Giải mã đồng euro kỹ thuật số: Điều gì đang chờ đợi phía trước?

EU khẩn trương nghiên cứu phát hành đồng euro kỹ thuật số. Ảnh: BNEWS/TTXVN

Trong bài viết đăng tải trên trang ORF, nghiên cứu viên cao cấp Sauradeep Bag nhận định đồng euro kỹ thuật số đánh dấu sự tiến bộ trong lĩnh vực tiền tệ kỹ thuật số và thanh toán. Đồng tiền này sẽ phục vụ như một dạng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương do Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phát hành để sử dụng trong bán lẻ, bên cạnh tiền mặt truyền thống. Sáng kiến này được thúc đẩy bởi sự thừa nhận rằng trong một thế giới ngày càng số hóa, việc sử dụng các loại tiền kỹ thuật số có thể mang lại nhiều lợi ích cho các cá nhân, doanh nghiệp và Liên minh châu Âu (EU) nói chung.

Lộ trình kỹ thuật số

Để nắm bắt khái niệm về đồng euro kỹ thuật số, điều quan trọng là phải phân biệt giữa tiền của ngân hàng trung ương và tiền tư nhân. Tiền của ngân hàng trung ương, thường được gọi là “tiền công”, được phát hành bởi ngân hàng trung ương và đại diện cho chủ quyền tiền tệ của một quốc gia hoặc liên minh các quốc gia thành viên, chẳng hạn như Khu vực đồng euro (Eurozone).

Mặt khác, tiền tư nhân, thường được gọi là “tiền ngân hàng thương mại”, được tạo ra bởi các ngân hàng thương mại, bao gồm tiền gửi ngân hàng và các khoản vay. Đồng euro kỹ thuật số là một dạng tiền tệ do ngân hàng trung ương phát hành, có sự đảm bảo và ổn định dưới sự bảo trợ của nhà nước.

Tuy nhiên, những nghi ngờ trong Nghị viện EU về tác dụng của đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC) đã dẫn đến những lời kêu gọi về một cách tiếp cận thận trọng và từng bước. Điều này có thể khiến các quyết định bị trì hoãn cho đến tháng 11/2024. Các quan chức ngân hàng trung ương cần giải quyết các rào cản kỹ thuật, kinh tế và chính trị của đồng tiền này trước khi chuyển sang các lập luận kỹ thuật.

Quá trình phát triển của đồng euro kỹ thuật số đã trải qua nhiều giai đoạn. Tháng 10/2020, ECB đã công bố một báo cáo kiểm tra khả năng phát hành CBDC bằng đồng euro. Từ tháng 10/2020 đến tháng 1/2021, các cuộc tham vấn cộng đồng đã diễn ra để thu thập ý kiến về lợi ích và thiết kế của đồng euro kỹ thuật số.

Tháng 7/2021, ECB bắt đầu giai đoạn điều tra, tập trung vào các khía cạnh thiết yếu như thiết kế và phân phối. Giai đoạn đang diễn ra này bao gồm các bài tập tạo mẫu để khám phá tính thực tiễn của đồng euro kỹ thuật số thông qua hợp tác với các tổ chức và các bên liên quan của EU, như Ủy ban châu Âu (EC), Eurogroup và Nghị viện châu Âu để giải quyết các vấn đề về thiết kế và đảm bảo sự phù hợp với các chính sách rộng hơn của EU.

Giai đoạn điều tra dự kiến tiếp tục cho đến tháng 10/2023, khi Hội đồng quản trị của ECB quyết định xem có nên tiến hành giai đoạn chuẩn bị và thử nghiệm hay không. Giai đoạn tiếp theo này có thể kéo dài khoảng ba năm. Cuối cùng, quyết định giới thiệu đồng euro kỹ thuật số sẽ phụ thuộc vào việc Hội đồng và Nghị viện áp dụng khuôn khổ lập pháp cho phép.

Tiềm năng của đồng euro kỹ thuật số trong việc cách mạng hóa các khoản thanh toán kỹ thuật số trong khi vẫn duy trì sự ổn định và bảo mật liên quan đến đồng tiền pháp định của ngân hàng trung ương khiến đồng tiền này trở thành một bước phát triển đáng kể trong bối cảnh tài chính của EU hiện nay.

Chủ nghĩa hoài nghi

Biểu tượng đồng tiền chung euro ở phía trước trụ sở Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tại Frankfurt am Main, Đức. Ảnh: AFP/TTXVN

ECB và EC đang nghiên cứu các khía cạnh kỹ thuật của đồng euro kỹ thuật số nhưng việc thu hút sự nhiệt tình chính trị cho sự đổi mới này có vẻ vẫn chưa khởi sắc. Mặc dù các luật mới sắp được công bố để thành lập CBDC nhưng chủ yếu tập trung vào những gì đồng euro kỹ thuật số không nên làm, bao gồm các hạn chế về nắm giữ và thanh toán lãi, nhằm ngăn chặn CBDC cạnh tranh với các khoản tiết kiệm và đầu tư truyền thống. Mảnh ghép còn thiếu, như một số chính trị gia hiện nay tranh luận, là một trường hợp thuyết phục và khẳng định về lý do tại sao CBDC nên tồn tại và mục đích là gì.

Việc thiếu mô tả rõ ràng có thể gây ra một số thách thức trong việc xây dựng các đề xuất lập pháp chính thức. Trong cuộc họp gần đây, các Bộ trưởng Tài chính Eurozone nhấn mạnh sự cần thiết phải có lời giải thích thuyết phục về giá trị gia tăng và tầm quan trọng của đồng euro kỹ thuật số đối với cuộc sống và hoạt động thương mại của công dân châu Âu.

Những người đề xuất trong ECB gợi ý rằng đồng euro kỹ thuật số có thể đóng vai trò là “mỏ neo tiền tệ” đảm bảo quyền tiếp cận của người dân đối với tiền kỹ thuật số do nhà nước phát hành trong kỷ nguyên ngày càng số hóa. Một số thậm chí còn ủng hộ rằng CBDC có thể vượt qua hoàn toàn hệ thống ngân hàng thương mại đầy biến động. Tuy nhiên, việc truyền tải thông điệp này đến công chúng đã được chứng minh là một nhiệm vụ khó khăn vì một nhóm tập trung của ECB nhận thấy rằng rất ít người, ngay cả trong số những người am hiểu công nghệ, đã nghe nhiều về đồng euro kỹ thuật số hoặc hiểu được ý nghĩa.

Thành viên Đức của Nghị viện châu Âu (MEP) Stefan Berger đã được bổ nhiệm để lãnh đạo việc xây dựng luật cho đồng euro kỹ thuật số, CBDC tiềm năng của ECB. Ông Berger - người trước đây đóng vai trò quan trọng trong việc thông qua quy định về Thị trường tài sản tiền điện tử (MiCA) của EU - đã nhấn mạnh tầm quan trọng của niềm tin vào sự thành công của đồng euro kỹ thuật số. Mặc dù ECB vẫn chưa chính thức quyết định về CBDC, nhưng cơ quan này đã đầu tư rất nhiều vào việc chuẩn bị kỹ thuật. EC và chính phủ các quốc gia EU cần phải thống nhất về luật hỗ trợ tiền tệ, với tâm lý chính trị trong Nghị viện sẽ ảnh hưởng đến kết quả.

Chủ nghĩa hoài nghi cũng tràn ngập Nghị viện châu Âu, đó là những lo ngại từ việc thay thế tiền mặt vật chất đến việc CBDC có thể bị ràng buộc với hệ thống tín dụng xã hội kiểu Trung Quốc, bất chấp sự đảm bảo ngược lại của Ủy ban châu Âu. Một số nhà lập pháp đặt câu hỏi về mục đích của đồng euro kỹ thuật số, đặc biệt nếu chỉ sao chép cơ sở hạ tầng thanh toán hiện có mà không có giá trị gia tăng rõ ràng.

Sự nhầm lẫn này có thể xuất phát từ mạng thanh toán vốn đã phức tạp của EU, nơi cung cấp cho công dân rất nhiều lựa chọn thanh toán kỹ thuật số. Trong khi các quan chức lo lắng về sự phụ thuộc vào các phương thức thanh toán kỹ thuật số của các công ty Mỹ, nhiều công dân châu Âu đã chuyển đổi liên tục sang các giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt, đặt ra câu hỏi về sự cần thiết của đồng euro kỹ thuật số. Một số ý kiến cho rằng sự nhầm lẫn này có thể là một nỗ lực có chủ ý của các ngân hàng thương mại nhằm cản trở sự cạnh tranh của nhà nước trong lĩnh vực thanh toán.

Những bài toán khó khăn ở phía trước

Khi cuộc tranh luận về đồng euro kỹ thuật số diễn ra gay gắt với các quan điểm khác nhau về mục đích, con đường để CBDC đạt được sự đồng thuận chính trị chặt chẽ trước cuộc bầu cử châu Âu vào tháng 6/2024 vẫn chưa rõ ràng. Trong bối cảnh không chắc chắn này, một số người vẫn lạc quan về tiềm năng của đồng euro kỹ thuật số, miễn là có thể đưa ra một trường hợp thuyết phục gây được tiếng vang với công chúng.

Các nhà phê bình, cả ở EU và Mỹ, đã đưa ra những lo ngại từ vấn đề về quyền riêng đến các thuyết âm mưu cho rằng CBDC là công cụ để nhà nước kiểm soát và giám sát. Sự phản đối rộng rãi hơn này khiến các ngân hàng trung ương gặp khó khăn trong việc bảo vệ hiệu quả đồng euro kỹ thuật số.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Bỉ Pierre Wunsch lưu ý rằng một số nhà phê bình coi việc tạo ra tiền kỹ thuật số là một phần trong âm mưu lớn hơn nhằm kiểm soát thế giới và công dân. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải làm rõ rằng đồng euro kỹ thuật số không nhằm mục đích kiểm soát cuộc sống của các cá nhân.

Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống trong quá trình hỗ trợ. Giám đốc ngân hàng trung ương Áo Robert Holzmann nhấn mạnh đến việc thiếu một câu chuyện thuyết phục về CBDC. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc coi tiền là hàng hóa công cộng và nhấn mạnh sự cần thiết của EU trong việc duy trì chủ quyền tiền tệ trước các mối đe dọa từ các nhà khai thác tư nhân và các quốc gia khác.

Giám đốc chương trình đồng euro kỹ thuật số tại ECB Evelien Witlox thừa nhận mối lo ngại về việc đồng euro kỹ thuật số sẽ vướng vào cuộc chiến văn hóa rộng lớn hơn. Giám đốc Witlox nhấn mạnh các tính năng của hệ thống được thiết kế để bảo vệ quyền riêng và đảm bảo quyền tự chủ chi tiêu cá nhân. Tuy nhiên, bà nhận ra thách thức về uy tín và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đối thoại liên tục để xây dựng lòng tin. Để giải quyết chủ nghĩa hoài nghi này, các quan chức ngân hàng trung ương đang vật lộn với việc thuyết phục công chúng về giá trị và ý định trung thực của CBDC, vượt xa các lập luận kỹ thuật và giải quyết những mối lo ngại rộng hơn về kiểm soát và giám sát của nhà nước.

Chủ tịch ECB Christine Lagarde tuyên bố rằng đồng euro kỹ thuật số sẽ xuất hiện trong khoảng hai năm nữa. ECB dự kiến sẽ đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến việc chuẩn bị CBDC trong những tuần tới. Tuy nhiên, nhiều thành viên của Nghị viện châu Âu, những người có thẩm quyền phê duyệt các kế hoạch như vậy, vẫn tỏ ra nghi ngờ.

Bà Lagarde khẳng định Hội đồng quản trị của ECB sẽ quyết định vào cuối tháng 10 tới xem có nên tiếp tục thí điểm thêm dự án đồng euro kỹ thuật số hay không. ECB dự kiến sẽ đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến việc chuẩn bị CBDC trong tuần tới.

Tương lai của đồng euro kỹ thuật số vẫn chưa chắc chắn vì vướng phải sự hoài nghi chính trị lan rộng, cũng như những quan điểm khác nhau về mục đích và giá trị. Các quyết định sắp tới của ECB và những nỗ lực không ngừng nhằm xây dựng một câu chuyện thuyết phục sẽ đóng vai trò then chốt trong việc xác định liệu đồng euro kỹ thuật số có thể vượt qua những thách thức này và được chấp nhận hay không./.

Tiến Hiến (P/v TTXVN tại New Delhi)