Giấc mơ robot taxi của Trung Quốc gây ra lo ngại về kinh tế do mối đe dọa của AI

Nhược điểm

Một chiếc taxi không người lái của Baidu ở Vũ Hán vào tháng 7/2024. Ảnh: Bloomberg.

Vào một đêm hè gần đây ở miền trung Trung Quốc, một cặp đôi đi xe máy đã đánh lái trước một chiếc taxi không người lái, buộc chiếc xe phải phanh gấp. Tại một ngã tư, chiếc xe do dự thực hiện cú quay đầu ba điểm, cẩn thận tránh một người đàn ông đi xe đạp đang nhìn chằm chằm vào chiếc xe công nghệ mới từ bên lề đường.

Hơn 500 xe taxi robot điện do Baidu Inc. chế tạo hiện đang chạy trên các đường phố của thành phố, với kế hoạch triển khai thêm 1.000 xe nữa vào cuối năm. Việc mở rộng này định vị Baidu và các công ty Trung Quốc khác là đối thủ cạnh tranh với Waymo của Alphabet Inc. và vượt lên trước Tesla Inc., công ty đã trì hoãn việc ra mắt nguyên mẫu xe taxi robot rất được mong đợi của mình khoảng hai tháng cho đến tháng 10.

Việc phát triển xe taxi không người lái nhanh chóng nằm trong chiến lược của Chủ tịch Tập Cận Bình nhằm thúc đẩy nền kinh tế bằng cách biến các ngành công nghiệp công nghệ cao trở thành trọng tâm của tương lai kinh tế Trung Quốc, thoát khỏi sự phụ thuộc vào bất động sản và xuất khẩu giá trị thấp. Quốc gia này hiện là nơi có hai nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới và thống trị chuỗi cung ứng xe điện, kết quả của các khoản trợ cấp của nhà nước và sự cạnh tranh khốc liệt khiến việc đổi mới liên tục trở thành điều bắt buộc.

Tuy nhiên, như Vũ Hán đang khám phá ra, việc chạy trước đường cong cũng có thể có những nhược điểm.

Người dân đã phàn nàn rằng xe taxi tự lái của Baidu, được triển khai dưới thương hiệu Apollo Go, đang gây ra tình trạng tắc đường, một phần vì chúng bị coi là lái xe quá thận trọng. Lấy cảm hứng từ một cụm từ có âm thanh tương tự như tên taxi trong tiếng Trung, cư dân Vũ Hán đã đặt tên cho những chiếc taxi là "củ cải ngốc nghếch" vì chúng di chuyển với tốc độ chậm hơn và không phải lúc nào cũng phản ứng với các tình huống trên đường giống như con người.

Vũ Hán đã trở thành nơi thử nghiệm lớn nhất của Trung Quốc cho taxi của Baidu. Ảnh: Bloomberg.

Và mặc dù đội xe taxi robot của Vũ Hán chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số taxi - ước tính có khoảng 24.000 tài xế, theo tờ The Paper có trụ sở tại Thượng Hải - nhưng vẫn có sự lo lắng ngày càng tăng về những tác động kinh tế của việc thành phố áp dụng công nghệ không người lái. Điều đó đặc biệt đúng trong ngành gọi xe, nơi một số tài xế đã là những người làm việc tự do miễn cưỡng đã mất việc làm ở các lĩnh vực khác.

“Chính phủ cần cân bằng giữa việc làm và công nghệ”, một cư dân của Vũ Hán cho biết. “Chính phủ không chỉ nên tập trung vào việc muốn Vũ Hán trở thành một thành phố phát triển về công nghệ mà còn phải chăm sóc những người vẫn là tài xế”.

Các nhà kinh tế cũng đồng tình với những lo ngại đó.

“Thật thú vị khi chứng kiến xe taxi robot trở thành hiện thực, nhưng vẫn chưa rõ tài xế taxi sẽ đối mặt với thách thức này như thế nào và chính phủ sẽ cân bằng giữa những đột phá về công nghệ và điều kiện thị trường lao động yếu kém ra sao”, Zhiwei Zhang, nhà kinh tế trưởng của Pinpoint Asset Management Ltd. tại Hong Kong (Trung Quốc) đã viết trong một lưu ý gần đây.

Baidu đang khuyến khích mọi người dùng thử dịch vụ của mình bằng cách giảm giá mạnh giá vé. Một chuyến đi ban ngày kéo dài 30 phút gần đây, dài gần 10 km (6 dặm) có giá khoảng 14 nhân dân tệ (1,93 USD) sau khi công ty giảm giá gần 26 nhân dân tệ. Con số này chỉ bằng khoảng một phần ba chi phí cho một chuyến đi tương đương trên một chiếc taxi hạng sang do con người lái với dịch vụ gọi xe Didi.

Khoảng cách giá đó đã khiến một số công ty taxi thất vọng, họ cho rằng thử nghiệm này đã đi quá xa.

“Mục đích ban đầu của công nghệ là làm cho cuộc sống của con người tốt hơn, nhưng thực tế là nó khiến tầng lớp thấp hơn gặp khó khăn”, theo một tuyên bố của Công ty Vận tải Wuhan Jianshe Automotive Passenger, đã kêu gọi hạn chế nhiều hơn về nơi được phép hoạt động của taxi không người lái.

Hơn 500 xe taxi điện do Baidu chế tạo hiện đang chạy trên đường phố Vũ Hán. Ảnh: Bloomberg.

Kế hoạch định giá cũng khiến chiến lược hiện tại không khả thi về mặt thương mại, các nhà phân tích của JPMorgan Chase & Co. đã viết trong một báo cáo vào tháng trước, trích dẫn "tình hình tài chính thua lỗ nghiêm trọng đến mức nản lòng".

Các quan chức chính quyền Vũ Hán hiện không đưa ra bình luận về rủi ro đối với việc làm mà taxi robot gây ra hoặc kế hoạch mở rộng dịch vụ xe không người lái trong thành phố. Đại diện cho doanh nghiệp Apollo Go của Baidu cũng từ chối bình luận về tác động tiềm tàng đối với vấn đề việc làm từ taxi robot.

Vũ Hán đã trở thành nơi thử nghiệm lớn nhất của Trung Quốc cho taxi Baidu một phần vì chính quyền nơi đây đã áp dụng cách tiếp cận quản lý thoải mái hơn so với các khu vực và thành phố khác. Ngoài ra còn có một số lợi thế thực tế.

Bố cục địa lý của thành phố bao gồm ba khu vực riêng biệt được ngăn cách bởi các con sông bắc qua cầu treo và văn hóa lái xe nổi tiếng là không tuân theo luật lệ giao thông khiến nơi đây trở thành một nơi thử nghiệm phức tạp và đòi hỏi cao.

Tờ Bloomberg News đã thử nghiệm dịch vụ của Baidu vào tháng trước, gọi một trong những chiếc taxi thông qua một ứng dụng. Khi bước vào xe, họ thấy một tấm ngăn trong suốt ngăn cách khu vực hành khách với ghế lái không có người ngồi. Có lúc, chiếc xe tăng tốc lên tốc độ tối đa 50 km/giờ, mặc dù thông thường nó di chuyển trên những con phố đông đúc với tốc độ khoảng 20 km/giờ.

Cảnh vô lăng tự chuyển động có chút bất an. Hệ thống giải trí trên xe gợi nhớ đến những hệ thống có trên chuyến bay hạng thương gia đường dài, mặc dù danh sách nhạc thì rất đa dạng. Có lúc, chiếc xe taxi robot nhỏ bé của lướt trên những con phố Vũ Hán theo giai điệu nhạc electro house sôi động của "Fast Cars and Superstars" của Cristian Marchi.

Eric Hu, một nhân viên bảo hiểm 43 tuổi có trụ sở tại Thượng Hải, đã tận dụng chuyến công tác gần đây đến Vũ Hán để thử nghiệm xe taxi robot. Mặc dù có những dịch vụ tương tự tại Thượng Hải, nhưng ông cho biết chúng thường nằm ở các vùng ngoại ô xa xôi và ít hữu ích hơn đối với những người làm việc tại trung tâm thành phố.

Hu cho rằng trải nghiệm của mình tại Vũ Hán là "tốt" và cho biết ông sẽ trở thành người sử dụng xe không người lái thường xuyên nếu giá vé vẫn ở mức thấp. Ông cũng bày tỏ lo ngại về tác động xã hội của công nghệ này.

"Nếu tất cả tài xế taxi mất việc, thì đó là điều mà các chính phủ phải lo lắng", ông nói.

Người sáng lập Baidu Robin Li cho biết trong cuộc gọi về thu nhập quý đầu tiên của công ty rằng tính đến ngày 19 tháng 4, các dịch vụ không người lái của công ty đã cung cấp hơn 6 triệu chuyến đi trên khắp cả nước. Tỷ lệ các chuyến đi "lái xe hoàn toàn không người lái" - công ty cũng cung cấp xe có người ngồi ở ghế lái nhưng không chạm vào vô lăng trừ khi cần thiết - đã vượt quá 55% và dự kiến sẽ đạt 100% trong vài quý tới.

Thách thức

Một chuyến đi 30 phút khoảng 10 km có giá khoảng 14 nhân dân tệ (1,93 USD) sau khi giảm giá. Ảnh: Bloomberg

Trung Quốc không phải là nước đi đầu trong lĩnh vực xe không người lái. Các công ty bao gồm Waymo và Cruise của General Motors Co. đã và đang cải tiến công nghệ xe không người lái trong nhiều năm tại San Francisco và các thành phố khác của Mỹ.

Nhưng việc mở rộng dịch vụ xe taxi robot tỏ ra đầy thách thức. Cruise đã bị dừng lại vào năm ngoái khi một trong những chiếc xe của công ty đâm và kéo lê một người đi bộ đã bị một chiếc xe khác đâm phải. Các công ty trong lĩnh vực này cũng phải đối mặt với phản ứng dữ dội của công chúng, bao gồm cả hành vi phá hoại.

Mỹ không đặt ra các quy tắc cứng rắn hoặc tiêu chuẩn cho các công ty triển khai công nghệ lái xe tự động, thay vào đó, họ chọn công bố các hướng dẫn tự nguyện. Cách tiếp cận của Washington trái ngược với Trung Quốc ở chỗ Bắc Kinh đã đưa việc phát triển xe không người lái trở thành ưu tiên chiến lược.

Tuy nhiên, theo Kevin Xu, một nhà đầu tư công nghệ tại Mỹ và là người sáng lập Interconnected Capital, việc Mỹ khởi động sớm có nghĩa là Trung Quốc vẫn còn phải bắt kịp.

"Các công ty xe tự lái hàng đầu của Trung Quốc như Baidu và Pony đang đạt được tiến bộ lớn, nhưng không có nghĩa là họ đang dẫn đầu các đối thủ của mình tại Mỹ", Xu nói, ám chỉ đến Pony.ai, một công ty khởi nghiệp hợp tác với Toyota Motor Corp. của Nhật Bản. "Mặc dù vậy, Trung Quốc có môi trường quản lý thân thiện hoặc dễ tiếp thu hơn đối với xe tự lái".

Tesla là một đối thủ cạnh tranh tiềm năng, về mặt lý thuyết, có thể có lợi thế hơn các công ty Trung Quốc. Nhưng cho đến nay, có vẻ như họ đang ở thế yếu.

Cổ phiếu của công ty đã tăng vào đầu năm nay do sự lạc quan về kế hoạch ra mắt xe taxi robot của Elon Musk, coi đây là một dấu hiệu tiềm năng cho thấy công ty sẽ thực hiện đúng những dự đoán nhiều năm của mình về xe Tesla tự lái. Nhưng sự kiện diễn ra vào tháng 8 đã được hoãn lại đến tháng 10 và một số nhà phân tích đã cảnh báo rằng kỳ vọng cao của các nhà đầu tư có thể là sai lầm.

Robot taxi của Baidu đỗ tại một kho. Thêm 1.000 robot taxi dự kiến sẽ được triển khai tại Vũ Hán vào cuối năm nay. Ảnh: Bloomberg.

Riêng Musk đã đạt được một thỏa thuận vào đầu năm nay với Baidu để công ty Trung Quốc cung cấp dịch vụ lập bản đồ và điều hướng có độ chính xác cao nhằm hỗ trợ Tesla triển khai hệ thống hỗ trợ người lái tiên tiến của mình tại Trung Quốc.

Cho đến nay, dịch vụ Baidu tại Vũ Hán vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Thậm chí dịch vụ này còn chưa có mặt trên toàn thành phố. Vào tháng 5, công ty cho biết hoạt động của họ bao phủ khoảng 3.000 km vuông (1.160 dặm vuông) của khu vực Vũ Hán rộng lớn. Và trong khi dịch vụ được quảng cáo là hoạt động suốt ngày đêm, Bloomberg lưu ý rằng có những hạn chế khi sử dụng ứng dụng này ở ít nhất hai khu vực riêng biệt của thành phố.

Người phát ngôn của Apollo Go thông tin công ty điều chỉnh nơi đội xe Vũ Hán của mình di chuyển "để đáp ứng nhu cầu của hành khách và một loạt các yếu tố liên quan khác".

Phạm vi tiếp cận hạn chế đó có thể giúp kiềm chế sự lo lắng của công chúng.

Jing Yang, giám đốc nghiên cứu doanh nghiệp Trung Quốc tại Fitch Ratings, nhận định: "Sự cường điệu gần đây trên mạng xã hội đã giúp xe ô tô tự hành tiếp cận nhiều khách hàng tiềm năng hơn, nhưng vẫn còn quá sớm để nói ngành này sẽ phát triển như thế nào".

Một số tài xế ở Vũ Hán đã cho biết họ không lo lắng về xe taxi không người lái, ít nhất là không phải ở mức triển khai hiện tại. Những người khác suy đoán rằng ngoài những chuyến đi ngắn, hành khách có thể không sẵn sàng lái xe với tốc độ cao hơn nếu không thấy ai đó có thể điều khiển vô lăng trong trường hợp khẩn cấp.

"Nó vẫn là một con rô-bốt", Feng Zhengming, một tài xế 42 tuổi tại công ty taxi đối thủ Didi, vình luận. "Nó không linh hoạt như con người".

Nam Nguyễn