Gia tộc kín tiếng đứng sau Chanel: Mối thù không đội trời chung vì nước hoa No.5 và những ông chủ thực sự của thương hiệu xa xỉ bậc nhất thế giới

Có thể coi Chanel là thương hiệu nổi tiếng nhất thế giới của người Pháp. Nhà sáng lập Coco Chanel cũng là một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất của nước Pháp. Chanel No.5 chính là chai nước hoa bán chạy nhất thế giới từ trước đến nay. Nhà thiết kế của hãng, Karrl Lagerfeld, là một trong những nhân vật tiếng tăm nhất trong làng thời trang.

Nhưng có lẽ ít ai biết đến những người chủ thực sự của Chanel: gia tộc Wertheimers, những người đã nắm lượng lớn cổ phần tại Lé Parfums Chanel suốt từ khi tập đoàn hàng hiệu này ra đời năm 1924 đến nay. "Gia đình chúng tôi rất kín tiếng", Gerard Wertheimer, một trong hai anh em đang điều hành công ty chia sẻ với phóng viên The New York Times tại 1 show diễn thời trang tại Paris. "Nổi tiếng nhất là những câu chuyện về Coco Chanel, về Karl, về những người làm việc và sáng tạo tại Chanel chứ không phải về nhà Wertheimers".

Mặc dù là những nhân vật chủ chốt tại Chanel, khi hai anh em Alain và Gérard tham dự show diễn của Chanel, họ tự lái xe tới, bước vào hội trường mà không ai chú ý đến và ngồi hàng ghế thứ 4 hoặc thứ 5. Họ hiếm khi tham dự lễ khai trương và những sự kiện khác của Chanel, cũng không đưa tên tuổi mình xuất hiện trong các quảng cáo. "Bạn có thể kiếm tiền theo cách đó, nhưng đó không phải là cách để điều hành 1 công ty gia đình", Alain từng chia sẻ trong bài phỏng vấn hiếm hoi với tờ Wine Spectator.

Alain hiện đang sống cùng vợ và 3 con tại 1 căn hộ ở Fifth Avenue và có 1 ngôi nhà để về nghỉ ngơi cuối tuần tại Connecticut. Trong khi đó Alain sống cùng vợ và 2 con ở Geneva. Khi những người nhà Wertheimers tới Paris, họ hiếm khi xuất hiện trước công chúng. Cuộc sống của họ thực sự xa xỉ, với bạn bè là người của các gia tộc giàu có khác như Rothschilds, Wildensteins, Gutfreunds hay Bichs. Thú vui của họ là bắn sung, đua ngựa, thưởng rượu, sưu tầm các tác phẩm nghệ thuật và trượt tuyết ở dãy Alps. Một người ở New York, một người ở Geneva, hai anh em Alain và Gerard âm thầm điều hành đế chế kinh doanh của gia đình một cách xuất sắc.

Sự kín tiếng của gia tộc Wertheimers xuất phát một phần từ văn hóa truyền thống: người Pháp tin rằng không có lý do gì để theo đuổi các mục tiêu kinh doanh bằng cách tiết lộ đời sống cá nhân của một ai đó. Không giống như các ông trùm hàng hiệu khác như Bernard Arnault (ông chủ của LVMH Moët Hennessy Louis Vuitton) hay Domenico De Sole (CEO của Gucci Group), nhà Wertheimers thích ẩn danh và chỉ để các thương hiệu của mình tỏa sáng. Đây là cách khá kỳ lạ khi họ kinh doanh trong ngành mà ngày càng nhiều ông chủ biến thành người nổi tiếng giống như các ngôi sao showbiz. Nhưng thực tế cho thấy đế chế Chanel đã thành công rực rỡ với truyền thống được duy trì suốt từ khi Pierre Wertheimers (ông của Alain và Gerard) gầy dựng công ty.

Có gốc gác từ Đức, gia tộc Wertheimers lần đầu đặt chân tới Paris khi Ernest Wertheimers (bố của Pierre) Alsace khi chiến tranh Pháp – Phổ nổ ra. Trong những năm 1870, ông đầu tư vào công ty trang điểm Bourjois. Đến năm 1920, hai con trai của ông là Pierre và Paul đã biến Bourjois thành công ty mỹ phẩm và nước hoa lớn nhất ở Pháp.

Pierre cũng là người lập ra một trong những đế chế đua ngựa lớn nhất thế giới. Chiến thắng đầu tiên của nhà Wertheimers là vào năm 1911. Ngày nay Gerard quản lý mảng ngựa đua của gia đình với hàng trăm con ngựa.

Ngựa đua là phần quan trọng trong lịch sử của gia tộc bởi vì Pierre đã gặp Coco Chanel tại trường đua ngựa. Biến cố ập đến với gia đình khi bà 12 tuổi, mẹ bà qua đời và người cha gửi bà tới và lớn lên ở trại trẻ mồ côi, Chanel có một vài cửa hàng bán mũ và phụ kiện thời trang ở Paris, Deauville và Biarritz. Năm 1922, bà và Ernest Beaux, 1 người làm nước hoa từ Grasse, cho ra đời Chanel No. 5, dòng nước hoa nổi tiếng được cho là được đặt tên theo con số may mắn của Chanel.

Những chai nước hoa này ngay lập tức trở thành 1 cú hit lớn thu hút được sự quan tâm đông đảo của các khách hàng của Chanel. Tuy nhiên chúng chỉ được sản xuất với số lượng hạn chế tại phòng thí nghiệm của Beaux. Théophile Bader, nhà sáng lập chuỗi cửa hàng Galeries Lafayette, muốn bán No. 5, vì thế ông giới thiệu Chanel cho người bạn của mình - Pierre Wertheimer.

Năm 1924, bộ ba đạt được thỏa thuận là tiền đề để Les Parfums Chanel ra đời. Theo đó Wertheimer sẽ sản xuất những chai nước hoa No. 5 tại nhà máy Bourjois và nhận 70% lợi nhuận. Bader thu về 20% và Chanel chỉ nhận về con số ít ỏi 10%. Cảm thấy như bị lừa dối, Chanel liên tục kiện Wertheimer ra tòa, cố gắng giành kiềm quyển soát cũng như lợi nhuận nhiều hơn.

Khi quân phát xít đến Paris năm 1940, Pierre và người anh trai Paul chạy tới New York. Họ cử 1 đặc phái viên người Mỹ - H. Gregory Thomas – quay trở lại Pháp với nhiệm vụ lấy được công thức nước hoa No.5 và những nguyên liệu chính làm nên chai nước hoa danh tiếng, trong đó có tinh dầu hoa nhài mà chỉ thành phố Grasse của Pháp mới có được.

Coco Chanel.

Chanel, khi đó ngoài 50 tuổi, đã ngừng kinh doanh nhưng trụ lại Paris và còn sống ở khách sạn Ritz sang trọng. Bà có mối tình với 1 sĩ quan Đức trẻ tuổi tên là Hans Gunther von Dincklage. Tin rằng bà có thể giành lại quyền kiểm soát Les Parfums Chanel từ tay nhà Wertheimers, Chanel tuyên bố công ty đã bị bỏ rơi.

Nhưng nhà Wertheimers đã cao tay hơn: họ mua gần 50% cổ phần của 1 công ty sản xuất cánh quạt máy bay được điều hành bởi kỹ sư người Pháp tên là Félix Amiot. Khi Chanel quay lưng, nhà Wertheimers chuyển giao Les Parfums Chanel cho Amiot – người chuyên bán vũ khí cho Đức và có mối quan hệ thân thiết với quân Đức quốc xã.

Cách làm này đã tỏ ra hiệu quả: người Đức không động đến Les Parfums Chanel. Khi chiến tranh kết thúc, Amiot trao lại công ty cho nhà Wertheimers. Trong khi đó Chanel bị Pháp bắt giữ vì mối quan hệ với quân Đức nhưng nhanh chóng được thả vì mối quan hệ với Thủ tướng Anh Churchill. Bà bay sang Thụy Sĩ và tiếp tục chiến đấu với nhà Wertheimers nhưng không thành.

Chanel đe dọa sẽ sản xuất những chai No.5 của riêng mình (có tên Mademoiselle Chanel No. 5) và còn tạo ra 2 mùi hương mới, đồng thời nộp hồ sơ ở Pháp kiện Les Parfums Chanel sản xuất hàng giả, yêu cầu quyền sở hữu công ty và bản quyền phải được trao trả cho bà.

Sau nhiều tranh chấp, cuối cùng nhà Wertheimers đưa ra 1 thỏa thuận khác: thay vì nhận được 10% lợi nhuận của những chai No.5 bán ra ở Pháp, Chanel sẽ được chi trả 2% lợi nhuận trên toàn cầu. Đồng thời bà sẽ có quyền sở hữu các mùi hương của riêng mình nhưng không có những chai No.5.

Năm 1953, khi doanh số bán ra những chai No. 5 bắt đầu suy giảm, Pierre Wertheimer tới thăm Chanel – người lúc đó đã ngoài 70 tuổi. Cuối cùng thì hai bên đã đạt được thỏa thuận khiến Chanel hài lòng: nhà Wertheimers sẽ tài trợ cho công ty của Chanel, chi trả mọi chi phí cá nhân và tiền thuế cho Chanel trong suốt phần đời còn lại của bà để đổi lấy quyền sở hữu thương hiệu Chanel. Vì Chanel không có người thừa kế, sau khi bà qua đời, nhà Wertheimers cũng nhận được mọi khoản tiền thanh toán phí bản quyền từ thương hiệu nước hoa của bà. Vài năm sau đó, nhà Wertheimers mua lại số cổ phần của Bader và giành toàn quyền kiểm soát công ty.

´Những năm sau đó, Chanel vẫn là thương hiệu được nhiều người nổi tiếng tin dùng, nhưng tình hình kinh doanh không mấy khả quan. Lý do có lẽ xuất phát từ Jacques, người con trai 55 tuổi của Pierre đã lên nắm quyền sau khi cha ông qua đời năm 1963. Jacques không mấy quan tâm đến chuyện kinh doanh mà dành phần lớn thời gian cho những chú ngựa đua.

Tháng 1/1971, Chanel qua đời ở tuổi 83. Jacques cũng đã già cả và không còn có thể đảm đương việc kinh doanh. Năm 1974, công ty teo tóp và chỉ còn lại dây chuyền sản xuất nước hoa cùng với 1 cửa hàng duy nhất. Alain, người con trai 25 tuổi của Jacques, lên nắm quyền.

Dù còn rất trẻ và chưa có nhiều kinh nghiệm, Alain nhanh chóng nhận ra mình cần phải làm gì. Ông bắt đầu bằng cách củng cố lại khâu phân phối. Ông ngừng ngay việc bán những chai Chanel No.5 tại các hiệu thuốc và bắt đầu gây dựng mảng mỹ phẩm Chanel Beauté, cương quyết chỉ bán nước hoa Chanel tại các cửa hàng cao cấp. Alain cũng chính là người đã mời nhà thiết kế Karl Lagerfeld về làm việc cho Chanel.

Chanel vẫn tiếp tục lớn mạnh và củng cố vị trí là một trong những thương hiệu thời trang uy tín nhất thế giới với các dòng sản phẩm như thời trang cao cấp, quần áo may sẵn, phụ kiện, nữ trang và nước hoa. Những thiết kế đơn giản mà tinh tế, cổ điển mà hiện đại, sang trọng mà tiện dụng của Chanel luôn được các phái đẹp trên toàn thế giới ưa chuộng và đầy hấp lực với các tín đồ thời trang.

Năm 2018, lần đầu tiên trong lịch sử hơn 100 năm, Chanel công bố kết quả kinh doanh. Những con số cho thấy Chanel nằm trong số những thương hiệu xa xỉ lớn nhất thế giới, vượt mặt Gucci và ngang bằng với Louis Vuitton. Năm tài khóa 2019, công ty ghi nhận doanh thu 12,3 tỷ USD và lợi nhuận hoạt động tăng gần 17% so với 2018, đạt 3,49 tỷ USD.

Nhà Wertheimers đã tích cực tuyển dụng tài năng và chuẩn bị cho một ngày nào đó Lagerfeld nghỉ hưu hoặc đơn giản là rời khỏi Chanel. Và sau khi nhà thiết kế lừng danh qua đời tháng 2 vừa qua, công cuộc chuyển giao quyền lực cho cánh tay phải của ông, Virginie Viard, đã thành công mỹ mãn với doanh thu ghi nhận tăng trưởng 28%.

Giống như Didier Grumbach, Chủ tịch hiệp hội thời trang Pháp và là người từng giữ chức vụ cao cấp tại Chanel, "các nhà thiết kế sẽ đến và rời đi, nhưng Chanel vẫn luôn là Chanel. Và nhà Wertheimers sẽ luôn luôn đừng đằng sau Chanel".

Với tài sản 54,4 tỷ USD, nhà Wertheimers được Bloomberg xếp hạng là gia tộc giàu thứ 7 thế giới.

Tham khảo New York Times

Bài: Thu Hương - Thiết kế: Hoài Linh