'Giải mã' việc Tổng thống Donald Trump họp đột xuất với tướng lĩnh Mỹ

Cuộc tề tựu hiếm thấy của tướng lĩnh cấp cao Mỹ

Tổng thống Donald Trump xác nhận sẽ tham dự cuộc họp đặc biệt bất thường do Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth triệu tập, quy tụ toàn bộ sĩ quan cấp cao từ cấp chuẩn tướng trở lên của quân đội Mỹ tại căn cứ Quantico, bang Virginia vào hôm nay 30-9. Trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth ngày 25-9 đã yêu cầu khoảng 800 tướng lĩnh Mỹ đang làm nhiệm vụ, trong đó có các chỉ huy đang triển khai trên khắp thế giới, về nước dự họp tại căn cứ Quantico. Đây không chỉ là cuộc họp quân sự đơn thuần, mà còn là một sự kiện mang tính biểu tượng, phản ánh rõ phong cách lãnh đạo quyết đoán, gây tranh cãi và đầy toan tính chiến lược của ông chủ Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ hai.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh đổi tên Bộ Quốc phòng thành Bộ Chiến tranh với sự chứng kiến của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth

Theo lệnh triệu tập của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, toàn bộ sĩ quan từ cấp chuẩn tướng trở lên, bất kể đang làm nhiệm vụ ở đâu, đều phải có mặt tại Quantico. Ngay cả những chỉ huy ở các chiến trường nóng bỏng tại Trung Đông, châu Phi hay Đông Âu cũng buộc phải tạm gác công việc để trở về Mỹ. Những người vắng mặt bắt buộc phải đưa ra lý do “cực kỳ chính đáng”.

Trong lịch sử gần đây, các tướng lĩnh bốn sao của Mỹ thường gặp nhau vài lần mỗi năm tại Washington để bàn chiến lược. Tuy nhiên, việc huy động toàn bộ 800 tướng lĩnh trong cùng một thời điểm là điều chưa từng có. Chính yếu tố bất ngờ này đã làm dấy lên nhiều đồn đoán: liệu chính quyền Donald Trump sắp tiến hành cuộc “thanh lọc” lớn trong hàng ngũ chỉ huy? Hay đây là một buổi “thị uy” nhằm khẳng định quyền lực tối thượng của Tổng thống và Bộ trưởng đối với quân đội?

Không ít ý kiến cho rằng đây có thể là bước chuẩn bị cho kế hoạch tinh giản lực lượng tướng lĩnh, điều mà ông Pete Hegseth từng nhiều lần tuyên bố, với mục tiêu cắt giảm 20% số lượng sĩ quan cấp cao, hợp nhất các bộ tư lệnh và tập trung nguồn lực cho các khu vực trọng điểm.

Chỉ ít tuần trước cuộc họp, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh gây tranh cãi, đổi tên Bộ Quốc phòng thành Bộ Chiến tranh. Theo ông chủ Nhà Trắng, cái tên “quốc phòng” hàm nghĩa bị động, trong khi “chiến tranh” mới phản ánh đúng tinh thần tấn công, quyết liệt và khẳng định sức mạnh Mỹ.

Dù việc đổi tên cần quốc hội phê chuẩn mới chính thức có hiệu lực, sắc lệnh này đã gửi đi một thông điệp chính trị mạnh mẽ: ông Donald Trump muốn tái định hình quân đội, biến nó thành công cụ sẵn sàng hành động vì lợi ích Mỹ, cả trong và ngoài nước.

Bộ trưởng Pete Hegseth cũng là người kiên quyết theo đuổi cải tổ. Với quan điểm cứng rắn, ông chỉ trích Lầu Năm Góc dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden đã sa đà vào “ý thức hệ thức tỉnh”, tập trung quá nhiều vào các chương trình đa dạng, bình đẳng, hòa nhập, làm suy giảm tinh thần chiến đấu. Vì thế, ông coi “tinh thần chiến binh” là kim chỉ nam mới cho quân đội Mỹ.

Theo nhiều nguồn tin, chủ đề trung tâm của cuộc họp ở căn cứ Quantico chính là việc định hình lại tinh thần chiến binh. Bộ trưởng Pete Hegseth dự kiến đưa ra các tiêu chuẩn mới về thể lực, tác phong, sẵn sàng chiến đấu mà mọi tướng lĩnh phải gương mẫu thực hiện. Một quan chức Nhà Trắng nhận định: “Đây giống như một buổi thị uy. Bộ trưởng muốn nói thẳng với các tướng rằng: Hãy sẵn sàng, nếu không sự nghiệp của các ông sẽ bị rút ngắn”.

Nói cách khác, đây không chỉ là chuyện nhân sự, mà là sự tái thiết lập văn hóa quân đội Mỹ. Nó gắn liền với khẩu hiệu quen thuộc của ông Donald Trump, đó là “Mang lại hòa bình thông qua sức mạnh”, đồng thời phù hợp với cam kết “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”.

Thông điệp răn đe các đối thủ của Mỹ

Cuộc họp hiếm có của các tướng lĩnh quân đội Mỹ trên toàn cầu diễn ra trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động, phức tạp và khó lường. Trung Quốc tiếp tục mở rộng sức mạnh quân sự, đặc biệt là trên biển. Nga duy trì áp lực quân sự ở Đông Âu và tăng cường hợp tác chiến lược với Trung Quốc, Triều Tiên... Trung Đông và châu Phi vẫn tiềm ẩn nhiều điểm nóng xung đột.

Việc triệu tập toàn bộ tướng lĩnh trong bối cảnh đó phần nào cho thấy Washington muốn gửi đi thông điệp răn đe rằng, quân đội Mỹ đang trong trạng thái sẵn sàng cao nhất, không ngần ngại sử dụng sức mạnh cứng để bảo vệ lợi ích. Đây cũng là tín hiệu nhắm tới các đồng minh và đối thủ là thời kỳ “quốc phòng” thụ động đã qua, thời kỳ “chiến tranh” chủ động đã bắt đầu.

Tuy nhiên, các bước đi của Tổng thống Donald Trump cũng vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ. Phe Dân chủ lo ngại rằng việc đổi tên Bộ Quốc phòng thành Bộ Chiến tranh sẽ khiến Mỹ bị xem là quốc gia hiếu chiến, làm gia tăng căng thẳng quốc tế.

Trong khi đó, các chuyên gia quân sự cảnh báo việc nhấn mạnh “tinh thần chiến binh” có thể kéo quân đội trở lại tư duy cứng nhắc thời Chiến tranh Lạnh, trong khi thách thức an ninh hiện đại đòi hỏi sự kết hợp giữa sức mạnh cứng và sức mạnh mềm. Giới học giả đặt câu hỏi về chi phí khi cho rằng việc đổi tên ước tính tiêu tốn hàng chục triệu USD để thay đổi biển hiệu, giấy tờ, hệ thống hành chính trong khi hiệu quả thực tế chưa rõ ràng.

Mặc dù vậy, với việc đảng Cộng hòa kiểm soát lưỡng viện quốc hội, con đường pháp lý cho kế hoạch cải tổ Bộ Quốc phòng, thay tên gọi của ông Donald Trump dường như khá thuận lợi. Việc đổi tên này cũng phản ánh sự thay đổi tư duy chiến lược của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Tên gọi “Bộ Quốc phòng” từng được sử dụng từ năm 1949 dưới thời Tổng thống Harry Truman nhằm phản ánh mong muốn tránh chiến tranh và xây dựng hình ảnh Mỹ như một quốc gia giữ gìn hòa bình trong kỷ nguyên hạt nhân. Tổng thống Donald Trump giờ đây đảo ngược tư duy đó. Với ông, từ “quốc phòng” là quá thụ động, mà Mỹ không chỉ cần phòng thủ, mà phải sẵn sàng tấn công, sẵn sàng “áp đặt hòa bình” nếu lợi ích bị đe dọa.

Đây là sự chuyển hướng chiến lược quan trọng, từ tư duy “ngăn ngừa chiến tranh” sang tư duy “sẵn sàng giành chiến thắng trong chiến tranh”. Nó cũng phản ánh triết lý chính trị nhất quán của ông Donald Trump là đặt lợi ích Mỹ lên hàng đầu, bất chấp tranh cãi quốc tế.

Sự kiện tại căn cứ Quantico ngày 30-9 chắc chắn sẽ tạo ra những phản ứng dây chuyền trên thế giới. Với NATO, các đồng minh châu Âu có thể hoan nghênh Mỹ thể hiện quyết tâm, nhưng cũng lo ngại việc Mỹ quá tập trung vào “chiến tranh” sẽ đẩy thế giới vào vòng xoáy căng thẳng.

Tại châu Á - Thái Bình Dương, các đồng minh Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia có thể tăng cường phối hợp với Mỹ. Tuy nhiên, Trung Quốc chắc sẽ coi đây là dấu hiệu Mỹ muốn gia tăng răn đe quân sự. Tương tự như vậy là đối với Nga, cường quốc có kho vũ khí hạt nhân tương đương Mỹ.

Trong khi đó, các nước đang phát triển có thể lo ngại sự dịch chuyển của Mỹ sang tư duy quân sự hóa có thể dẫn tới điều chỉnh chính sách ngoại giao cho phù hợp.

Cuộc họp với 800 tướng lĩnh Mỹ không chỉ là sự kiện nội bộ của quân đội, của nước Mỹ mà nó còn được cả thế giới quan tâm, dõi theo. Điều này có thể phản ánh một giai đoạn chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy chiến lược và tổ chức quân đội Mỹ. Đây vừa là động thái củng cố kỷ luật nội bộ, song lại vừa là thông điệp răn đe đối ngoại, đồng thời cũng là một thông điệp về việc tái định vị nước Mỹ trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gay gắt. Việc đổi tên Bộ Quốc phòng thành Bộ Chiến tranh cho thấy, nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump muốn duy trì hòa bình bằng sức mạnh và nếu cần còn sẵn sàng dùng sức mạnh trên chiến trường.

HOÀNG HÀ