Giá xăng dầu vẫn tăng dù đã giảm thuế bảo vệ môi trường, Bộ Công Thương đề xuất thêm giải pháp 'hạ nhiệt'?

Thống kê của VnBusiness cho thấy, từ đầu năm đến nay, giá xăng trong nước đã có 7 lần được điều chỉnh tăng, 3 lần điều chỉnh giảm. Trong khi đó, giá dầu trong nước được điều chỉnh tăng 8 lần và chỉ giảm 2 lần.

Diễn biến giá xăng dầu trong nước từ đầu năm đến kỳ điều chỉnh gần nhất ngày 21/4.

Vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết nghị giảm thuế môi trường từ 1/4/2022 đến hết năm nay, đối với xăng giảm 2.000 đồng/lít, dầu 1.000 đồng/lít. Tuy vậy, trong kỳ điều hành gần nhất 21/4, giá xăng dầu trong nước vẫn được điều chỉnh tăng từ 663 - 979 đồng/lít/kg.

Về giải pháp bình ổn giá xăng dầu trong thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, theo công thức tính toán để tính ra giá xăng dầu hiện nay thì một là phụ thuộc vào giá thế giới. Hiện nay, kinh doanh xăng dầu cũng tiến tới tiệm cận thị trường, nghĩa là giá thế giới tăng, điều hành tăng và nhập khẩu; giá thế giới giảm thì cũng phải điều hành giảm để tạo điều kiện cho hoạt động sản xuất kinh doanh và người tiêu dùng.

Trong suốt thời gian qua, liên Bộ Công Thương - Tài chính đã sử dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu (quỹ POJ) liên tục. Do đó, mặc dù giá thế giới liên tục tăng nhưng mức tăng của Việt Nam so với thế giới thấp hơn. Ví dụ, trong kỳ điều hành gần đây nhất, ngày 21/4/2022, so với đầu năm 2022, giá xăng dầu có biến động tăng, nhưng giá trong nước vì sử dụng quỹ bình ổn xăng dầu nên chỉ tăng 17,16 - 39,04%, tùy từng loại xăng dầu.

Nguồn cung xăng dầu trong nước gặp khó khăn do Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn giảm công suất (Ảnh: Mạnh Lê).

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương nêu quan điểm cần điều chỉnh về thuế. Hiện nay, thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Quốc hội, liên ngành Bộ Công Thương-Tài chính tiếp tục nghiên cứu và rà soát xem giảm được thêm thuế nào để phù hợp với tình hình chung, quan trọng là bảo đảm cho các doanh nghiệp sử dụng xăng dầu đầu vào cũng như nhu cầu người dân.

Về công cụ điều chỉnh thuế phí, GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội khóa XV, cho rằng trong bối cảnh nguồn cung xăng dầu trong những tháng tới phụ thuộc khá lớn vào nhập khẩu, cơ quan điều hành cần kiến nghị cần giảm thêm thuế nhập khẩu để khuyến khích tăng nhập thêm xăng dầu, bởi nếu dùng biện pháp hành chính để giảm giá xăng dầu nhưng cung ít, cầu nhiều thì giá vẫn cứ phải tăng.

Tuy nhiên, ông Cường đánh giá đây chỉ là giải pháp tình thế, còn căn cơ nhất phải là tăng nguồn cung xăng dầu trong nước. "Giảm thuế chẳng qua là giải pháp giúp cắt giảm chi phí nhằm hạ giá thành, nhưng quan trọng nhất phải là tăng nguồn cung", ông Cường nói.

Trên thực tế, trong điều kiện bình thường, việc cung ứng từ nguồn trong nước tại 2 nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn và Dung Quất chiếm 70-75%. Như vậy, Việt Nam chỉ nhập khẩu 25-35%. Tuy nhiên, thị trường xăng dầu trong nước quý I/2022 có nhiều biến động bởi nguồn cung ứng xăng dầu trong nước chịu ảnh hưởng bởi nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, đơn vị chiếm 35-40% thị phần cung bảo đảm cho thị trường trong nước nhưng đã phải giảm mạnh công suất sản xuất trong tháng 1 và đầu tháng 2, từ 100% xuống 85%, 60% rồi 55%, thậm chí có thời điểm phải dừng sản xuất.

Trong khi đó, tình hình căng thẳng địa chính trị thế giới khiến nguồn cung nhập khẩu gặp khó khăn, giá cả tăng, đặc biệt là chi phí về logistics, kể cả các nguồn cung bị hạn chế. Trong bối cảnh đó, liên Bộ Công Thương-Tài chính đã yêu cầu các doanh nghiệp đầu mối chủ động nhập khẩu, cũng đã tính đến việc giảm công suất của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn và như vậy trong quý I không xảy ra hiện tượng không đủ nguồn cung xăng dầu, vẫn bảo đảm xăng dầu cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đến quý II/2022, Bộ Công Thương cho biết sau khi làm việc với nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, xem xét quá trình sản xuất của Nhà máy và việc chưa bảo đảm cung ứng xăng dầu trong nước, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 242 ngày 24/2/2022 về việc phân giao sản lượng nhập khẩu xăng dầu tăng thêm trong quý II cho 10 tư nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu để bổ sung nguồn thiếu hụt từ nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn.

Quý III và IV sắp tới, Bộ Công Thương cũng cho hay đã làm việc lại với Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, trên căn cứ cam kết của Nhà máy về việc cung ứng ở mức độ nào, theo đó Bộ sẽ ưu tiên mức độ đó để tiêu thụ trong nước. Phần còn lại nếu còn thiếu sẽ tiếp tục phân giao cho các đầu mối kinh doanh xăng dầu để nhập khẩu bù vào lượng thiếu hụt của Nhà máy.

Liên quan dự trữ xăng dầu, hiện có 2 dự trữ: Dự trữ thứ nhất là trong doanh nghiệp. Thứ trưởng Bộ Công Thương cho hay đây là yêu cầu bắt buộc trong Nghị định 83 và Nghị định 95, có nghĩa là xăng dầu đầu mối dự trữ 20 ngày trong các kho, còn các doanh nghiệp cung ứng dự trữ 5 ngày.

Thứ hai là dự trữ Nhà nước, hiện nay do khả năng và ngân sách nhà nước còn hạn chế nên liên Bộ Công Thương-Tài chính đang bàn với các bộ ngành liên quan để đề xuất những giải pháp phù hợp nhất với tình hình thực tế Việt Nam và ngân sách nhà nước để bảo đảm mức tối đa cho dự trữ xăng dầu phục vụ sản xuất kinh doanh và nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Liên quan tới mặt hàng xăng dầu, mới đây Bộ Tài chính đề xuất giảm thuế nhập khẩu ưu đãi với xăng động cơ. Theo đề xuất này, thuế nhập khẩu ưu đãi với mặt hàng xăng động cơ, không pha chì sẽ giảm từ mức 20% hiện nay xuống 12%.

Theo Bộ Tài chính, diễn biến tình hình gần đây đang cho thấy thị trường xăng dầu thế giới sẽ còn nhiều biến động khó lường, khó dự báo, tiềm ẩn các nguy cơ ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu của Việt Nam.

Việc giảm thuế nhập khẩu ưu đãi sẽ góp phần đa dạng hóa nguồn cung xăng dầu từ các quốc gia khác như Trung Quốc, Mỹ và các quốc gia khu vực Trung Đông, tránh sự phụ thuộc quá lớn vào một số đối tác như hiện nay trong trường hợp nguồn cung trên thị trường thế giới biến động.

Tuy nhiên, việc giảm thuế nhập khẩu ưu đãi với xăng động cơ, xăng không pha chì được đánh giá là không giúp nhiều cho việc giảm giá xăng. Các doanh nghiệp đầu mối phân phối xăng dầu chủ yếu từ nguồn của Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Dung Quất và phần còn lại được nhập khẩu chủ yếu từ Hàn Quốc và khu vực ASEAN (áp dụng thuế suất FTA). Còn xăng nhập khẩu theo thuế suất MFN chiếm tỷ trọng không đáng kể trong tổng lượng xăng tiêu thụ của cả nước.

Thy Lê