bứt phá

Khu vực tư nhân là yếu tố đóng góp chính cho tăng trưởng kinh tế

Mở rộng không gian phát triển cho khu vực tư nhân

Vừa qua, hai sự kiện liên quan đến kinh tế tư nhân đáng chú ý là Lễ ký kết hợp tác giữa Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) với Tập đoàn Tân Hiệp Phát để triển khai sáng kiến “Báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên” và Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) năm 2025 với chủ đề “Khai phóng tiềm năng - Kiến tạo tương lai Việt”.

Sự hợp tác giữa VCCI và Tập đoàn Tân Hiệp Phát sẽ cho ra đời “Báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên”, sử dụng phương pháp tính chỉ số Năng lực Cạnh tranh cấp tỉnh mới để thúc đẩy cải cách, kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, tạo động lực cho khu vực tư nhân bứt phá.

VPSF 2025 (do Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam chủ trì) với sự tham gia của hơn 1.500 đại biểu đã thảo luận sâu về việc kiến tạo thể chế và các mũi nhọn chiến lược, nhằm giúp doanh nghiệp tư nhân phát huy nội lực và vươn tầm quốc tế.

Tuyên bố chung VPSF 2025 khẳng định, cộng đồng doanh nghiệp cam kết đồng hành cùng Chính phủ để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, tiên phong triển khai Chương trình quốc gia đào tạo 10.000 CEO, khởi xướng chương trình “Mỗi doanh nhân trẻ dìu dắt hai doanh nhân mới. Diễn đàn cũng kiến nghị nhiều chính sách nhằm tạo điều kiện cho hộ kinh doanh phát triển thành doanh nghiệp.

Trước thềm Diễn đàn, đã có 12 vòng đối thoại cấp địa phương diễn ra trên cả nước, thu hút hơn 5.000 doanh nhân, ghi nhận hơn 3.000 ý kiến doanh nghiệp, từ đó tổng hợp các khó khăn, “điểm nghẽn” để đưa vào Phiên đối thoại cấp bộ, Phiên cấp cao với lãnh đạo Chính phủ, Tuyên bố chung và Sách trắng Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025.

Đây là những hoạt động thiết thực nhằm triển khai Nghị quyết 68-NQ/TW - văn bản pháp lý đầu tiên đặt nền móng cho sự chuyển biến toàn diện về chính sách phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam, từ “thừa nhận” sang “bảo vệ, khuyến khích, thúc đẩy”, từ “bổ trợ” sang “dẫn dắt phát triển”. Văn bản này đặt ra mục tiêu đầy thách thức, đồng thời đưa ra quan điểm đột phá và các nhiệm vụ, giải pháp mạnh mẽ nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển để kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận định, điểm nhấn nổi bật của nghị quyết là lần đầu tiên các tập đoàn tư nhân lớn được chủ động mời tham gia vào các dự án đầu tư công trọng điểm - lĩnh vực trước nay gần như chỉ dành cho doanh nghiệp nhà nước. Điều đó cho thấy, Đảng và Nhà nước đã xác định rõ ràng khu vực kinh tế tư nhân là một động lực trung tâm của phát triển.

Ngay sau đó, Quốc hội thông qua Nghị quyết 198/2025/QH15 ngày 17/5/2025 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Đây được xem là sự lựa chọn chiến lược đúng đắn, mang tầm nhìn dài hạn, nhằm hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước hùng cường vào giữa thế kỷ XXI.

Hiện Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị quyết 198/2025/QH15. Dự thảo đề xuất các quy định hỗ trợ tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất - kinh doanh; hỗ trợ thuê nhà, đất là tài sản công; miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân; hỗ trợ nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…

Ông Bùi Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) cho biết, với vai trò đơn vị chủ trì soạn thảo Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198, Cục đang cảm nhận rõ tác động tích cực của hai nghị quyết trong thực tiễn. Ông kỳ vọng, các chính sách này sẽ giúp kinh tế tư nhân tháo gỡ điểm nghẽn, nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển nhanh và bền vững, trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông động lực tăng trưởng

Trao đổi với Báo Tài chính - Đầu tư, bà Dorsati Madani, chuyên gia kinh tế cao cấp của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam khuyến nghị, để thúc đẩy khu vực tư nhân, Chính phủ nên xem xét các lựa chọn chính sách bổ sung như giảm bớt gánh nặng hành chính, tạo điều kiện tiếp cận vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) có năng suất cao; tăng cường liên kết, lan tỏa năng suất giữa doanh nghiệp xuất khẩu với các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế; nâng cao kỹ năng lao động để thúc đẩy tăng trưởng năng suất; tiếp tục cải cách nhằm củng cố sự ổn định của khu vực tài chính.

Theo chuyên gia Phạm Chi Lan, để kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực phát triển, cần thống kê minh bạch và phân loại sát thực tế từng nhóm doanh nghiệp. Dù SME chiếm hơn 90% số lượng, nhưng doanh nghiệp lớn mới là lực lượng dẫn dắt. Nếu không có những “đầu tàu”, nền kinh tế sẽ thiếu sức bật chiến lược.

Theo bà Phạm Chi Lan, doanh nghiệp lớn cần được công nhận đúng vai trò “đầu đàn” và có chính sách khuyến khích để trở thành động lực chiến lược. SME cần một môi trường thuận lợi, thủ tục thông thoáng, tiếp cận vốn dễ dàng hơn để bứt phá. Hộ kinh doanh - vốn đóng góp không nhỏ vào tạo việc làm và ổn định xã hội - cũng cần được đặt trong vị thế chính thức, được hưởng chính sách phù hợp thay vì bị xem là “vùng trũng”.

Tại VPSF 2025, nhiều đại biểu cho rằng, chiếc “chìa khóa vàng” khai mở tiềm năng kinh tế tư nhân vẫn là một thể chế minh bạch, công bằng, kịp thời và tiên phong. Tuy nhiên, khoảng cách giữa chủ trương và thực thi vẫn còn lớn. Đặc biệt, nỗi lo bị hình sự hóa các quan hệ kinh tế vẫn là rào cản tâm lý nặng nề, khiến doanh nghiệp bất an khi đầu tư, sản xuất - kinh doanh. Đây là “điểm nghẽn” lớn cần tháo gỡ để khu vực tư nhân thực sự cất cánh.

Bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó trưởng ban Tổ chức VPSF 2025, Phó chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Tổng giám đốc Phúc Khang Corporation cho biết, các doanh nghiệp và chuyên gia đã chỉ ra ba “nút thắt” lớn: một là, nhiều quy định chồng chéo, bất cập, đặc biệt trong luật về đất đai, xây dựng, đầu tư, môi trường; hai là, thiếu cơ chế phản hồi chính sách thực chất, khi doanh nghiệp chưa có kênh “tư vấn pháp lý thường trực”; ba là, khoảng trống pháp lý và nguồn nhân lực chất lượng cao để bắt kịp các xu thế mới như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn.

Từ đó, cộng đồng doanh nghiệp kiến nghị thiết lập cơ chế đồng kiến tạo chính sách giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện nghiên cứu nhằm bảo đảm tính khả thi, đồng thời triển khai cổng pháp luật với hệ thống giải đáp nhanh chóng. Nhà nước cần đồng hành cùng doanh nghiệp trong nâng cao năng lực thông qua đào tạo kiến thức pháp luật, hỗ trợ chuyển đổi số, kết nối nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Đưa ra kiến nghị cụ thể, bà Huỳnh Bích Ngọc, Phó chủ tịch thường trực kiêm CEO TTC Group cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu biến động, an ninh lương thực và năng lượng ngày càng cấp thiết, Nhà nước cần tạo điều kiện để doanh nghiệp đầu tư bài bản vào nông nghiệp, năng lượng tái tạo, ứng dụng công nghệ cao, đáp ứng tiêu chuẩn ESG, tiếp cận nguồn vốn xanh trong và ngoài nước.

Đối với du lịch, Chính phủ nên sớm ban hành cơ chế pháp lý rõ ràng cho từng vùng du lịch theo Quyết định 509/QĐ-TTg năm 2024, với sự điều phối chính của Cục Du lịch Quốc gia. Với lĩnh vực bất động sản, cần rà soát, đơn giản hóa quy định về quy hoạch, cấp phép xây dựng, giao đất, đặc biệt tháo gỡ “nút thắt” trong khâu phê duyệt để nâng cao khả năng tiếp cận đất đai.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng, Trưởng bộ môn Luật Hình sự, Trường đại học Luật TP.HCM nhấn mạnh, trong bối cảnh các nghị quyết của Đảng xác định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, chính sách pháp luật hình sự cần trở thành công cụ bảo vệ thay vì rào cản. Không hình sự hóa quan hệ kinh tế chính là chìa khóa bảo vệ doanh nghiệp tư nhân và khơi thông nguồn lực phát triển.

Theo bà Ánh Hồng, Bộ luật Hình sự 2015 đã mở rộng trách nhiệm hình sự với pháp nhân thương mại và bổ sung xử lý tham nhũng ngoài nhà nước, song vẫn còn bất cập: tội danh còn mơ hồ, định lượng lạc hậu; tình trạng hình sự hóa quan hệ dân sự - kinh tế gây tâm lý e ngại cho doanh nghiệp; một số vụ án kinh tế xử lý chậm, thiếu dứt điểm, làm suy giảm niềm tin vào pháp luật.

Bà Ánh Hồng cho rằng, cần đổi mới tư duy theo hướng giảm hình sự hóa trong lĩnh vực kinh tế, đồng thời sửa đổi Bộ luật Hình sự để phân định rõ trách nhiệm hình sự, dân sự và hành chính. Bà Hồng cũng đề xuất bổ sung cơ chế loại trừ hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, tội phạm hóa hành vi nhũng nhiễu công vụ gây cản trở doanh nghiệp, đồng thời nâng cao năng lực và đạo đức của đội ngũ tư pháp để tránh lạm quyền.

“Khi pháp luật hình sự thực sự trở thành lá chắn bảo vệ quyền lợi hợp pháp, khu vực kinh tế tư nhân mới có thể yên tâm đầu tư, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững”, bà Ánh Hồng nói.

Minh Minh