Giải ngân đầu tư công: Áp lực là cơ hội định hình lại phát triển

Công điện số 169/CĐ-TTg ngày 21/9/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính một lần nữa nhấn mạnh yêu cầu thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công - động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế. Trong khi cả nước đã giải ngân 46,3% kế hoạch vốn đến hết tháng 8, cao hơn cùng kỳ năm 2024, thì một số địa phương tiến độ vẫn ì ạch, chưa đạt kỳ vọng.

Công điện nêu rõ “việc giải ngân chậm có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu, vì cùng một mặt bằng pháp lý tương tự nhưng có nơi giải ngân tốt, có nơi chưa tốt”. TP HCM - đầu tàu kinh tế - là một trong những địa phương chưa đạt kỳ vọng.

Tiến độ chậm, tác động lớn

Giải ngân vốn đầu tư công của TP.HCM chưa đạt như kỳ vọng.

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được nhận định tại phiên họp kinh tế - xã hội ngày 9/9 rằng tiến độ giải ngân “thiếu bền vững, chưa căn cơ”. Đến 29/8, thành phố mới giải ngân 51.533 tỷ đồng, đạt 43,3% kế hoạch Thủ tướng giao và 34% kế hoạch do Thành phố triển khai.

Tiến độ này rất đáng lo ngại, bởi theo ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, quy mô kinh tế TP HCM dự kiến đạt 3 triệu tỷ đồng trong năm nay, chiếm tới 23% GDP cả nước. Đầu tư công là một động lực quan trọng cho mục tiêu tăng trưởng 8,5% của thành phố. Nếu không đạt, kế hoạch chung của cả nước cũng bị ảnh hưởng.

“Đầu tư công dẫn dắt lan tỏa cho kinh tế tư nhân, dẫn dắt đầu tư tư. Đầu tư công TP HCM cũng có ý nghĩa đóng góp cho tăng trưởng của các địa phương lân cận thông qua việc cung ứng nguyên vật liệu, thiết bị. Vì vậy các địa phương khác cũng mong chờ các dự án hạ tầng ở TP HCM”, chuyên gia nhận định.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP HCM, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM phân tích, giải ngân chậm kéo theo hàng loạt hệ lụy. Bao gồm thiếu “đầu kéo tổng cầu”, độ trễ vốn vào nền kinh tế, bao gồm cả vốn tư nhân; các ngành bất động sản, xây dựng, vật liệu bị đình trệ; logistics, vận tải chịu chi phí cao, giảm năng lực cạnh tranh; các dự án hạ tầng đô thị, giáo dục, y tế chậm đưa vào sử dụng, làm chậm cơ hội kinh doanh của ngành bán lẻ, F&B; Chậm chuyển đổi số trong lĩnh vực công, ảnh hưởng đến doanh nghiệp công nghệ. Và quan trọng nhất, “niềm tin của doanh nghiệp bị lung lay khi tiến độ quá chậm chạp,” ông Kỳ nhấn mạnh.

Giải pháp: Quyết liệt, đúng trọng tâm

Theo ông Nguyễn Văn Bích, Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển kinh tế, Viện nghiên cứu phát triển TP HCM, nhìn nhận có 4 “điểm nghẽn” lớn: Quy định pháp luật, nghị định hướng dẫn còn chậm ban hành; việc sắp xếp lại đơn vị hành chính sau hợp nhất 3 địa phương gây xáo trộn; bồi thường, giải phóng mặt bằng còn chậm; thiếu hụt nghiêm trọng vật liệu xây dựng (cát, đá, đất).

Bên cạnh đó, nhiều năm qua TP HCM giải ngân chậm trong những quý đầu năm, tăng áp lực dồn lại vào quý cuối cùng do chậm xây dựng kế hoạch giải ngân, chậm tổ chức triển khai phối hợp, ảnh hưởng đến chất lượng các công trình dự án. Đây là vấn đề chủ quan thành phố đã thấy và có nhiều giải pháp quyết liệt để tháo gỡ.

Ông Bích cho biết, TP HCM đã triển khai 7 nhóm giải pháp, bao gồm tổ chức quán triệt, giám sát đánh giá công tác giải ngân sau khi hợp nhất 3 địa phương để triển khai rốt ráo; giám sát chặt dự án quan trọng, chiếm tỷ lệ vốn lớn; đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, sắp xếp lại các ban quản lý dự án; ưu tiên vốn cho dự án có khả năng giải ngân tốt; cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ rào cản và yêu cầu trách nhiệm người đứng đầu.

Các chuyên gia cho rằng TP HCM cần sự thay đổi trong tư duy điều hành. PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khuyến nghị thành phố định hình lại cấu trúc phát triển, điều chỉnh quy hoạch, phân bổ lại nguồn lực theo những cái tuyến ưu tiên khác. “Đây là thách thức cũng là cơ hội cho TP HCM”, ông đánh giá

Chuyên gia cũng nhấn mạnh trong thời gian còn lại của năm nên chú ý đến chất lượng và hiệu quả giải ngân hơn là dốc sức để mà đạt được mục tiêu số lượng. Điều này giúp tránh rủi ro cho bộ máy và bảo đảm niềm tin cho doanh nghiệp.

Chung quan điểm, ông Đỗ Thiên Tuấn Anh cho rằng cần tập trung vào chất lượng giải ngân, chọn những dự án hạ tầng then chốt và đảm bảo đúng tiến độ, lan tỏa và thu hút sự tham gia của tư nhân.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh phân cấp phân quyền. “Trung ương hiện nay đã tăng cường phân cấp, áp dụng cơ chế luân chuyển vốn linh hoạt nhưng khi thực hiện phải mạnh dạn hơn nữa, quyết đoán hơn nữa, chứ không phải 'vừa đạp ga vừa đạp phanh', ông Đỗ Thiên Tuấn Anh thẳng thắn.

Ông Đinh Hồng Kỳ kết luận, đầu tư công không phải chỉ là vốn ngân sách hay một công trình hạ tầng mà là niềm tin để cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, để người dân thấy cuộc sống được cải thiện. Nếu giải ngân nhanh, đúng chỗ, vốn công sẽ trở thành một cú hích lan tỏa, kéo theo vốn tư nhân, tạo thêm việc làm, nâng chất lượng hạ tầng y tế, giáo dục, giao thông và mở ra những cơ hội kinh doanh mới.

“Hiện nay TP HCM có đủ tiềm năng để trở thành một siêu đô thị siêu kết nối và một trung tâm tài chính của ASEAN. Để làm được điều đó thì điều quan trọng vẫn là hành động quyết liệt, cải cách thể chế và đặt doanh nghiệp, người dân vào trung tâm”.

UBND TP HCM vừa ban hành Kế hoạch triển khai Quyết định số 1544/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập các Tổ công tác chuyên trách nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất - kinh doanh, xuất nhập khẩu, phát triển hạ tầng và đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công.

Với quyết tâm cao của Chính phủ và sự chủ động từ Thành phố, công tác tháo gỡ vướng mắc và tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công được kỳ vọng sẽ tạo được cú hích, để TP HCM đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững của cả nước.

Đỗ Kiều